Rusya ile Ukrayna arasında "Füze Savaşı"

Rusya bu hafta, Ukrayna’ya saldırı başlattığı günden beri gerçekleştirdiği en yoğun füze saldırını gerçekleştirdi. Bir günde 70 adet Kh-101/Kh-555 füzesi, yaklaşık 20 adet deniz “Kalibr” füzesi, 10 kamikaze drone füzesi fırlatıldı. Daha önceki hava saldırılarında olduğu gibi bu kez de füzelerin büyük kısmı sivil tesislere ve yerleşim binalarına isabet etti.

The Insider, Rusya’nın hangi füzelerle saldırdığını, Ukrayna hava savunma sistemlerinin nasıl çalıştığını ve Ukrayna hava sahasını korumak için gerekenleri derledi. Makaleyi, gdh.digital okurları için tercüme ettik.

Rusya Ukrayna'yı hangi füzelerle hedef alıyor?

Ukrayna’ya füze saldırısı 24 Şubat 2022 gecesi kısa menzilli kanatlı ve balistik füzelerle başladı. 160’tan fazla füzenin askeri tesisleri hedef aldığı açıklandı. Saldırılarda 137 sivil öldü, 316 kişi yaralandı. Rusya yönetimi, ilk günde bu ateş çemberi ile Ukrayna’nın askeri direnişini çökertmeyi ve Ukrayna ordusunun dağınık birimlerinin iradesini bir yıldırım operasyonuyla “3 günde Kiev” sloganıyla sarsmayı planlıyordu. Ancak yıldırım operasyonu planları iflas etti ve uzun menzilli saldırı araçlarının kullanım sıklığı azalmaya başladı.

Saldırının ilk 11 gününde Rusya ordusu toplam gğnde 55 adet olmak üzere toplamda 600, ilk 26 gününde ise 1100’den fazla füze saldırısı gerçekleştiriyordu. Savaşın 40’ıncı gününde bu rakam 1400’e, yani günlük ortalama 35’e düşmüştü. Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimr Zelenskiy, 10 Mayıs’ta, 2154 füzeden 23 Haziran’da; yani savaşın 120’inci gününde ise 2709 füzeden bahsediyordu. Ukrayna Ulusal Güvenlik ve Savunma Konseyi’nin verilerine göre, 21 Temmuz itibarıyla Rusya’nın fırlattığı füze sayısı 3650 idi, bunlardan 1486’sı kanatlı, 1403’ü ise havadan-karaya füzeler idi. Günümüz itibarıyla Rusya’nın fırlattığı günlük ortalama füze sayısı 20’ye düştü ve giderek azalıyor.

Henüz baharın ortalarında Rusya’nın füze sayısında ciddi azalma ve düşük verimlilik (fırlatma sayısının yüzde 20’si ile 60’ı düzeyinde arıza) rapor ediliyordu. Bununla birlikte, füze saldırıları da ciddi aralıklarla epizodik hal almaya başladı. Uzak menzilli saldırı araçlarının sayısındaki problemler kullanılan füzelerin sınıfındaki değişikliklerle de kendini gösterdi. Rusya, savaşın başında daha çok “Kalibr” ve “İskender” kullanırken zamanla kara hedeflerini vurmak için daha pahalı Oniks, Kh-22 gemisavar füzelerini ve hatta S-300 kompleksleriyle uçaksavar güdümlü füzeleri kullanmaya başladı

Rus ordusu, bahar aylarındaki ile kıyaslanacak füze saldırılarını yalnız Ekim-Kasım’da yeniden organize etmeyi başardı. 10 Ekim’de Ukrayna’ya 84 seyir füzesi ve 24 İHA ile saldırı düzenlendi. Ertesi gün seyir füzesi sayısı 28’e, drone sayısı 15’e indi.

31 Ekim’de Rusya’, 55 adet Kh-101 seyir füzesi, 1 Kh-59 güdümlü hava füzesi, 22 adet S-300 uçaksavar füzesi, 4 adet Shahed-136 türü İHA (aslında bunlar Geran -2 adlandırılan İHA’lardır ve büyük olasılıkla daha lokalize edilmiş versiyonu ya da İran’dan alımı maskelemek için modifiye edilmiş halidir) ve Lancet-3 ile saldırdı.

15 Kasım’da ise Rusya, Ukrayna’ya 90’dan fazla füze fırlattı. Bu füzelerden yaklaşık 70 adedi Kh-101/Kh-55 seyir füzesi, yaklaşık 20 adedi Kalibr füzesi, 10 adedi ise kamikaze drone Shahed 136/131 füzesi idi. (Sonuncu füze Rus kaynaklarında Geran -1 diye geçmekte).

