gdh'de ara...

Rusya'nın Ukrayna'daki gizli paralı askerleri - 2

Dünya kamuoyunca tartışılan Rusya'nın paralı askerleri Ukrayna'da da faaliyet gösteriyor. Meduza Rusya'nın paralı ordusuna mercek tutuyor.

1. resim
14.07.2022

Wagner militanları cephede yalnız mart sonunda göründü. Alım sürecine tanıklık eden bir kaynak, “vahşi ve fantastik” bir asker toplama gerçekleştirildiğini söylüyor. Rusya Savunma Bakanlığı ve Wagner yönetimine yakın kaynaklar paralı asker alımını Wagner’in değil, şirketin tüm alım altyapısını – işe alan kişileri, Molkino poligonundaki adaylar için  “filtreleme bölgesi”ni ve “paralı asker markasını”  kontrol altına alan askerlerin gerçekleştirdiğini söylüyor. 

Peki nedir bu marka olayı? 

The Bell’in araştırmasına göre, Rusya’da iktidarın kontrolü altında paralı askeri şirketi oluşturma fikri 2010 senesinde ortaya çıktı ve fikrin sahibi askerler idi. Genelkurmay Başkanlığındakiler bu projeye Yengeni Prigojin’i de dahil etmeyi uygun buldular. Paralı birliğin üssü Krasnodar vilayetinde Askeri İstihbarat Servisi’nin 10.Taburunun yanı başında kuruldu. Grubun askeri alandaki faaliyetlerinin sorumlusu olarak da “Wagner” lakaplı emekli albay Dmitri Utkin atandı. Paralı asker ticaretinin geliştirilmesini finanse etme karşılığında Prigojin Savunma Bakanlığı tesislerine yiyecek ve hizmet tedariki anlaşmalarını elde etti. 

Geçen yıllar içerisinde Wagner, Rusya’nın askeri altyapısına bağımlı kalsa da, kendi paralı asker alma ağını oluşturabildi. Gerçi Wagner militanlarının özel uçakları da var, hatta onlardan biri Ukrayna’da vuruldu. Ancak büyük olasılıkla bu uçakları da Rusya Savunma Bakanlığı veriyor. Wagner’in eski militanlarından birisi

“2020’de Belarus’dan Hmeymim’e iki veya 3 adet Mig-29 helikopteri getirildi. Hmeymim’de paralı pilotlar bir süre onlarla uçuş yaptılar. Sonra helikopterleri Libya’ya gönderdiler. Libya’da ise Afgan pilotlar toplamaya başladılar”

diye hatırlıyor. 

Şimdi ise devlet yönetimi “Zvezda” (Yıldız) markasını ele geçirdi. “Zvezda” Özel  Güvenlik Şirketi, daha önce Wagner’in paralı asker ilanlarına yerleştirdiği marka idi. 

Meduza 2021’in kışından itibaren avito.ru kaynağında “Zvezda Özel Güvenlik Şirketi” tarafından verilen düzinelerce ilana rastladı. Rusya’nın tüm bölgeleri için yapılan bu ilanlarda insanlara “yurtdışında tesislerin güvenliğinin sağlanması alanında yüksek maaşlı iş ve sıcak noktalarda çalışma deneyimi” teklif ediliyordu. 

Aralık 2021’de Meduza bu ilanlardan birisi için belirtilen telefon numarasını aradı. Operatör, iş aradığını söyleyen Meduza muhabirinden Molkino poligonuna gitmesini rica etti ve ilanı gerçekten “orkestra”nın bıraktığını doğruladı. Paralı askerler arasında Wagner bazen “orkestra” diye adlandırılıyor.

“Zvezda”nın Avito’daki profil resmi beyaz çerçeve içerisinde kırmızı yıldız idi. Sonra bu ilanlar siteden kayboldu. Şimdi Telegram’daki zvezda_plus  Wagner bünyesinde Ukrayna’da savaşmayı öneren ilanların iletişim hesabı olarak kullanılıyor. 

Aynı iletişim adresi işgalin ardından ortaya çıkan ve “Ukrayna’ya gitmek için müzisyen arayan” “orkestra” sitesinde de yer alıyor.  

****

Rusya Savunma Bakanlığı kontrolü altında Wagner ikna görevlileri de bu yıllar içerisinde “kara listeler” oluşturmuş. Wagner’in eski bölük komutanlarından birisinin söylediğine göre, 2015 senesinden itibaren bu listelerde 500 ila 1000 kişinin adı birikmiş. Daha önce BBC’nin yaptığı araştırmaya göre, Ukrayna’daki savaşa bu listelerdeki isimler de çağırılmış.

