Drone Savaşları: Rusya-Ukrayna Savaşı'nda inovasyon yarışı

Etrafı misket bombası yığınları ve yarı yapılmış termobarik bombalarla dolu odalarla çevrili olan Ukrayna'nın 92. Mekanize Tugayı'ndan bir asker, kısa süre önce Çin'deki fabrikalardan Rusya ile savaşın ön cephelerine beş mil uzaklıktaki bir bodrum katına uzanan ölümcül tedarik zincirinin son parçası üzerinde çalışıyor.

Dağınık bir masada asker, daha uzağa uçabilmesi için bir quadcopter'e modifiye edilmiş bir batarya taktı.

Pilotlar daha sonra altına ev yapımı bir mühimmat bağlayıp araçları Rus siperlerine ve tanklarına çarparak dronları insan güdümlü füzelere dönüştürüyor.

Hava araçları savaşta o kadar etkili oldu ki bodrum katındaki atölyeyi dolduran drone rotorları ve uçak gövdelerinin çoğu hafta sonuna kadar tükenmiş olacak. Yeni malzeme bulmak tam zamanlı bir iş haline geldi.

92. Mekanize Tugay'da subay olan 44 yaşındaki Oles Maliarevych, "Geceleri bombalama görevleri yapıyoruz, gündüzleri ise yeni insansız hava araçlarını nasıl alacağımızı düşünüyoruz," diyor.

"Bu sürekli bir arayış."

Ukrayna'daki savaş, insanlık tarihindeki tüm çatışmalardan daha fazla, bir insansız hava araçları savaşıdır.

Bu da uçan araç tedarikçilerine, özellikle de Çin'e olan bağımlılığın artması anlamına geliyor. İran ve Türkiye, Rusya ve Ukrayna tarafından kullanılan büyük, askeri sınıf insansız hava araçlarını üretirken, cephe hattında her yerde bulunan ucuz tüketici insansız hava araçları büyük ölçüde bu cihazların dünyanın en büyük üreticisi olan Çin'den geliyor.

Bu da Çin'e, kısmen tüketici elektroniği ile yürütülen bir savaşta gizli bir nüfuz kazandırdı.

Ukraynalılar insansız hava araçlarının tüm çeşitlerini inceleyip silah haline getirdikçe, tedariklerini sürdürmek ve cihazlar üzerinde yenilik yapmaya devam etmek için yeni yollar bulmak zorunda kaldılar.

Ancak Çinli tedarikçilerin satışlarını azaltması ve Çin'in drone bileşenlerinin ihracatını kısıtlayan yeni kurallarının 1 Eylül'de yürürlüğe girmesiyle bu çabalar daha fazla engelle karşılaştı.

"Çin'den drone ihraç etmek için mümkün olan her yolu inceliyoruz, çünkü kim ne derse desin, en çok üretimi orada yapıyorlar," diyor kendi birimi için drone tedarikine yardımcı olan Maliarevych.

On yıldan uzun bir süredir DJI, EHang ve Autel gibi Çinli şirketler sürekli artan bir ölçekte drone üretiyor.

Artık amatör fotoğrafçılar, açık hava meraklıları ve profesyonel kameramanlar için yılda milyonlarca hava aracı üretiyorlar ve diğer ülkeleri geride bırakıyorlar.

Bir araştırma grubu olan DroneAnalyst'e göre Çin'in en büyük drone üreticisi olan DJI, küresel tüketici drone pazarında yüzde 90'dan fazla paya sahip.

Ancak New York Times'ın ticaret verileri ve bir düzineden fazla Ukraynalı drone üreticisi, pilotu ve eğitmeniyle yaptığı görüşmelere dayanarak yaptığı analize göre, Çinli şirketler son aylarda Ukraynalılara drone ve bileşenleri satışını azalttı.

Hâlâ satış yapmaya istekli olan Çinli firmalar ise alıcıların, Rusya'nın Amerikan ve Avrupa ihracat kontrollerini aşmak için kullandıklarına benzer şekilde, karmaşık aracı ağlarını kullanmalarını şart koşuyor.

Bazı Ukraynalılar gökyüzünden uçurulan aletleri telafi etmek için dilenmek, ödünç almak ve gerekenleri kaçırmak zorunda kaldı.

Bir İngiliz güvenlik düşünce kuruluşu olan Kraliyet Birleşik Hizmetler Enstitüsü'ne göre Ukrayna ayda tahminen 10.000 insansız hava aracı kaybediyor.

Birçok kişi Çin'in drone bileşenlerinin satışını kısıtlayan yeni kurallarının kışa girerken Ukrayna'nın tedarik zincirindeki sıkıntıları daha da kötüleştirebileceğinden korkuyor.

Bu engeller Rusya için bir avantajı genişletiyor. Ticaret verilerine göre, Çinli şirketlerin Ukrayna'ya doğrudan drone sevkiyatları bu yıl Haziran ayına kadar 200.000 doların biraz üzerinde gerçekleşti.

Aynı dönemde Rusya, Çinli ticaret şirketlerinden en az 14,5 milyon dolarlık doğrudan drone sevkiyatı aldı.

Üçüncü taraf bir sağlayıcıdan alınan resmi Rus ve Ukrayna gümrük verilerine göre Ukrayna hala milyonlarca Çin yapımı drone ve bileşen elde etti, ancak bunların çoğu Avrupalı aracılardan geldi.

Ukraynalılar keşif yapmak, bomba atmak ve güdümlü füze olarak kullanmak üzere mümkün olduğunca çok sayıda insansız hava aracı üretmek için fazla mesai yapıyor.

Ülke ayrıca drone start-up'larını ve diğer drone edinme çabalarını destekleyen bir program için 1 milyar dolar ayırdı.

