Tüm dünyada olduğu gibi pandemi olumsuzluklarının ekonomik sorunlar doğurduğu Türkiye’de, yeni risk durumları da ortaya çıkıyor. Genç işsizliğin giderek artması ve özellikle gençler arasında genel mutluluk düzeyinin de yıllara göre azaldığı ülkede, ilk kez iş bulan gençler ise beklentilerine karşılık alamıyor.  Gelişmiş ülkelerin dikkatini üzerinde yoğunlaştırdığı sosyal yaşam ve iş hayatı için artık yeni bir risk sınıfını da NEET  (Not in Education, Employment, or Training) gençler oluşturuyor. Araştırmalara göre gençleri olumsuz etkileyen faktörler arasında bireysel sebepler ekonomik sebeplere göre ön plana çıkıyor.

Genç işsizlik kadar önemli fakat bir o kadar da karmaşık olan NEET gençler, İstanbul Üniversitesi akademisyenlerinin yoğun çalışması ile Türkiye’de literatüre NEİY yani ne eğitimde, ne istihdamda ne de yetiştirmede olan gençler olarak girdi. 6 aylık çalışmada TÜİK’in İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması özelinde 26 ilde, 3 bin 158 NEİY statüsündeki gençle anket gerçekleştirilirken 152 gençle ise bir araya gelindi. Söz konusu çalışmada ilginç detaylar ortaya çıktı. Çalışmayla birlikte çok sayıda bakanlık ve kamu kuruluşu, NEİY statüsüne yönelik eylem planı ortaya koymaya başladı. Proje yürütücülerinden İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Araştırma Görevlisi Erkam Kocakaya NEİY gençleri, NEİY olma nedenlerini ve risk altındakileri ilk kez gdh'a anlattı.

Yüksek düzeyde geçerlik ve güvenirlik elde edildi

Ne eğitimde ne istihdamda ne de yetiştirmede kavramının halihazırda bir işi olmayan, yetiştirmede bulunmayan ve bir eğitime kayıtlı olmayan gençleri ifade ettiğini belirten Kocakaya, “Bu kavram, eğitim fırsatlarına erişemeyen, işsiz ve/veya aktif olmayan risk altındaki gençleri ifade ediyor. Aslında bu gençler bilerek ya da isteyerek bu duruma yönelmiyorlar. Çalışma boyunca binlerce genç ile geçerli anket görüşmesi tamamlamış olduk. Anket çalışması sonucunda NEİY olma nedenleri ve etkilerini içeren soruların evrensel nitelikte bir ölçek oluşturup oluşturmadığı analiz edilmiş oldu. Bunun sonucunda yüksek düzeyde geçerlilik ve güvenirlik elde edildiğini belirtebiliriz. Konunun bilimsel yönü ve literatüre katkısı açısından oldukça önemli olan bu gelişme, bu alana yapılan özgün katkılardan biri olarak literatüre geçmiş oldu” diyerek proje kapsamında yürütülen ikinci saha araştırmasının nitel yöntemle gerçekleştirdiğini söyledi.

Raporlar bilim insanları ve sivil toplum ile de paylaşıldı

Araştırmanın amacının Türkiye’deki 15-29 yaş grubunda yer alan gençlerin, NEİY olma nedenleri ve NEİY olmanın gençler üzerindeki etkilerine ilişkin elde edilen verilerin analiz edilmesi olduğunu belirten Kocakaya, “Derinlemesine görüşmeler sonucunda 15-29 yaş grubu gençlerin eğitim ve istihdam imkanlarına erişim durumları, eğitim ve istihdama katılım istekleri, eğitim ve istihdam süreçlerindeki tecrübeleri, eğitim ve istihdama yönelik beklentileri ve genel olarak mikro ve makro düzeyde görüşlerinin ve mutluluk düzeylerinin belirlenmesini hedefledik. 26 ilde toplam 152 derinlemesine görüşme gerçekleştirilmiştir. 152 NEİY durumundaki genç bireyin belirlenmesinde bölgelere göre yaş, cinsiyet, eğitim, medeni durum, gelir düzeyi, sağlık durumu, sosyal dışlanma, göç, bireysel faktörler ve farklı dezavantajlar dikkate alındı.  26 ilde görüşülecek kişi sayısı belirlenirken illerin 15-29 yaş grubu güncel nüfus verilerine dikkat edildi.  Ne eğitimde ne istihdamda ne de yetiştirmede olan gençler ile yapılan nicel ve nitel saha araştırmalarının tamamlanmasının ardından da çevrim içi çalıştayımız gerçekleşti. Araştırma sonucunda raporlarımızı, çalıştaya katılan  bilim insanları, bürokratlar, sivil toplum temsilcileri ve araştırmacılar ile paylaştık.” ifadelerini kullandı.