Meduza’ya bilgi veren kaynak, bu adımın Wagner yönetiminde “markanın sıkıştırılması” olarak algılandığını söylüyor: “Savunma Bakanlığındakiler aslında “bize marka lazım, çünkü tanınıyor, bu markanın altında asker toplamayı ise kendimiz gerçekleştireceğiz” dediler.  Ancak franchise alıyorsanız, şirketin kurallarına ve kurumsal etiğine uymak zorundasınız. Fakat onlar test yapılmadan da uyuşturucu kullanıyorlar”. 

Savunma Bakanlığındaki bir kaynak ise “Wagner”in cepheye bu kez farklı formatta gönderildiğini söylüyor:

“Savunma Bakanlığı’nın hattı ile sözleşmeyle geldiler. Paralı asker sıfatıyla gelmediler”. 

Bu değişiklik paralı asker adaylarının mülakat için gittiği Molkino poligonunda da hissediliyor: “Orada “filtreleme” bölgesinde son zamanlarda sadece Wagner bölümü olmuyor, diğer paralı gruplar da bekliyor ve savaşçı seçiyor. Mülakata gelenlerin sayısı ise artıyor”. 

16 Nisan 2022’de Birleşik Rusya Partisi milletvekili Vitali Milonov Yevgeni Prigojin ile birlikte kamuflajlı fotoğraflarını yayınladı. Arkalarında ise Pervomaysk 2 sayılı okulunun tabelası görünüyordu. Burası,  Popasna ilçesinin sadece 12 kilometre yakınında bulunan bir yer ve o günlerde artık o bölgede Wagner militanları ölmeye başlamışlardı. 

Prigojin’in Petersburg’daki tanıdıklarından birisi “O gerçekten oraya gitti, komitan gibi davrandı, hatta askeri haritaların üzerinde durdu” diyor.  İş insanının etrafındaki başka bir isme göre ise Prigojin o günlerde büyük olasılıkla Suriye ve Afrika’daki paralı askerlerin sözleşmelerinin ve askeri yükümlülüklerinin yerine getirilmesi konuşunda endişeliydi:

“Nisan ayında Rusya Savunma Bakanlığı cephedeki başarısızlıklarının ardından Wagner’i bazi paralı askerlerini Afrika, Suriye ve Libya’daki görevlerden geri çağırarak Ukrayna’ya göndermeye zorladı. Birliklerin belli kısmı çekilmeye zorlandı”.

Bu bilgiyi Wagner içindeki 4 kaynak daha doğruluyor. 

Büyük olasılıkla Rusya Savunma Bakanlığını bu adıma “kara listelerden” oluşan bölüklerin verdiği ciddi kayıplar itmişti. 

Ukrayna’da Wagner militanları ile birlikte savaşan  Redut savaşçılarından birisi Wagner’in “Beşlik” grubunun o zaman daha Afrika’da olduğunu söylüyor: “Onlar “kara listelerden” yeni bir “beşlik” oluşturarak Mariupol’e gönderdiler. Ancak bu çocuklar nedense gece ateş yakma kararı aldılar ve kendi topçularının saldırısına maruz kaldılar. Bundan sonra Afrika’daki savaşçıları buraya çekmek zorunda kaldılar”. 

Aynı zamanda 2022 baharında savaş görevlerinden tatile dönen “Wagner” militanlarına da Ukrayna’ya gitme emri verildi. Bu paralı askerlerden biri

“Bizim oraya gitmek niyetimiz bile yoktu. Ancak Nisan ayında bütün planlarımız bozuldu. Bahçelerimizi, çatılarımızı, ağaçlarımızı düzenlemek için izin planları yapıyorduk, dolaşıyorduk ve birden kendimizi Lisiçansk yakınında bulduk”. 

Paralı askerlerden biri ise Wagner’in “profesyoneller grubu”nun Ukrayna’ya emirle değil, ideolojik düşüncelerle gittiğini iddia ediyor:

“Bu grupta çok sayıda Ukrayna kökenli vardı. Lisiçansk, Popasna, Slavyansk’tan olan insanlar. Onlar Ukraynalıları öldürmeye “2014-2015’in intikamını almak için” gittiler. Mesela, benim bir tanıdığım orada artık 100’den fazla Ukraynalı öldürmüş. Keskin nişancı tüfeğinde 100’den fazla çentik var. Savaş sonuna kadar 500 kişi öldüreceğini düşünüyor. Popasna, Lisçansk ve diğer yerlerden toplanan bu insanlar oraya para için gitmediler. Birisinin Popasna’da hedefi vardı, birisinin Lisiçansk’da.  Bazılarının orada ailesi ölmüştü, bazılarının yakın dostları ölmüştü, onlar da intikam için gittiler”. 