Son elde edilen verilere göre, 24 Ekim itibarıyla Rusya, Ukrayna’ya karşı 4500 füze kullandı ve kara konuşlu uzun menzilli güdümlü füze kaynaklarını neredeyse tüketti. Ukrayna Savunma Bakanlığı Baş İstihbarat Dairesi’nin değerlendirmelerine göre, günümüzde Rusya’nın savaştan önceki İskender füzelerinin sadece yüzde 13’ü kaldı. Kalibr füzelerinin yüzde 43’ü ve Kh-101 ve Kh-555 füzelerinin yüzde 45’inin ise henüz kullanılmadığı değerlendiriliyor.

Rusya’nın son füze saldırısı dalgasında neredeyse tamamen hava tabanlı füzeler (Kh-59, Kh-22, Kh-101) ve çok fazla gürültü yapan Geran-2 türü kamikaze dronlear kullanıldı. Rusya toplamda 200’den fazla ‘Geran’ kullandı. Aslında bunlar kamikaze dronelar değil, kıt seyir füzelerinin yerini alan daha ucuz “mermi uçaklar”dır.

“Geran”lar modern tasarımlardan daha çok Almanya’nın 1940’larda çıkardığı “Fau” ailesinden olan (evet, evet, Hitler’in büyük umutlar beslediği) füzelere benziyor. “Geran”ın İranlı yaratıcıları, onları iki düzenli ordunun kapsamlı konvansiyonel savaşları için değil, küçük asimetrik savaşlar için tasarladı. Bu nedenle de “mermi uçaklar”ın verimliliği halen kuşku doğuruyor. Bu mühimmatlar darbe vurmak yerine sabit hedefler ve hava savunma sistemlerinin dikkatini dağıtmak için kullanılıyor.

Rus ordusu, sonbahar saldırılarında yoğunluğu azaltma ve hava saldırı araçlarının türlerini değiştirmeye ek olarak elektrik altyapısına yönelik uzun menzilli saldırılara yöneldi.

Ukrayna Başsavcılık Ofisi’nin 24 Ekim verilerine göre tüm savaş boyunca Ukrayna enerji tesislerine 85 saldırı düzenlendi. Bu saldırıların 51’i Ekim ayında gerçekleşti. Ukrayna Enerji Bakanlığı ise, 10-20 Ekim arasında enerji tesislerine yönelik füze, İHA ve topçu saldırılarının toplamının 300’ü geçtiğini açıkladı. 31 Ekim’deki saldırılar sırasında füze ve İHA darbeleriyle Ukrayna’nın 10 bölgesinde 18 önemli tesis zarar gördü. Bunlardan çoğu enerji tesisleriydi. 15 Kasım’da ise 15 enerji tesisi füze saldırısına maruz kaldı ve Ukrayna’nın büyük kentlerinin çoğunluğunda, hatta Moldova’da enerji kesintileri yaşandı.

Ukrayna yetkilileri bu saldırıları “enerji soykırımı” diye nitelendiriyor. Cumhurbaşkanı Zelenskiy’nin açıklamasına göre, Kasımın başına kadar Ukrayna enerji altyapısının yüzde 40’ı zarar gördü. Elektrik kesintilerinden 4,5 milyon insan etkilendi. Rusya yönetimi, füze saldırılarının amacının Ukrayna’yı elektriksiz bırakmak ve ülkede insani felaket durumu oluşturmak olduğunu saklamıyor.

Görünüşe bakılırsa, kış mevsiminin başlangıcında Ukrayna’nın sadece enerji altyapısı değil, diğer kritik altyapı sistemleri de Kremlin’in saldırılarının hedefi olmaya devam edecek. Çünkü kısmi seferberliğe rağmen Rusya ordusu cephe hattında geri çekilmeye devam ediyor.

Ukrayna hava savunma sistemleri Rus füzelerine karşı nasıl savaşıyor?

Savaştan önce Ukrayna hava savunma sistemleri yalnız Sovyeler Birliği’nden kalma orta menzilli S-300’lerden, 70 adet Buk-M1 kundağı motorlu hava savunma sisteminden, az sayıda Tor-M1, Kub, Osa, Strela-10, S-125 ve muhtemelen S-200’lerden oluşuyordu. Fiziksel ve moral olarak modası geçmiş Sovyet üretimi hava savunma sistemleri kademeli olarak dahil edilmişti. Yani radar ve komuta kontrol noktaları ile tek sistem olarak çalışıyordu.

Ancak Ukrayna hava savunma sistemleri, beklenmedik şekilde olağanüstü iş çıkardı. Savaşın ilk ayları istisna olmak kaydıyla, Rusya Hava-Uzay Kuvvetleri, Ukrayna ordusunun taşınabilir hava sistemleriyle donatılması sonucu verdiği yüksek kayıplar nedeniyle Ukrayna savunma hattının derinliklerine ilerleyemiyor.