Güneydoğu ve Doğu Anadolu’da ciddi bir risk söz konusu

Türkiye’de NEİY olma nedenlerini, “Türkiye’de gençlerin NEİY olmalarını belirleyen ve öne çıkan ilk 5 neden ekonomik krizlerin etkileri, sosyal eşitsizlikler, gerekli sosyal bağlantılarının olmaması, bulunduğu eğitim düzeyini yeterli olduğunu düşünme ve düşük ücretle bir işte çalışmaktansa, çalışmamayı tercih etme eğilimidir” olarak belirten Kocakaya, NEİY statüsünde olmanın etkilerini ise, “Gençlerin gelecekteki başarı beklentisi oldukça yüksektir. İstihdam dışında olmak gelir yetersizliği ve ihtiyaçlarını karşılayamamaya neden olmaktadır. İstihdam dışında olmak aileden/sosyal çevreden maddi destek ‎almaya mecbur etmektedir. Gençler eğitimde ve istihdam dışında olmaları nedeniyle potansiyelini ortaya ‎çıkaramamaktadır. Gençler geleceğe baktıklarında şimdikine oranla daha mutlu olacaklarına inanmaktadırlar” şeklinde sıraladı. NEİY sorunu Marmara’da daha belirgin olarak görülüyor. Yine bu durum Türkiye’nin nüfus yoğunluğuyla açıkça ilişkilendiriliyor. Fakat sayısal olarak NEİY statüsündeki gençlerin Marmara’da yüksek olmasının yanı sıra oransal olarak Güneydoğu ve Doğu Anadolu’da ciddi bir risk olduğu göze çarpıyor.

NEİY gençlerin eğitimini engelleyen faktörler arasında en öne çıkan etkenin “yoksulluk” olduğunu belirten İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Arş. Gör. Erkam Kocakaya, “NEİY gençlerin istihdamını engelleyen faktörler arasında öne çıkan etkenin ise COVID-19 salgını olduğunu belirlemiş olduk. Salgın öncesi dönemde ise gençler istihdam dışında olma nedenleri olarak en çok ekonomik krizlerin emek talebini azaltıcı etkisini ve sosyal eşitsizlikleri sıraladı” diyerek bununla birlikte çalışmanın sadece NEİY statüsünü tanımlamakla kalmadığını bu anlamda İstanbul Üniversitesi’nin Gençlik ve Spor Bakanlığı’na NEİY riskine karşılık öneriler sunduğunun altını çizdi.

Çözüm: erişim, yetkinlik, yetiştirme ve yerleştirme stratejisi

Ne eğitimde ne istihdamda ne de yetiştirmede olan gençlerin sayısının giderek artış gösterdiğini söyleyen Kocakaya, bu risk karşısında sunulan öneriyi şöyle ifade etti, “NEİY olma ihtimali neden ve etkilerde de görüldüğü üzere her an gerçekleşebilecek bir durumdur. Eğitimde ve istihdamda yer alamayan gençlerin profillerinin belirlenerek eğitime, işgücüne ve istihdama katılımlarını destekleyecek birey, aile ve toplum odaklı bütüncül bir yaklaşım geliştirilmesi gerektiği çok açık. Bunun için de NEİY statüsündeki gençler için erişim, yetkinlik, yetiştirme ve yerleştirme stratejilerinin birbirini tamamlayan bir model ile politika ve eylem planlarına dönüştürülmesini önermekteyiz.”