“Meduza”nın paralı askerlerin içindeki kaynakları bu bölüğü “Lig” veya “Gaziler Ligi” adlandırıyor. 

Wagner’in Petersburg’daki ofisinde “Gaziler Ligi” adı ilk kez 2016 senesinde kullanıldı. Şirketin eski elemanlarından birisi “İlk Palymira’dan sonra uzun süre işsiz kaldık. Ve o zaman sayıda ciddi azalmaya gidileceği ve sadece “Gaziler Ligi” üyelerinin kalacağı söylendi. Yani sadece komuta kademesi ile daha deneyimli ve değerli olan savaşçılar kalacaktı”. 

O zaman Andrey Troşev – Avrupa Birliği yaptırımlarında Wagner’in Genel Direktörü olarak tanıtılıyor – “Yerel savaş ve çatışma gazilerinin çıkarlarını savunma ligi” adlı STK’nın başına geçti. 

Ukrayna askerleri Mart 2022’den, Ukraynalı aktivistler ise daha 2018’den itibaren Wagner’i “Lig” olarak adlandırıyor.  Meduza’ya bilgi veren 3 kaynak, “Lig”in Molkino’da seçkin Wagner elemanlarından oluşturulduğunu bildiriyor, ancak bu “özel birim”in daha sonra Savunma Bakanlığının emrine geçtiğini ve askeri yönetimce kontrol edildiğini kaydediyor. 

Wagner’den çıkan insanlar Ukrayna’da en önemli darbe gücü olarak kullanılıyor ve hava indirme birliklerini destekliyor. Wagner’in eski komutanlarından birisi

“Bu gruplar ordunun öndeki birliklerinden birine veriliyor – bir nevi kiralanıyor.  Genellikle daha zor cephelere gönderiliyorlar. “Bize paralı asker grubu verin” deniyor, bunlar da veriyor”

diye anlatıyor. 

Bu nedenle Wagner büyük kayıplar veriyor. Savaşta iki tanıdığını kaybeden adam “Meduza”ya “Mariupol istikametine ilk gönderilenleri sadece yok ettiler. Belki 60, belki iki yüz, belki üç yüz kişi öldü” diye yakınıyor. 

Redut savaşçılarından olan kaynak da bunu doğruluyor:

“Çoğunlukla topçu saldırılarının hedefi oldular. Ve anında bir bölükten 30 kişi savaşmayı reddetti”.

Wagner yönetimine yakın kaynak ise durumu şu sözlerle aktarıyor:

“Birden askeri zekası parlak savaşçıları sahanın tam ortasına sürmeye karar veriyor – hem de hava ve topçu desteği olmadan düşmanın son derece güçlendirilmiş sığınaklarına ve havan toplarına karşı.  Orada savaşçıların yaklaşık yüzde 50’si öldü. Ancak emir vardı, askerleri gitmeye zorluyorlardı. Paralı askerlerin komutanlarının ise her zaman çıkış yolu vardır – mesela, ordu tüzüğüne dayanarak emri yerine getirmeyi reddedebilir. Eğer aptalca bu emri yerine getiriyorsa, ne ile sonuçlanacağını da biliyordur…”

Birisi Wagner’in eski bölük komutanlarından olmakla 3 ayrı kaynak Mariupol saldırısında paralı askerleri komuta eden kişinin öldüğünü iddia ediyor. Öldürülen komutanı tanıdığını iddia eden kaynaklardan biri “Bu “müzisyenler” grubunun komutanı kendi bilgisizliği ile çok ciddi kayıpların verilmesine yol açtı. Ve onu tam da orada, bulunduğu kampta “sıfırladılar”. Donbas’da, bulundukları yerde öldürüldü. Bu, bir nevi ölüm cezası idi. Savaş kanunlarıyla cezalandırıldı” diye anlatıyor. 

Diğer iki kaynak ise o “komutanın” bir savaş görevinden döndükten sonra Rusya’da, “belirsiz koşullarda” öldüğünü söylüyor. 

Kaynaklar Meduza’ya öldürülen “komutan”ın lakabını da söyledi – “Lotos”:

“O bir zamanlar Utkin’in yardımcısı olmuştu ve belli ki, Ukrayna’da da bulunmuştu. Bundan önce ise Suriye ve Libya’da görev yapmıştı”. 