Rus ordusu savaşta 63 askeri uçağını ve 67 helikopterini kaybetti. Bu nedenle de temas hattında çok nadiren sadece Su-25 uçakları ve Ka-52 helikopterleri görülebiliyor. Su-24 M ve Su-34 uçakları Ukrayna hava savunma sistemlerinin çalıştığı bölgelere girmekten kaçınıyor.

Sözde özel askeri operasyonun ve hem de Rusya Hava ve Uzay Kuvvetleri’nin komutanı General Sergey Surovikin’e inanırsak, 8 ayda Rusya hava araçları (operasyonel-taktik, ordu ve uzun menzilli) 34 binden fazla, insansız hava araçları ise 8 binden fazla sorti gerçekleştirdi. Bu, İHA’lar için günlük 30, pilotlu hava araçları için ise günlük 140 uçuş anlamına geliyor. Kıyaslamak gerekirse, 30 sene önce uluslararası koalisyon “Çölde Fırtına” operasyonunda 110 bin uçuş gerçekleştirmişti. Bu sayı 42 günlük savaşta günlük ortalama 1300’e denk geliyor.

Dolayısıyla, Ukrayna hava savunma sistemleri genel olarak hava sahasında düşman uçakların hakimiyetini engelleme görevini başarıyla yerine getirdi. Füzesavar sistemi konusu ise tamamen ayrı bir başlık. 10 Ekim’deki saldırılar sırasında Ukraynalılar 108 (84 seyir füzesi ve 24 İHA) hava hedefinden 56’sını (42 seyir füzesi ve 13 İHA), yani yarıdan biraz fazlasını imha etmeyi başardı. Ukrayna Genelkurmay Başkanlığı, Ekim ayı ortalarında hava savunma sistemlerinin verimlilik oranını 64 olarak açıkladı (Bir haftada fırlatılan 126 füzeden 81’i imha edildi). Rus ordusunun 31 Ekim’de fırlattığı 55 füzeden 44’ü, 15 Kasım’da fırlattığı 90 füzeden ise 73’ü etkisiz hale getirildi.

Ukrayna füzesavar sistemlerinin etkinliği iki değişkene bağlıdır. Birinci değişken, füze eşzamanlı füze saldırılarının hacmi, taşıyıcı türlerine (deniz, hava, kara sistemleri) ve coğrafyaya göre (Rusya, Belarus toprakları, Karadeniz ve Hazar havzaları gibi) dağılımıdır. İkinci değişken ise saldırı araçlarının türüdür. Birinci değişken açısından durum nispeten bellidir: farklı yönlerden eşzamanlı ne kadar çok sayıda füze fırlatılırsa, onu yakalamak o kadar zorlaşıyor. İkinci değişken ise elde olan hava savunma sistemlerinin teknik olanakları ile ilgilidir. Ukrayna Hava Kuvvetleri Sözcüsü Yuri İgnat’a göre, Ukraynalılar Kalibr, Kh-101, Kh-55, Lh-59 gibi füzelerle başedebiliyor. Kh-22, Kh-31, Oniks ve İskender füzelerini zararsızlaştırmak daha zor, hipersonik Hançer füzelerini imha etmek ise çok çok daha zordur. Genel olarak 3000 km/s hızıyla uçan füzeler Ukrayna hava savunma sistemleri için neredeyse aşılmaz sorun teşkil ediyor.

Ukrayna Savunma Bakanlığı İstihbarat Dairesi Sözcüsü Vadim Skibitskiy, The Economist’e yaptığı açıklamada ekim ayında İskender sistemlerinden fırlatılan 25 füzeden sadece 3’nün imha edilebildiğini söyledi.

Son olarak Geran-2 türü “mermi uçaklar”a ayrı bir paragraf açmak gerekiyor. Ukrayna şehirlerindeki çeşitli hedeflerin “Geran”larla vurulduğuna ilişkin etkileyici video görüntülerinin çok yayılmasına rağmen, bu İHA’ların etkinliği yukarıda da ifade edildiği gibi en azından kesin değil. Bu sınıftaki baraj mühimmatları derinliklerdeki sabit hedefler için kullanıldığından, pratik etkisi yok denecek kadar azdır. Şimdilik onları çok sayıda alıyorlar ve küçük ve orta ölçekli insansız hava araçları ile mücadele için tasarlanmayan taktik hava savunma sistemlerinin zayıf noktalarında kullanıyorlar.

Ancak hatta bu durumda bile Ukraynalılar “Geran”ların yüzde 75’ini (400’den fazla füzeden 300’ünü) vurmayı başarıyor. Geran’larla ilgili tehlike daha çok hava savunma sistemlerine ek yük bindirmekten, uçaksavar füzeleri harcamaktan ibarettir. 13-17 Ekim arasında Rusya, 12-18 milyon dolar değerinde 208 “Geran” kullandı, Ukrayna ise bunların yüzde 80’ini imha etmek için 28 milyon dolarlık füze harcadı.

Yazının devamı için takipte kalın...