Avrupa'ya meydan okuma: Türkiye ve Rusya'nın Afrika'da yükselişi

Rusya ve Türkiye, Kuzey Afrika'daki kuralları yeniden yazarken, Çin de bölgede stratejik olarak güç kazanmaya devam etti ve Akdeniz havzasının güney kenarı boyunca askeri varlığını artırmaya çalışacak.

Rusya'nın Güney Akdeniz'deki gücünün yeniden doğuşu

Rus-Mısır askeri ortaklığının dirilişi, Moskova'nın Akdeniz'deki en çarpıcı stratejik dönüşüdür. Aynı zamanda Rusya'nın stratejik olarak en önemli bölgesel savunma ilişkilerinden biridir.

Mısır, tüm Akdeniz havzasında nüfus bakımından en güçlü devletlerden birisi ve bölgedeki en büyük ordulardan birine sahiptir. Soğuk Savaş'ın son aşamalarında ABD, Mısır'ı Sovyetler Birliği'nden uzaklaştırmayı başarmış ve Kahire'yi Ortadoğu'daki en güvenilir Amerikan müttefiklerinden biri haline getirmişti. Ancak bu sıkı ilişki, Mısır'da ülkenin uzun süredir güçlü adamı Hüsnü Mübarek'i deviren Mısır'daki 'Arap Baharı' ayaklanmasının ardından yıprandı.

Sisi gücünü pekiştirirken, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Moskova'nın Rusya'nın görünüşte IŞİD ve diğer cihatçı militanlarla savaşmak için Suriye'ye yaptığı başarılı 2015 askeri müdahalesine karşı ne kadar cesaretli olduğunu gösterdi. Sisi, Mısır'ın doğu sınırını güvence altına almak için Libya'daki cihatçı militanlarla mücadelede yardım için yüzünü Putin'in Rusya'sına döndü. Bu, 2016 yılında yıllık 'Dostluğun Savunucuları' ortak Rus-Mısır askeri tatbikatlarının yapılmasına yol açtı.

Kapsamı son beş yılda genişleyen bu tatbikatlar, Rus özel kuvvetlerinin ve insansız hava araçlarının Mısır'ın Sidi Barrani Hava Ğssüne konuşlandırılmasının yolunu da açtı.

2016-2020 döneminde Rusya, Kahire'nin silah ithalatının %41'ini, saldırı helikopterleri, savaş uçakları ve hava savunma sistemlerini içeren bir silah listesi olan Rusya'dan satın almasıyla Mısır'ın en büyük silah tedarikçisi oldu. 2018'de Mısır, Rusya'dan 2 milyar dolara 24 adet Su-35 savaş uçağı satın aldı. 2020'de Mısır'ın, Rus tank üreticisi Uralavagonzavod tarafından inşa edilen bir tesiste monte edilecek 500 Rus T-90MS tankı satın almayı kabul ettiği bildirildi.

Mısır ile derin savunma işbirliğine dayanan Rus gücü, Libya'nın petrol hilalinin batı girişi olan kıyı kenti Sirte'den daha güneydeki son derece stratejik Al-Jufra hava üssüne kadar Doğu Libya'da yerleşik hale geldi. Rus hava kuvvetleri varlıkları tarafından desteklenen Rusya'nın Wagner Grubu'ndan 2.000'den fazla paralı askeri kullanan Moskova, Suriye'dekinden çok daha hafif bir personel ve donanım taahhüdü ile Libya'daki ana güç simsarlarından biri olarak ortaya çıkmayı başardı.Wagner Grubu, Rusya'nın etkisini, son olarak Mali'de olmak üzere, Sahra altı Afrika'nın bitişik bölgelerine genişletti.

Aynı zamanda Rusya, Cezayir ile uzun süredir devam eden askeri ilişkisini canlandırdı ve genişletti. Putin, Cezayir'in Sovyet döneminden kalma 4,7 milyar dolarlık askeri borcunu iptal ederken, Cezayir, gelecekteki petrol ve gaz gelirleriyle Rusya'dan bu miktarın neredeyse iki katını satın almayı taahhüt etti. Anlaşma, Cezayir'in 2016-2020 döneminde Rusya'nın en büyük üçüncü silah alıcısı haline gelmesiyle sonuçlandı ve Çin'i geride bıraktı.

Rusya'nın doğu Libya'daki geniş askeri varlığı ve Cezayir ile olan derin savunma ilişkisi birleştiğinde, Moskova şimdi Akdeniz'in güney kenarı boyunca geniş bir etki alanına sahip denilebilir.