Wagner’in yedinci saldırı bölüğünün  “Lotos” lakaplı komutanının adına şirketin  evraklarında 2020 ocak ayından itibaren rastlanıyor.  O zaman Wagner askerleri Libya’da bulunuyordu. BBC’nin ortaya çıkarttığı o evrakta

“Lotos savaş görevinin yerine getirilmesi için keskin nişancı tüfekleri, makineli tüfekler ve av tüfekleri istiyor“

deniyor…

Wagner militanlarının cephedeki en büyük başarısı Luhansk vilayetinin batısındaki küçük Popasna kentinin işgali. Bu kent için savaş iki ay sürdü. Çatışmaya katılanlar, kenti Wagner militanlarının ele geçirdiğini söylüyor. 

Donbas’da Pervomaysk ve Drujba’da Wagner üyeleri ile birlikte savaşan Redut militanlarından birisi “Bunlar kafaları donmuş insanlar” diye tanımlama yapıyor: “O kadar çok insan öldürmüşler, ancak sadece bir kez geri çekildiler ve “topçular olmadan daha fazla ilerlemeyeceğiz” dediler. Bu da Popasna’da oldu. Kentin bir kısmını ele geçirdiler, ancak güçlü bir direnişle karşılaşınca “Topçular çalışmadan ilerlemeyeceğiz. Yoksa zaten hiç birimiz oraya varamayacağız” dediler. 

Ancak yine de Wagner, Popasna etrafında da çok kayıp verdi. Yaşananları kızgınlıkla anlatan bir paralı asker

“Çoğu zaman bunun sebebi askerlerin onları uygun destek olmadan savaşa zorlamasıydı.  Mesela, Nisan ayında kişi başına sadece 4 mermi kartuşu ile iki müfrezeyi savaşa gönderdiler. Bir müfreze öldü.  4 mermi kartuşu, düşünebiliyor musunuz? Orada olmasaydım buna inanmazdım”

diyor.  

Popasna’nın işgal edilmesinden iki hafta sonra Wagner’i VGTRK ekranında ilk kez övdüler. Muhabir Sergey Zenin, cephe hattının kendi “askeri orkestrası” olduğunu ve hep en sıcak noktalarda bulunduğunu, ancak onların hakkında hiç konuşulmadığını söyledi. 

Ukrayna kolluk kuvvetlerinin Wagner’in 3 paralı askerini sivillere yönelik askeri suçlar yapmakla itham etmesini ise televizyonda hatırlatmadılar.  Wagner militanları daha önce de defalarca askeri suçlarla itham edilmişlerdi -  mesela, Orta Afrika Cumhuriyeti’nde ve Libya’da. BM komisyonu Rus paralı askerlerinin sivilleri öldürdüğünü, yağmaladığını ve toplu tecavüz suçu yaptıklarını belirlemişti. 

Ukrayna cephesindeki ilerlemenin ardından Wagner kendi ödülünü - “Popasna’nın kurtarılması” madalyasını vermeye başladı. Prigojin’e ise görünüşe bakılırsa, paralı askerlerini cepheye gönderdiği için “Rusya Kahramanı” ödülü verildi. 

Prigojin’in “Rusya Kahramanı” rütbesi aldığına ilişkin haberler basına haziran sonunda sızdı. Meduza’nın Devlet Başkanlığındaki iki kaynağı bu haberi doğruladı. Onların sözlerine göre, ödül Wagner’in Luhansk’ın yerleşim birimlerinin işgal edilmesindeki rolünden dolayı verildi. 

Meduza’nın kaynaklarından birisi “Mayıs ayında “aşçı”nın bu toprakları ele geçireceği belliydi” diyor: “Prigojin’in “başarısı” özellikle de ağırlıklı olarak Rus ordusu ve diğer paralı grupların savaştığı Donetsk ile kıyaslandığında daha fazla görünür oldu”.

Devlet Başkanlığındaki kaynaklar, bugünlerde Prigojin’in Putin’in lütfunu yeniden kazandığını ve Devlet Başkanının “yakın çevresine” yeniden girdiğini bildiriyor. 

Rusya Devlet Başkanının Sözcüsü Dmitri Peskov  gazetecilerin Prigojin’in ödüllendirilmesiyle ilgili sorusuna “Biz tüm açık kararnameleri yayınlıyoruz” diye cevap verdi. Gizli kararnamenin olup olmadığını ise söylemedi. Oysa 2018 senesinde Devlet Başkanı gizli kararname ile Sergey Kiriyenko’ya ve Başbakan Yardımcısı Yuri Borisov’a da “Rusya Kahramanı” unvanı vermişti ve o zaman da Peskov yorum yapmayı reddetmişti. 

