Azerbaycan İran gerilimi - barış mı savaş mı? - ANALİZ

İran ile Azerbaycan arasında gerilim her geçen gün artıyor.

Bu hafta Azerbaycan Devlet Güvenlik Servisi, İran özel servislerinin oluşturduğu casus ağını bir kez daha ifşa etti. Operasyon sonucunda İran adına çalışan 5 kişi tutuklandı. Onların Devletin stratejik gördüğü bölgelerin bilgilerini İran'daki hizmet kuruluşlarına gönderdikleri biliniyor.

Azerbaycan Devlet Güvenlik Servisi tarafından açıklanan bilgiler, gözaltına alınan kişilerin İran'ın Kum şehrindeki üniversitelerden mezun olduklarını belirtiyor.

Güney Azerbaycan Ulusal Uyanış Hareketi'nin başkan yardımcısı Elyar Makuyi, gdh'a yaptığı açıklamada, Kum şehrindeki üniversitelerde okuyan Azerbaycan ve Türkiye gençlerinin beyinlerinin yıkandığını ve belirli fonlar karşılığında casusluk teklif edildiğini iddia etti.

Makuyi "Bazı kimseleri getirip mali durumlarını bahane ederek onları casusluk yapmaya teşvik ve mecbur ettiler. Kum şehrinde Cemati el-Mahta ve Cemal Mustafa isimli üniversiteler açtılar. Azerbaycan ve Türkiye'deki İran yanlılarını satın alıp onlara sözde eğitim verdiler. Ancak kendi adamlarını ve casuslarını eğitmekle meşguller" dedi.

Makuyi Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in Güney Azerbaycanlılara destek konusunda dile getirdiği görüşlerin İran'ı endişelendiren hususlar arasında yer aldığını sözlerine ekledi.

"Azerbaycan devleti, Sayın Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in liderliğinde ilerlemeye, büyümeye ve gelişmeye devam ediyor. Bu gelişme ve büyümeler Güney Azerbaycan Türk halkına da özgüven vermiştir. Onlar da "Azerbaycan devletinin vatandaşı olacağımıza neden İran molla rejiminin vatandaşı olalım" diye düşünüyorlar. Bu İran'ı korkutuyor. 40 milyon Güney Azerbaycanlı Türklükleri nedeniyle sürekli Azerbaycan'a katılmaya can atıyor."

Yedek subay, askeri uzman Adalat Verdiyev de gdh'a yaptığı açıklamada, İran'da eğitim alıp Azerbaycan ve Türkiye'ye dönen kişilerin kapsamlı bir şekilde soruşturulması gerektiğini söyledi.

"İran'da eğitimden dönüp Azerbaycan ve Türkiye'nin devletçiliğini vaaz eden tek bir kişiye bile rastlamadık. Pozisyonlara atanan kişiler detaylı bir şekilde araştırılmalıdır. Nerede okumuşsa, o yerin adetleriyle yaşayabilir. Ama Azerbaycan devletine zarar vermeden. Azerbaycan devletindeki görevlere atanmadan. Bu günlerde çok dikkat etmek gerekiyor. En son Türkiye'de yaşanan terör faaliyeti Azerbaycan'da da yaşanabilir. Şüpheli anlar, şüpheli detaylar, aktiviteler olabilir. Çok hassas ve tehlikeli bir dönemden geçiyoruz. Şüpheli bir şey görürsek polise bildirmeliyiz." Diye Verdiyev sözlerine ekledi.

Amerika Birleşik Devletleri'nin İran konusunda Azerbaycan'a açık desteği iki ülke arasında savaş riskini artırmıştır. Gdh'ın sorusuna cevaben ABD Dışişleri Bakanlığı basın servisi ABD'nin Azerbaycan'ın yanında olduğunu bildirdi.

"Geçen hafta Dışişleri Bakanı Azerbaycanlı meslektaşını görme fırsatı buldu. İran'ın bölge için bir tehdit olduğunu çok net bir şekilde ifade ettik. Ortaklarımızın yanında olmaya, onları desteklemeye ve nihayetinde İran'ın bölgesinde ve belki de ötesinde istikrarsızlaştırıcı etkisine karşı koymaya devam edeceğiz."