Türkiye'nin Kuzey Afrika'daki Stratejik İlerlemesi

Akdeniz havzasında Rus gücünün yeniden canlanması, Türkiye'nin bölgedeki en büyük güçlerden biri olma yolundaki etkileyici ilerlemesiyle eşleşti. Türkiye, bölgenin en güçlü ordularından birine sahip ve Akdeniz'in en kalabalık ikinci ülkesi.

Türkiye'nin Akdeniz'deki, güç projeksiyon yeteneklerini genişletme çabaları, Türkiye'nin Orta Doğu ve Afrika'da ileri üsler kurmaya yönelik daha geniş stratejik planının bir parçası ve bu gelişmeler Türkiye'nin yerli silah üretimindeki etkileyici başarısı ile birleşiyor.

Rusya'nın Suriye müdahalesinin ardından Türkiye, Suriye-Türkiye sınırı boyunca kuzey Suriye'de bir tampon bölge oluşturmak için Suriye'ye dört sınır ötesi müdahale gerçekleştirdi. Ancak, Türkiye'nin Akdeniz'deki askeri ayak izinin dönüm noktası, Türkiye'nin Batı Libya'yı yöneten Ulusal Mutabakat Hükümeti'ni korumak için 2020 askeri müdahalesiyle geldi.

Bu, Ankara'nın kara sınırlarından ve kıyı şeridinden uzaktaki ilk askeri müdahalesiydi ve mutlak bir başarı ile sonuçlandı. Türkiye, Haftar'ın Trablus'a Wagner destekli saldırısını durdurdu ve ardından Haftar'ın güçlerini 450 km doğuya doğru itti. Ankara şu anda batı Libya'da, ana güvenlik sağlayıcısı olarak yer alıyor ve burasıi Türkiye için Orta Akdeniz'de önemli bir stratejik üs haline geliyor.

Türkiye ayrıca, Tunus sınırına 27 km uzaklıkta bulunan Vatiyye Hava üssünde, kendi hava gücü konuşlandırmasını sürdürüyor ve Libya'nın kıyı kenti Misrata'da bir deniz üssü kuruyor. Türkiye'nin Libya'daki devasa askeri varlığı, Türkiye'nin etkisini Batı Akdeniz'e yansıtmasını sağlayan stratejik planının bir parçası olarak göze çarpıyor.

Türkiye daha sonra, 2020 Karabağ savaşında Azerbaycan'a yardım ederek Ermenistan'a karşı 30 yıllık çıkmaza son verdi ve Güney Kafkasya'nın haritasını değiştirdi. Türkiye burada kendi geliştirdiği savaş uçağı ve elektronik savaş teknolojisinin gücünü de sergiledi

Tunus 2020'de Türkiye'den; Anka orta irtifa uzun ömürlü insansız hava araçları, Kirpi mayına dayanıklı pusu korumalı araçları ve Ejder Yalçın zırhlı savaş araçları dahil olmak üzere 150 milyon dolarlık Türk silahı satın aldı. Üç Anka İHA ve yer kontrol sistemlerinin Tunus'a satışı, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii'nin Anka İHA'larının ilk yurt dışı satışı oldu.

Diğer yandan Türk yatırımları, Türkiye'yi Cezayir'in en büyük yabancı işvereni haline getirdi. Daha yakın zamanlarda, Cezayir-Fas gerilimi sırasında Fas, silah tedarikçisi olarak Ankara'ya döndü.

Fas 2021 yılında; Suriye, Libya ve Güney Kafkasya'daki Rus hava savunma sistemlerine karşı etkinliğini defalarca kanıtlamış olan 13 Bayraktar TB2 insansız hava aracını satın aldı. Fas Kraliyet Silahlı Kuvvetleri mensupları, 2021'in ikinci yarısında insansız hava araçlarını kullanma konusunda eğitim almak için Türkiye'ye seyahat etti ve Fas'ın yıl sonunda ilk siparişine ek olarak, altı Bayraktar TB2 uçağı daha sipariş ettiği bildirildi.

Fas medyası şu anda Ankara ile 7 saldırı gemisi ve bir Ada sınıfı korvet olmak üzere, çeşitli donanma gemileri satın alma görüşmeleri yaptığını bildiriyor. Savaş gemisi alımı teyit edilmemiş olsa da, Türkiye'nin Fas ile askeri işbirliğinin genişlemesi durumunda uzun vadeli etkileri olacaktır. Halihazırda Türkiye ile Rusya arasındaki yönetilen rekabet, Suriye ve Libya'daki güvenlik ortamının gündemini belirliyor. Aynı dinamik, Batı Akdeniz'de de etkili olabilir.

European Council on Foreign Relations'da yayımlanan analiz gdh.digital tarafından çevrilmiştir.