120 yıldır sönmeyen ampul ve planlı eskitme
1901 yılından beri yanan bir ampul düşünün. İlginç gelebilir ama gerçek!
Uzun ömürlü ampulün sırrı
Kaliforniya’daki bir itfaiye istasyonunda bulunan ve 1901’den beri yanan bu ampulün bu kadar uzun ömürlü olmasının arkasındaki sır nedir?
Ampulün ilk patenti 1880 yılında Thomas EDİSON tarafından alındı. Ampulleri o zaman SHELBY elektrik adlı bir şirket üretmişti. 1895 yılında Shelby Elektrik fabrikası ampulün içinde yer alan ve ışık veren iletken teli uzun süre yanacak biçimde olması şeklinde tasarlayarak, 1901 yılından bu yana yanan ampulü üretti.
Fabrika kapanmış, ampulü icat eden kişi çoktan ölmüş fakat bu ampul 120 yıldır yanmaya devam ediyor ve kameralarla canlı olarak izleniyor.
Sonrasında 1000 saatlik ortalama 40 gün dayanan ampuller çıkmaya başladı.
Bu alandaki gelişmeler ve teknolojik yeniliklerle birlikte hiç patlamayan bir ampul üretilebilirdi. Ampullerin ömrünün, teknoloji geliştikçe uzaması beklenirken kısalmaya başlamıştı.
Bunun ismine de planlı eskitme, başka bir isim ile de ürün yaşam döngüsü adı verildi.
Yeni bir model telefon çıktığında eskisinin takılmaya başladığını, yavaşladığını hissederiz. Bunun tamamen psikolojik olduğunu düşünsek de asıl sebep telefonların onlara biçilen ömrün sonuna gelmesidir.
Planlı eskitme ilk olarak 1924 yılında başladı. PHOEBUS isminde bir kartel kuruldu ve ilk olarak, üretilen tüm ampullerin ömürlerinin 1000 saate indirilmesi ile işe başladılar.
Ampul 1880'lerde ilk olarak icat edildiğinde bile 1500 saate yakın çalışıyordu. Ama 1940'lara gelindiğinde bu ömür 1000 saat ile sınırlandırılmıştı. Bu kartel lamba üreticilerini denetlediler ve 1000 saati aşan üreticilere verilecek olan cezaları bile belirlediler.
Bu strateji bir ampul ile başlayarak günümüze kadar geldi.
Peki yaşam döngüsü aslında ne demektir diye soracak olursak en doğru cevapla; bir ürünün ölümünün de tasarlanması diyebiliriz. Üreticiler ürünün hayatını ve ölümünü birlikte tasarlıyorlar.
Günümüzde kullanmış olduğumuz ev eşyaları, telefon, bilgisayar veya herhangi bir teknolojik aleti ne kadar düzgün kullanmış olursak olalım belli bir süre sonra bozulmaya başlamasını planlı eskimeye örnek gösterebiliriz.
Bunun sonucunda da müşterinin yeni ürüne olan talebi artar ve firma istediğini elde etmiş olur.
Kullandığımız tüm ürünlerde geçerli olan bu durum, git gide teknolojik bir bataklık oluşturmaktadır. Tüketici elinde olan ürünün 'planlı olarak eskitildiğini' anlamaz, çıkan her yeni modelin ihtiyaç olduğunu düşünüp satın almaya devam eder. Ve üretici üretmekten vazgeçmez.
Aslında böylece arz-talep dengesi yaratılmış olur.