Amerikalı ulusal güvenlik analisti Irina Tsukerman, iç durumu çok gergin olan İran'ın Azerbaycan ile savaşa girmeyeceğine inanıyor. Sadece Bakü'de bir fark yaratmak ve İran'da yaşayan 40 milyon Azerbaycanlıyae ders vermek için taraftar toplamak istiyor.

“İran, topyekun bir savaştan olabildiğince kaçınarak Azerbaycan'ı zayıflatmaya, kutuplaştırmaya ve istikrarsızlaştırmaya çalışıyor. Ancak Azerbaycan'ın ulusal egemenliğine tecavüz ederek sınırları tehlikeli bir şekilde zorlamaya devam ediyor. Pek çok güney Azerbaycanlı, İran'ın askeri yapısının bir parçası. Kendilerini silahlı kuvvetlerden ve diğer bürokratik kurumlardan uzaklaştırırlarsa, İran'ın savunma ve iç güvenlik gibi tüm altyapısı çökebilir. İran bu konuda ne yapacağını pek bilmiyor. İran'ın Azerbaycan ile savaş başlatması pek mümkün değil. Böyle bir durumda, mevcut operasyonların kontrolünü de kaybedebilir. Azerbaycan'da terörizmin daha fazla kışkırtılması, Bakü'den sert bir tepki gelmesine neden olabilir. Bir savaş durumunda Türkiye'nin potansiyel katılımı dikkate alındığında, Tahran büyük bir savaşa dayanamaz."

Peki bir savaş durumunda Rusya kimin tarafında olacak? Konuyla ilgili gdh'a konuşan Rus siyaset bilimci Sergey Markov, Kremlin'in hem İran hem de Azerbaycan ile iyi ilişkilere sahip olduğuna dikkat çekti. Rusya, savaş durumunda kimin yanında olacağından ziyade, savaştan kaçınmak için İran ve Azerbaycan arasında müzakereler düzenlemeye hazır.

“Rusya, Azerbaycan ile İran arasında büyüyen çatışmayı endişeyle izliyor. Gerçek şu ki, hem Azerbaycan hem de İran, Rusya için dost ülkelerdir. Rusya, İran ile Azerbaycan arasındaki müzakerelere azami yardımı sağlamaya hazır. Rusya'da Azerbaycan'ın büyük dostu olan birçok insan var, elbette çok sempati duyuyoruz ve her şeyle çok ilgileniyoruz ve Azerbaycan'a burada her şeyin yolunda olmasını diliyoruz. İran ile ilişkilerini mümkün olduğu kadar geliştirmeye çalışan ve İran ile Azerbaycan arasındaki bu çelişkileri her şekilde alevlendirmeye çalışan Ermenistan'a büyük görev düştüğüne inanıyorum. Ermenistan'ın üçlü bir blok oluşturmaya çalıştığını düşünüyorum - Ermenistan, Rusya ve İran ile bir blok. Rusya'nın böyle bir "bloğa" katılması pek olası değil. Rusya, İran ile ikili ilişkilerini geliştirecek. Ancak Rusya hiçbir şekilde Azerbaycan'a düşman olmayacaktır. Çünkü Azerbaycan bizim için dost hatta kardeş bir ülkedir."

Amerikalı siyasi analist Andrew Korybko da Rusya'nın tarafsız kalacağını düşünüyor.

"Şartlı bir çatışma olursa, Rusya'nın tarafsız kalması bekleniyor. Bu amaçla, son birkaç on yıldır sıkı rakipler olsalar da, Ermenistan ve Azerbaycan'a yaptıkları gibi, her iki tarafa da silah satmaya devam edebilirler. ABD açıkça Azerbaycan'a siyasi destek verecektir, ancak maddi ve teknik sınırlamalar nedeniyle askeri olarak bunu yapmaktan kaçınabilir."

Gerginliğin her gün artması, Azerbaycan ile İran arasındaki savaş sinyalleriyle belirtiliyor. Amerika Birleşik Devletleri Azerbaycan'ı desteklese de İran içindeki çekişme ve 40 milyon Azerbaycanlının bağımsızlık arzusu söz konusu savaşın gerçekleşmeyeceğini gösteriyor. Ancak Kafkasya'da her şey bir anda değişebilir.