Bangladeş'teki protestoların arkasında ne var?
'Kamuda kontenjan' kararına karşı eylemlerin düzenlendiği Güney Asya ülkesi Bangladeş'in Başbakanı Şeyh Hasina Vecid istifa etti.
Bangladeş, Başbakan Şeyh Hasina'nın istifasını isteyen protestocuların güvenlik güçleri ve iktidar partisi destekçileriyle çatışması sonucu Pazar günü yaklaşık 100 kişinin ölmesiyle yeniden kaynıyor.
Güney Asya ülkesi Bangladeş'te 'kamuda kontenjan' kararına karşı başlayan ve hükümetin istifası talebiyle sürdürülen protestolar devam ederken, Başbakan Şeyh Hasina Vecid'in istifa ederek bugün ülkeden ayrıldığı belirtildi. Prothom Alo Daily gazetesi, Başbakan'ın askeri helikopterle Hindistan'a doğru yola çıktığını aktardı. CNN-News18, Hasina'yı taşıyan helikopterin Hindistan'a indiğini bildirdi. İstihbarat kaynaklarına dayandırılan haberde, Hindistan'ın Hasina'ya 'güvenli geçiş' sağlayacağı kaydedildi.
Reuters haber ajansının aktardığına göre, siyasi parti liderleriyle toplantı yaptığı ifade edilen ordu komutanı General Waker-Uz-Zaman, Başbakan Hasina'nın istifa ettiğini doğrulayarak geçici hükümetin kurulacağını açıkladı. General, geçici hükümetin kurulmasıyla ilgili Devlet Başkanı ile görüşme yapacaklarını ifade ederek, halka 'şiddeti durdurma' çağrısı yaptı, eylemlerde yaşanan tüm ölümlerin soruşturulacağını taahhüt etti.
Geçen ay, devlet işlerindeki kota sistemine karşı protesto eden öğrenci gruplarının başlattığı şiddet olaylarında en az 150 kişi öldü ve binlerce kişi yaralandı.
İşte yeni protestolar ve geçmişi hakkında detaylar:
Geçen ayki iş kotası protestolarının öncüsü olan 'Ayrımcılığa Karşı Öğrenciler' grubu, son gösterilere liderlik ediyor.
Kota sisteminin reformu için yapılan protestolar, Yüksek Mahkeme'nin 21 Temmuz'da çoğu kotayı kaldırmasının ardından durdu. Ancak protestocular geçen hafta, şiddet olayları için Hasina'dan kamuoyu önünde özür dilemesini, internet bağlantılarının yeniden sağlanmasını, üniversite kampüslerinin açılmasını ve tutuklananların serbest bırakılmasını talep ederek geri döndü.
Hafta sonuna gelindiğinde, gösteriler Hasina'nın görevden alınmasını isteyen bir kampanyaya dönüştü ve göstericiler geçen ay öldürülen insanlar için adalet talep etti.
Öğrenci grubu, Pazar günü başlayacak ve tek gündem maddesi Hasina'nın istifası olacak ülke çapında bir işbirliği yapmama hareketi çağrısında bulundu.
Protestocular, Temmuz ayındaki protestolar sırasında yaşanan şiddetten Hasina hükümetini sorumlu tutuyor. Hasina'nın eleştirmenleri ve insan hakları grupları, hükümetini protestoculara karşı aşırı güç kullanmakla suçladı, hükümet ise bu suçlamayı reddediyor.
76 yaşındaki Hasina ve hükümeti başlangıçta kota protestoları sırasındaki şiddete öğrencilerin karışmadığını söyledi ve çatışmalar ile kundaklamalardan İslami parti Jamaat-e-Islami'yi ve ana muhalefet partisi Bangladeş Milliyetçi Partisi'ni (BNP) sorumlu tuttu.
Ancak Pazar günü şiddet olayları yeniden patlak verince Hasina, "Şiddet eylemlerini gerçekleştirenler öğrenci değil, ülkeyi istikrarsızlaştırmak isteyen teröristlerdir" dedi.
Öğrenci grubu, krizi çözmek için Hasina'nın görüşme teklifini reddetti.
Gösteriler, Yüksek Mahkeme'nin Hasina hükümetinin 2018'de kaldırdığı devlet işlerindeki kota sistemini Haziran ayında yeniden yürürlüğe koymasının ardından üniversite kampüslerinde başladı.
Yüksek Mahkeme, hükümetin itirazı üzerine alt mahkeme kararını askıya aldı ve geçen ay alt mahkeme kararını iptal ederek, işlerin %93'ünün liyakat esasına göre adaylara açık olması gerektiğine hükmetti.