Üst düzey bürokratlara “gizli” unvan verilmesi durumuna daha önce de rastlanmıştı – Ruslar eski FSB Başkanı, şimdiki Güvenlik Konseyi Genel Sekreteri Nikolay Patruşev, Başsavcı Vladimir Ustinov ve Genelkurmay Başkanı Valeri Gerasimov’a “Rusya Kahramanı” unvanı verildiğini sonradan öğrenmişlerdi. 

Sobyanin Bölüğü

Meduza’nın bütün kaynakları Redut, Wagner ve diğer paralı asker gruplarına asker toplanması olayının bir çeşit gizli seferberliğe dönüştüğü konusunda hemfikir.  Ukrayna’daki savaşta paralı askerlerle düzenli ordu ve “gönüllüler” arasındaki sınırların ise tamamen ortadan kalktığı bildiriliyor: “İktidardan bağımsız hiçbir vahşi yok. Herkes Savunma Bakanlığı ile çalışıyor”.

Rusya’nın çeşitli bölgelerinde “gönüllü taburları” (aslında sözleşmeli birlikleri) 2022 baharında oluşturulmaya başladı. Çeçenistan’da, Tataristan’da, Başkurdistan’da, Perm’de, Kirov ve Nijegorod vilayetlerinde “gönüllü taburları” kuruldu. 

Meduza’nın elde ettiği bilgiye göre, Moskova’nın da şehir bütçesinden finanse edilen kendi taburu var. Hem asker adayları, hem de onları toplayanlar bu grubu “Sobyanin bölüğü” olarak adlandırıyor. Bu bölüğe sadece Moskovalılar değil, diğer bölgelerden olan erkekler de alınıyor. Moskova Belediye Başkanı Sergey Sobyanin ise kamuoyu önünde savaş konusundan mümkün olduğunca uzak durmaya çalışıyor. 

“Sobyanin bölüğü”ne katılma teklifi alan eski bir asker “Meduza”ya kendisini ikna etmeye çalışan kişinin telefon numarasını verdi. NumBuster ve GetContact uygulamaları üzerinden yapılan incelemelere göre, telefon numarası “Bulgar” lakaplı Roman Vısotskiy adlı birisine ait. Yani sözde Donetsk Halk Cumhuriyeti halk milisinin 9. Motorlu Tüfek Alayının eski komutanına…

Şimdi “Bulgar”, paralı asker alımına 1 Temmuz’da başlayan “Sobyanin bölüğü”nün komutanı görevinde ve kendisini paralı asker adayı olarak tanıtan Meduza muhabirine şunları söyledi: “Ukrayna’ya gidelim. İlk ayda sizi Mulino poligonuna alacağız,  “şeridi” geçtiğimizde ise tabi ki çavuş kadrosuna alınacaksınız. (Bu kadrodaki bir asker 200 bin rubleden fazla alıyor). Bu rakama belediye başkanı Sobyanin’in 4 taksitle vereceği 200 bin ruble de dahildir. Askeri birlikte ise siz VTB kartı alacaksınız. Moskova’dan ödemeler bu karta yapılacak”.

Moskova hükümeti basın biriminden Aleksandr Gerasimov Meduza’ya yaptığı açıklamada bu sorulara cevap vermek için yetkili olmadığını söyledi.  Belediye Başkanının basın sözcüsü Gülnara Penkova ise telefonlara ve sosyal medya üzerinden gönderilen sorulara cevap vermedi. 

“Sobyanin bölüğü” tüm ülkeden erkekleri kabul ediyor – hatta 60 yaşına kadar olanları bile. Ukrayna’da savaşa katılan diğer Rusya devlet kurumları da asker toplama sürecini durdurmayı planlamıyor. Rusya Savunma Bakanlığı ise artık 3 aydır asker ölümlerini açıklamıyor. 

Meduza’ya konuşan, savaşa katılmayan tecrübeli paralı askerlerden birisi “Ukrayna’da benim o kadar çok arkadaşım öldü. Artık savaşla ilgili bir şey duymak istemiyorum. Hiçbir telefona cevap vermiyorum. Çünkü biliyorsun, ya birini öldürdüler, ya diğerini. Yakında hiçbir arkadaşım kalmayacak” diyor…