Arap ülkelerinin devasa silah alımları ne durumda?

Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsünün (SIPRI), uluslararası silah transferlerine ilişkin raporuna göre, Suudi Arabistan, Katar ve Mısır 2018-2022 döneminde en çok silah ithal eden ülkeler sıralamasında ilk 10'a girdi.

Tablonun diğer tarafında, ihracat kısmında ise zirveye ABD oturdu. Küresel silah ihracatının yüzde 40'ını ABD, yüzde 16'sını Rusya, yüzde 11'ini Fransa, yüzde 5,2'sini Çin ve yüzde 4,2'sini Almanya gerçekleştirdi.

Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Ürdün de en çok silah ihraç eden 25 ülke arasında yer aldı.

- En çok silah ithal eden Arap ülkeleri

Orta Doğu'da en çok silah anlaşmasını Körfez ülkelerinin yapması dikkati çekiyor.

Bölgeye 260 savaş uçağı ihracatı yapılırken, bunlardan 180'i Körfez ülkeleri tarafından talep edildi.

AA muhabiri, SIPRI'nin raporundan Arap ülkelerinin 2013-2017 ile 2018-2022 dönemlerinde küresel silah ithalatındaki paylarını derledi.

- Suudi Arabistan Hindistan'dan sonra 2'nci sırada

Suudi Arabistan, 2018-2022 döneminde küresel silah ithalatının yüzde 11'ini gerçekleştiren Hindistan'dan sonra yüzde 9,6 ile dünyada en çok silah ithal eden ikinci ülke oldu.

Öte yandan, Riyad yönetiminin silah ithalatında, küresel ithalatın yüzde 10'unu oluşturduğu 2013-2017 dönemine kıyasla düşüş gözlendi.

Suudi Arabistan'a silah ihraç eden ülkelerin başında ABD geliyor. Suudi Arabistan'ın satın aldığı silahların yüzde 78'sini ABD tedarik ediyor.

ABD'yi yüzde 6,4 ile Fransa ve yüzde 4,9 ile İspanya takip ediyor.

- Katar 3'üncü sırada

Katar'ın silah ithalatı önceki döneme göre ciddi artış gösterdi.

2013-2017 döneminde en çok silah ithal eden 17. ülke konumunda bulunan Katar, 2018-2022'de yüzde 300'den fazla artışla 3. sıraya yükseldi.

Küresel silah ithalatında Katar'ın payı, 2013-2017 döneminde yüzde 1,5'ten, 2018-2022 döneminde yüzde 6,4'e çıktı.

Katar'a silah satan ülkelerin başında yüzde 42 ile ABD gelirken, onu yüzde 29 ile Fransa ve yüzde 14 ile İtalya takip ediyor.

Katar'ın silah tedarikindeki yükselişin Körfez krizi ile örtüşmesi dikkati çekti.

Suudi Arabistan, BAE, Bahreyn ve Mısır, 5 Haziran 2017'de "terör gruplarını desteklediği" iddiasıyla Katar ile tüm diplomatik ilişkilerini kesmiş ve bu ülkeye ekonomik ambargo uygulamaya başlamıştı.

Körfez krizi, 5 Ocak 2021'de Suudi Arabistan'ın El-Ula kentinde gerçekleştirilen 41. Körfez İşbirliği Konseyi Zirvesi'nde imzalanan Ula Bildirisi ile çözüme kavuşmuştu.

- Mısır 6'ncı sırada

Küresel silah ithalatındaki payı 2018-2022 yıllarında hafif bir gerilemeyle yüzde 4,5 olarak kayda geçen Mısır, dünyada en çok silah ithal eden ülkeler arasında 3'üncü sıradan 6'ncı sıraya geriledi.

Mısır, Washington'dan yıllık yaklaşık 1,3 milyar dolar askeri yardım almasına rağmen ABD, Mısır'a en çok silah ihraç eden 3 ülke arasında yer almıyor.

Mısır'a silah tedarik eden ülkelerin başında yüzde 34 ile Rusya gelirken, onu yaklaşık yüzde 19'ar payla İtalya ve Fransa takip ediyor.

- BAE

Silah ithalatını düşüren BAE, 2013-2017 döneminde dünyanın en çok silah ithal eden 5. ülkesi konumundayken, 2018-2022'de 11. sırada yer aldı.

BAE'nin 2013-2017'de küresel pazarda yüzde 4,1 olan silah ithalat payı, yaklaşık yüzde 40'lık düşüşle yüzde 2,7'ye geriledi.

Ülkenin bazı silahları kendisinin üretmesinin, hatta ihraç etmesinin, son dönemde silah ithalatındaki düşüşün sebeplerinden biri olduğu düşünülüyor.

- BAE silah ihraç eden ülkelerden

Küresel silah ihracatının yüzde 0,4'ünü oluşturan BAE, en çok silah ihraç eden ülkeler arasında 18. sırada yer alıyor.

Mısır, Ürdün ve Cezayir, BAE'nin silah tedarik ettiği ülkelerin başında geliyor.

BAE'nin silah ithalatında ise yüzde 66'lık oranla ABD listenin başında yer alırken, onu yüzde 7,4 ile Türkiye ve yüzde 5,4 ile Rusya takip ediyor.