Uzmanlar, Bangladeş'teki mevcut huzursuzluğu aynı zamanda özel sektördeki durgun iş büyümesine bağlıyor. Bu durum, düzenli maaş artışları ve ayrıcalıkları ile kamu sektörü işlerini çok çekici hale getiriyor.
Kotalar, 170 milyonluk nüfusta yaklaşık 32 milyon gencin işsiz veya eğitimsiz olduğu bir ortamda, yüksek gençlik işsizliğiyle boğuşan öğrenciler arasında öfkeye neden oldu.
Bir zamanlar ülkenin gelişen hazır giyim sektörü sayesinde dünyanın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri olan ekonomi durgunlaştı. Enflasyon yıllık %10 civarında seyrediyor ve dolar rezervleri azalıyor.
Hasina, BNP'nin Awami Ligi'ni sahte seçimleri meşrulaştırmaya çalışmakla suçlayarak boykot ettiği Ocak ayındaki genel seçimlerde üst üste dördüncü kez iktidarda kaldı.
BNP, 28 Ekim'deki ölümcül hükümet karşıtı protestoların ardından yaklaşık 25.000 kişinin tutuklandığını ve seçimlerden önce 10 milyon parti çalışanının kaçak durumda olduğunu söyledi. Hasina, seçimlerden önce Dakka'yı sarsan ve en az 10 kişinin ölümüne neden olan hükümet karşıtı protestoları kışkırtmakla BNP'yi suçladı.
Hindistan-Bangladeş sınırında 'yüksek alarm' durumu
Başkentteki protestolar sürerken Başbakan Şeyh Hasina'nın resmi konutunu basan göstericilerin içerideki eşyaları dışarı çıkardıkları görüldü. Medyada yer verilen görsellerde göstericilerin resmi konuttan Başbakan'ın sandalye ve koltuk gibi eşyalarını çıkartmaları dikkat çekti. Yerel basında yer alan haberlere göre hükümet karşıtı protestocular, iktidardaki Avami Birliği Partisinin başkent Dakka'daki binasını ateşe verdi.
Hasina'nın Hindistan'a gittiği iddia edilirken, Hindistan Başbakanı Narenda Modi hükümetinin de Bangladeş sınırında 'yüksek alarm' durumu ilan ettiği duyuruldu. Bangladeş'te ordunun açıklamasının ardından Dakka'da göstericilerin 'coşkulu kutlamalar' yaptığı kaydedildi.
Geçiş hükümeti kurulacak
Bangladeş ordusu, Başbakan Şeyh Hasina'nın hükümet karşıtı gösteriler üzerine resmi konutundan ayrılmasının ardından ülkede geçiş hükümeti kurulacağını duyurdu.
Hindistan yerel medyasında yer alan haberlere göre, Bangladeş'in eski başbakanını taşıyan uçağın Yeni Delhi yakınlarındaki Hindon Hava Üssü'ne indiği bildirildi.
Al Jazeera:
— gdh (@gundemedairhs) August 5, 2024
Başbakan Şeyh Hasina askeri helikopterle Hindistan'a gitti. https://t.co/OuiWH965P0 pic.twitter.com/ECzUq4kUNr
India Today haber kanalının haberine göre Hasina, Ghaziabad'daki üsse inen Bangladeş Hava Kuvvetleri'ne ait bir uçaktaydı.
Mahkemeden kısmi iptal kararı
Tartışmalı yasa, ülkede kamu sektöründeki işlerin üçte birini, ülkenin 1971'de Pakistan'dan bağımsızlık için verdiği savaşa katılanların akrabaları için ayırıyordu.
Ülkenin yüksek mahkemesi, kamu istihdamına ilişkin hükümet planını büyük ölçüde iptal etti.
Mahkeme, gazi yakınlarına %5'lik bir kota ayrılabileceğine hükmetti.
Öğrenciler sistemin ayrımcı olduğunu öne sürmüş, liyakat esasına göre personel alımı talebiyle protestolara başlamıştı.
23 Temmuz itibarıyla ülke genelinde internet bağlantısı temel sektörlere sağlanıyor. Sosyal medya platformları ise hala erişime kapalı.
Protesto liderleri, polisin barışçıl göstericilere karşı acımasız güç kullandığını ve bu durumun infiale yol açtığını söylüyor. Protestocular, öldürülenler için adalet talebiyle eylemlerini sürdüreceklerini söylüyor.