Darbenin 'mirası' seçim barajı
Son dönemlerde haber bültenlerinde seçim barajıyla ilgili haberleri sıkça duyar olduk. Aslına bakarsanız bu durum yeni sayılmaz. Türkiye’de ne zaman seçimle ilgili bir gündem oluşursa fitili ilk ateşlenen konu her zaman seçim barajı olmuştur. Peki nedir bu seçim barajı, ne zaman geldi, amaç neydi, aynı şekilde kalması ya da düşürülmesi neleri değiştirir? Gelin tüm bu sürece birlikte bakalım…
Türkiye’nin yakın tarihinde neredeyse tüm kötülüklerin ‘anası’ olarak kabul edilen tarihlerden biri 12 Eylül 1980. Darbenin bize pek çok mirası oldu. Kimi kısa zamanda ortadan kalktı, kimi 2000’lerin başına kadar bizimle geldi, kimisi de halen yakamıza yapıştı. İşte bu yakamıza yapışan şeylerden biri de seçim barajı.
Seçim barajı nedir?
Detaylara inmeden önce genel bir tanım yapalım ve seçim barajının ne olduğunu kısaca anlatalım.
Seçim barajı, seçimlerde kanunlarca belirlenmiş oy oranlarına göre, meclise girecek siyasi partilerin belirlenmesini sağlayan bir uygulama olarak tanımlanabilir. Sistem, daha önceden kanunlarla belirlenmiş oy oranlarına ulaşan partilerin mecliste temsil edilmesini sağlar.
Tabi burada farklı bir soru daha anlam kazanıyor. Seçim barajı sistemi temel olarak neyi amaçlar? Sistemin temel hedefi; siyasal görüşleri belirli çatılar altında birleştirmek. Böylece sağlıklı kararlar alınmasında, çoğunluğun fikrini temsil eden partilerin görüşleri doğrultusunda kanunların ve sistemlerin şekillendirilmesinde katkı sağlamayı kendine görev kabul eder.
Yüzde 10 seçim barajı ne zaman geldi?
12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra Türkiye’nin siyasi yönetiminde değişen pek çok şey gibi seçim barajı da değişti. 10 Haziran 1983 tarihli 2839 sayılı kanunla getirilen yeni düzene göre bir partinin Meclis’e girebilmesi için yüzde 10 barajını geçmesi zorunlu kılındı.
Günümüzde, dünya ülkelerinde seçim barajı yüzde 0 ila 5 arasında değişiyor. Hal böyleyken bu oranın Türkiye'de çok yüksek olması, ülkemizin demokrasi kültürüne dair eleştirileri beraberinde getiriyor.
Seçim barajı düşürülecek mi?
Seçim barajı konusunda genel çerçeveyi ele aldıktan sonra gelelim bugünkü tartışmalara… Yazının başında da dediğimiz gibi, ülkemizde ne zaman seçimle ilgili bir gündem oluşursa bu sürecin en önemli ayaklarından birini seçim barajı oluşturur.
Aslına bakarsanız seçim barajı; siyasi partilerin hemen hepsinin hemfikir olduğu ancak kimsenin bir türlü eyleme geçmediği alanlardan biridir. Bugüne kadar onlarca parti bu konuda adım atmayı vadetmiş olsa da kimse gerçekten de tam bir irade ortaya koymadı ve haliyle 80 darbesinin en ucube kararlarından biri demokrasimizde kara bir leke olarak kalmaya devam etti.
Son günlerde seçim barajının düşürülmesi bir kez daha gündemde. İktidardaki AK Parti ve Cumhur İttifakı ortağı MHP seçim barajının düşürülmesinde hemfikir. Diğer partiler de barajın düşürülmesi konusunda daha önceki dönemlerde de şimdi de sıklıkla açıklama yaptı. Anlaşıla o ki, seçim barajının düşürülmesi konusu belki de ilk kez bu denli sıkı bir şekilde ele alınıyor.
Yeni baraj olacak mı?
Burada farklı görüşlerin olduğunu söylemek mümkün. İktidar tarafında yüzde 5 ve yüzde 7 gibi farklı senaryolar üzerinde çalışıldığı medyaya yansıdı.
CHP başta olmak üzere İyi Parti, HDP, Deva Partisi ve Gelecek Partisi gibi diğer siyasi kuruluşların bu öneriye nasıl yaklaşacağı henüz bilinmiyor.
Tüm bunların cevabını AK Parti’nin uzun süredir üzerinde çalıştığı seçim ve Siyasi Partiler Yasası değişikliği konusundaki çalışmalarını tamamlaması ve taslağın TBMM’ye gelmesiyle öğreneceğiz.