East Asia Forum: Batı hegomanyasının geleceği ve dünya siyasetinin 'Asyalılaşması'
Uluslararası siyasette Batı sonrası yeni bir dünya düzen şekilleniyor. Çin, Rusya ve İran, 'Batısız' bir küresel düzene doğru "Asyalılaşma" stratejisi ile hareket ediyor.
Çin'in göze çarpan yükselişi ve artan Rus saldırganlığı ile karakterize edilen bir çağda, uluslararası siyasette Batı sonrası yeni bir dünya düzeni şekilleniyor.
Şanghay İşbirliği Örgütü, Batı sonrası dünya düzeninin 'Asyalılaşmasını' sürdürmek için kuruldu. Çin ve Rusya, ABD'nin küresel nüfuzunu yıkmak amacıyla, güçlü bölgesel güçlerle işbirliği ve ittifaklar geliştirmeye çalışıyor. Son olarak İran da, Şanghay İşbirliği Örgütü'nün daimi üyesi oldu.
İran'ın 2003'ten beri Orta Doğu'da bölgesel bir güç olarak yeniden canlanması, hem komşuları hem de ABD'nin bölgedeki stratejik çıkarları için bir tehdit olarak görülüyor. Tahran'ın genişleme politikaları, hızlı askeri ve nükleer güçlenme adımları ile aynı zamana denk geldi. Ülke liderliği, İran'ı kilit bir bölgesel güç olarak yeniden tesis etmeye niyetli görünüyor.
Dünyanın jeostratejik açıdan en kritik bölgelerinden birinde konumlanmış, güçlendirilmiş ve iddialı bir İran, Çin ve Rusya tarafından büyük ilgi görüyor.
Üç ülke arasındaki görünüşte önemli olan politika ve ideoloji farklılıkları, ABD hegemonyasına yönelik içgüdüsel bir düşmanlıkla geçersiz hale geliyor. Bu bağlamdaki stratejik uyum, İran ile kapsamlı stratejik anlaşmaların hazırlanmasına ve Hint Okyanusu'nda ortak askeri tatbikatlara da yol açarak ülkeler arasında askeri işbirliğini de artırıyor.
Bu yeni stratejik bağlar, eski ABD başkanı Donald Trump'ın ABD'yi İran'la yapılan nükleer anlaşmadan çekmesi, azami baskı politikası dayatması ve 2018'den bu yana ülkenin uluslararası izolasyonu nedeniyle İran tarafından çok önemli görülüyor.
Bütün bu gelişmeler, ekonomik ve siyasi hedeflerine ulaşmak ve jeostratejik işlevini yeniden formüle etmek için İran'a Doğu'ya bakmaktan başka seçenek bırakmadı. Pekin ve Moskova, Tahran'ın artan Doğu'ya bakma eğilimini memnuniyetle karşıladılar ve Şanghay İşbirliği Örgütü, üç ülkenin çıkarlarını koruyacak ve hizalayacak kurumsal bir çerçeve haline gelmeye başladı.
Şanghay İşbirliği Örgütü üyeliği, İran'ın Batı yaptırımları karşısında ekonomik olarak hayatta kalmasını sağlıyor. İran'ın Şanghay İşbirliği Örgütü üyeleriyle artan ilişkileri ve işbirliği, Tahran'ın, İran'ı siyasi olarak marjinalleştirmeyi amaçlayan ABD çevreleme politikalarını baltalamasına olanak sağlıyor ve İran'ın askeri yeteneklerini geliştirmesini sağlıyor.
Ayrıca İran'ın bir avantajı daha var. Hem Rusya hem de Çin, İran'ın Batı'ya karşı devam eden güç mücadelesinde ihtiyaç duyabileceği BM Güvenlik Konseyi veto yetkisine sahip.
Şanghay İşbirliği Örgütü üyeliği geniş coğrafi kapsamı ve demografik ölçeği, dünyanın en büyük enerji üreticilerinin ve tüketicilerinin birçoğunun Şanghay İşbirliği Örgütü üyesi olması gibi özellikleri ile İran'a benzeri görülmemiş pazar fırsatları yaratacaktır.
Diğer yandan İran'ın Şanghay İşbirliği Örgütü'ne üyeliği, Pekin'in Orta Doğu'da genişleyen ekonomik ve siyasi ayak izini de kolaylaştırıyor.
ABD'nin Orta Doğu'daki gücü azalırken, İran'ın Çin çıkarlarıyla iç içe bir örgüte entegrasyonu, Çin'in bölgesel nüfuzunu genişletme fırsatını ortaya çıkarıyor. İran'ın petrol ve doğal gaz rezervlerine erişim, enerji kaynaklarını çeşitlendirmek isteyen Çin için bir başka önemli avantaj oluşturuyor. Ayrıca İran'ın Şanghay İşbirliği Örgütü'ne üyeliği, Çin'in Kuşak ve Yol Girişimi'nin stratejik açıdan önemli bir coğrafi bileşeni olan Basra Körfezi'ne Çin'in erişimini de sağlayacak.
Rusya açısından ise İran, bölgede ve ötesinde jeopolitik güç mücadelelerine girerek NATO'nun gücüne karşı koymak için bir araç işlevi görebilir.
Tahran, özellikle İran'ın önemli etkiye sahip olduğu ülkelerde, Orta Doğu'daki ABD çıkarlarını baltalamada belirleyici bir rol oynayabilir. Nasıl Tahran Moskova'yı Suriye'deki savaşa sürüklediyse, şimdi de Rusya İran yapımı insansız hava araçları kullanarak İran'ı Ukrayna savaşı bataklığına çekiyor.
Şanghay İşbirliği Örgütü üyeliği ve son gelişmeler, ABD hegemonyasından rahatsız olan iki küresel güç Rusya ve Çin'in, İran ile olan bağlarını büyük ölçüde artıracak.
Asyalılaşma, 'Batısız' bir küresel düzene doğru bir ilerleme stratejisidir. Ve bu ülkelerin Batı'ya karşı kararlı ve dogmatik düşmanlığı, jeostratejik önemiyle birleştiğinde eğer tutarlı bir şekilde sürdürülürse gücün Doğu'ya aktarılmasında hayati bir rol oynayabileceği anlamına gelecektir.