Geopolitical Monitor : Azerbaycan-İran gerilimi bölgesel bir savaşı tetikleyebilir

Ukrayna savaşı küresel manşetlerin tamamına hala hakimken, Azerbaycan ve İran'ın 2020 Karabağ Savaşı'ndan bu yana giderek artan düşmanlığı, Güney Kafkasya'da başka bir çatışma alanının doğmasına neden oluyor.

Azerbaycan'ın hem İsrail hem de Türkiye'nin askeri desteğinin yardımıyla Ermenistan'a karşı kesin bir zafer kazanmasının ardından İran, savaşın kendisini Ermenistan gibi önemli bir bölgesel müttefikten koparma riskiyle karşı karşıya olduğu için güvenliğinin risk altında olduğunu fark etti.

Neredeyse tüm bölge ülkeleri Azerbaycan'ın Birleşmiş Milletler'in resmi olarak Azerbaycan'ın bir parçası olarak tanıdığı Karabağ bölgesini geri almasının kaçınılmazlığını kabul etmeye istekli görünürken İran, Ermenistan'ın güney sınırlarında sık sık askeri tatbikatlar yapmaya başladı.

Bölgedeki gelişmeler, Kafkasya sınırlarının olası yeniden çizilmesinde Tahran'ın kırmızı çizgilerine yaklaşıyor gibi görünüyor. Çünkü sınırların yeniden çizimi, İran için yeni jeopolitik sorunları doğuracaktır. Bu sorunlarında arasında binlerce yıldır aktif olan ve Ermenistan üzerinden geçen eski bir ticaret yolunun bozulması da var.

Azerbaycan, Ermenistan ile 2020 savaşından bu yana İran'a düşmanlığını gizlemiyor ve Azerbaycan'da İran'ın kuzey eyaletlerinin bazı kısımlarını da içerisinde gösteren 'Büyük Azerbaycan' haritaları" üzerinden değerlendirmeler yapılıyor.

Hem Bakü hem de Tahran, geçtiğimiz yıl birbirlerine karşı diplomatik uyarılara başvurdular ve bu da gerilimi daha da artırdı. 2020 savaşının ardından İran, Azerbaycan'ı caydırmak için sınırları boyunca çeşitli askeri tatbikatlar yaptı.

İran'daki mevcut protesto hareketi büyümeye devam ederken, ükenin herhangi bir dış düşmana karşı birleşmesini de zorlaştırıyor.

Azerbayca Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ise, 2003'te iktidara geldiğinden bu yana çeşitli sorunlar yaşasa da, Azerbaycan'ın Ermenistan'a karşı kazandığı zaferler nedeniyle yeni bir popülerlik dalgası yaşıyor. Zira1990'lardaki Karabağ Savaşı'nı kaybetmek, Azerbaycan ulusunda büyük bir ulusal aşağılanma ve kızgınlık duygusu yaratmıştı.

Devrim Muhafızları yakın zamanda İran'ın Azerbaycan sınırına büyük miktarda askeri teçhizat ve insan gücü gönderdi ve bu da bölgedeki olası bir savaş korkusunu artırdı.

Azerbaycan ile İran arasındaki herhangi bir açık çatışma, potansiyel olarak dünya enerji piyasaları için felaket olabilir.

İslam Cumhuriyeti, İran Devrimi'nin ardından uluslararası alanda izole edildi ve hayatta kalabilmek için Kuzey Kore, Suriye ve Rusya Federasyonu gibi ülkelere bel bağladı. Azerbaycan ise SSCB'den bağımsızlığını kazanmasından bu yana uluslararası ilişkilerini on kat büyüttü.

Azerbaycan'ın şu anda Türkiye ile karşılıklı bir savunma anlaşması, İsrail ile bir askeri anlaşması ve Körfez ülkeleri tarafından artan bir desteği var. Rusya'nın Ukrayna'yı işgali de AB'yi alternatif enerji kaynakları aramaya zorladı ve 2027'ye kadar Avrupa'ya tedarik sağlayacak yeni bir gaz anlaşması için Bakü hızla tercih edildi.

Bu diplomatik çabalar Azerbaycan'ın uluslararası konumunu öyle güçlendirdi ki, İran'la bir savaş çıkarsa Bakü, kilit bir alternatif enerji sağlayıcısı statüsünden dolayı büyük bir destek alabilir.

Çıkacak bir çatışma, Türkiye ile karşılıklı savunma anlaşması nedeniyle bölgesel bir savaşı ve başka bir insani felaketi tetikleyebilir.

Yakın gelecekte, hem İran hem de Azerbaycan tarafından diplomatik restleşmelerin devam etmesi beklenebilir. Bununla birlikte, süreç kontrol edilemez bir tırmanma durdurulamazsa bölgesel bir savaş riski kaçınılmaz hale gelebilir.