Silah tedarikinin çoğunu Batı'dan yapan BAE'nin son yıllarda Türkiye, Rusya ve Çin pazarına yöneldiği biliniyor.

- Kuveyt silah ithalatında "sıçrayışa" geçti

Kuveyt'in 2013-2017 yıllarında küresel silah ithalatındaki payı 0,9 iken 2018-2022 yıllarında yüzde 2,4'e yükseldi. Ülke, küresel düzeyde en çok silah ithalatı yapan 11 ülkeyi geride bırakarak, listede 23'üncü sıradan 12'nci sıraya yükseldi.

Kuveyt'in silah ithalatında ABD yüzde 78'le başat rol oynarken, onu yüzde 10'la İtalya, yüzde 9'la Fransa takip ediyor.

- Cezayir'in silah alımlarında büyük düşüş

Cezayir'in silah alımları ise söz konusu yıllarda yüzde 58 gibi büyük bir düşüşe tanık oldu.

İki dönem arasında Cezayir'in küresel silah ithalatındaki payı yüzde 4,1'den yüzde 1,8'e geriledi. Cezayir böylece en çok silah ithal eden ülkeler sıralamasında 12'den 18'inci basamağa düştü.

Bununla birlikte Cezayir, çalışmada Orta Doğu ülkeleri arasında sınıflandırılan Mısır sayılmazsa Afrika ülkeleri arasında en çok silah ithal eden ülke olarak ilk sırada yer alıyor.

Cezayir'in silah alımlarındaki düşüşün ABD'nin Cezayir'e Rusya'dan silah ithalatını durdurması yönünde baskı yapmasından kaynaklanmış olabileceği düşünülüyor. Bu arada Cezayir'in savunma bütçesi yükselerek yıllık 10 milyar dolara ulaşırken 2023 bütçesi nerdeyse ikiye katlandı.

Cezayir'in zırhlı araçlar, çeşitli mekanik araçlar ve hafif silahlar başta olmak üzere Almanya ve BAE ile ortaklaşa yerel üretime kayması da askeri ithalatlarını azaltarak, askeri ekipman ihracatına hazırlanmasına imkan tanıdı.

Cezayir'in özellikle savaş uçakları ve askeri helikopterlerden yaptığı silah ithalatının yüzde 73'ünü Rusya, yüzde 10'unu ise Almanya karşılıyor. Çin'in ülkeye askeri ihracatı artarken, Fransa'nın, iki ülke arasındaki istikrarsız ilişkilere rağmen yüzde 5,2 ile üçüncü sırada yer alması dikkati çekiyor.

- Fas

Fas'ın aynı dönemlerde silah ithalatındaki küresel payı yüzde 1,1'den yüzde 0,8'e indi ve listede 21'inci sıradan 29'uncu sıraya geriledi.

Afrika kıtasında Cezayir'den sonra ikinci en büyük silah ithalatçısı konumunda olan Fas'ın ithalatının azalması Afrika'nın silah ithalat pazarındaki payını da düşürdü.

Fas'ın satın aldığı silahların yüzde 76'sını, yani dörtte üçünden fazlasını ABD tedarik ediyor. Fransa ise yüzde 15'le ikinci sırada yer alıyor.

Öte yandan Fas'ın, silah anlaşmalarından yüzde 6,8 pay alan Çin'in temsil ettiği Doğu Bloku'na yaklaşması da dikkati çekiyor.

- Ürdün en çok silah ihraç eden 2'nci Arap ülkesi

Ürdün Krallığı, en çok silah ithal eden ülkeler arasında 39'uncu sırada iken, en çok silah ihraç eden 25 ülke sıralamasında 2'nci Arap ülkesi olarak yer alıyor.

Ürdün'ün silah ihracatındaki küresel payı yüzde 0,2 olarak gerçekleşti. Ürdün silah ihracatını yüzde 61'le ABD'ye, yüzde 26'yla Mısır'a, yüzde 7 ile Ermenistan'a yapıyor.

Ülkenin küresel silah ithalatındaki payı ise yüzde 0,8'den yüzde 0,5'e düştü. Ürdün'e silah tedarik eden ülkelerin başında yüzde 40 ile ABD gelirken onu yüzde 20 ile BAE, yüzde 17 ile Rusya izliyor.

- Bahreyn en çok silah ithal eden 40'ıncı ülke

Bahreyn ise Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsünün raporladığı en çok silah ithal eden 40 ülke arasında sonuncu sırada.

Ancak mevcut dönemler arasında yüzde 380'le "oransal olarak silah ithalatı en çok artan Arap ülkesi "konumunda. Ülkenin 2013-2017 yıllarında yüzde 0,1 olan ithalat payı, 2018-2022 yıllarında 0,5'e yükseldi.

Raporun genelindeyse Bahreyn'in önünde silah ithalatında en çok büyüyen yüzde 8631 ile Ukrayna, yüzde 2700 ile NATO, yüzde 743 ile Sırbistan bulunuyor.

Bahreyn'in satın aldığı silahların yüzde 83'ünü ABD tedarik ediyor. İngiltere yüzde 7 ile ikinci, İtalya yüzde 4,1'le üçüncü sırada yer alıyor.