Savaşın ilk günlerinden itibaren elektronik tamircisi olmak zorunda kalan Ukraynalı askerler artık amatör tedarik zinciri yöneticileri de olmak zorunda.

Maliarevych, birliğindeki askerlerin kısa süre önce Rus telsiz parazitlerini önlemek amacıyla keşif dronlarına yeni antenler almak için nasıl para biriktirdiklerini anlattı. Boston'da yaşayan bir arkadaşı bir geziden iki tane getirmiş.

Uzun süredir savaş drone'ları konusunda uzman olan ve Ukrayna'da askerleri teknoloji kullanımı konusunda eğiten Victory Drones projesinin başında bulunan Maria Berlinska, "Giderek daha karmaşık tedarik zincirlerini yeniden keşfetmek zorundayız" dedi.

"Çinli fabrikaları bize bileşen konusunda yardımcı olmaya ikna etmeliyiz, çünkü bize yardımcı olmaktan memnun değiller."

Savaşı kazanmanın "teknolojik bir maratona" dönüştüğünü söyledi.

Ağustos ayının sıcak bir sabahında, dört birlikten iki düzine Ukraynalı asker yeni bir savaş silahı üzerinde eğitim aldı: "yarasa" olarak bilinen, yeniden tasarlanmış bir tarım dronu.

Doğudaki Dnipro kentinin dışındaki bir mısır tarlasının üzerinde uçan cihazlar, kum dolu şişeleri hedef olarak kullanılan muşambaların üzerine bıraktı. Askerler daha sonra tankları hedef alabilen 20 kilogramlık mermiler taşıyan insansız hava araçlarıyla cephedeki birliklerine geri döndüler.

Rotorla çalışan devasa bombardıman uçakları, varlığını Çin'in sanayi politikasına borçlu olan Ukraynalı bir şirket olan Reactive Drone tarafından üretildi.

Firma 2017 yılında Oleksii Kolesnyk ve arkadaşları tarafından, Çin'in sağladığı sübvansiyonlar nedeniyle drone parçalarının orada üretilmeye başlanması üzerine kuruldu.

Kolesnyk bundan yararlanarak kendi tarım drone'ları için parça tedarik etti ve daha sonra bunları Ukrayna'nın doğusunda böcek ilacı püskürtmek için kullanan çiftçilere sattı.

Savaş başladığında her şey değişti. İş için Romanya'da bulunan Kolesnyk aceleyle memleketi Dnipro'ya geri döndü. Birkaç gün içinde, o ve ekibi tarımsal dronlarını savaş için yeniden kullandılar.

Ukrayna genelinde de benzer bir çılgınlık yaşandı. İhtiyaçtan doğan yaratıcılık, birçok kişiyi tüketici teknolojisini ölüm kalım senaryolarında yeniden kullanmaya itti.

Dronlar, bombalar atarak ve hedeflerin kuşbakışı görüntülerini sunarak nihai asimetrik silah olarak ortaya çıktı.

Savaşın ilk haftalarında Ukraynalı askerler DJI tarafından üretilen bir quadcopter olan Mavic'e güvendiler. Güçlü radyo bağlantısı ve kullanımı kolay kontrolleriyle Mavic, Elon Musk'ın SpaceX'i tarafından üretilen ve askerlerin iletişim kurmasına yardımcı olan Starlink uyduları kadar önemli ve her yerde bulunur hale geldi.

Nisan 2022'de DJI, Rusya ve Ukrayna'daki faaliyetlerini durduracağını açıkladı. Şirket bu ülkelerdeki amiral mağazalarını kapattı ve doğrudan satışların çoğunu durdurdu. Bunun yerine, internet üzerinden bağış toplayan gönüllüler binlerce helikopteri Ukrayna'ya, genellikle de Avrupa'dan getirdi. Rusya, Çinli ihracatçılar aracılığıyla dronları almaya devam ederken dost komşular aracılığıyla yeni kanallar buldu.

Rus ve Ukraynalı askerler, AeroScope adlı bir ürün de dahil olmak üzere drone olmayan DJI ürünlerini de kullanmaya başladı.

Antenli bir kutu olan AeroScope, drone'ların gönderdiği sinyalleri tespit ederek konumlarını izlemek için yere kurulabiliyor. Sistemin daha tehlikeli özelliği ise DJI drone'larını uzaktan uçuran pilotları bulabilmesi.

Takip özelliğini devre dışı bırakmak için DJI'ın yazılımını hackleme telaşı başladı.

Geçen yılın sonunda, yazılım geçici çözümleri ve daha güçlü antenler gibi donanım düzeltmelerinin bir karışımı sorunu büyük ölçüde çözmüştü.

Ukrayna'nın siber güvenlikten sorumlu Devlet Özel İletişim Servisi Başkanı Yurii Shchyhol, "AeroScopes'un verimliliği bir yıl öncesiyle aynı değil" dedi.

DJI'ın ürünleri cephede ölüm kalım etkisi yaratmaya devam etti. Şirket yazılımını her güncellediğinde, pilotlar ve mühendisler güvenlik korumalarını kırmak ve değiştirmek için yarıştı ve grup sohbetlerinde ipuçları paylaştı.

DJI gönderdiği bir e-postada, distribütörlerine Rusya ve Ukrayna'daki müşterilere ürün veya parça satmalarının yasak olduğunu defalarca bildirdiğini söyledi.

Şu anda en büyük sorun drone sayısı ve üretim kapasitesi. Reactive Drone'un Dnipro'da bulunan ve teknisyenlerin ön cephe için drone'lar üzerinde çalıştığı tesisinde Kolesnyk, Çin fabrikalarıyla olan kişisel bağlantıları nedeniyle şimdilik parçaları Çin'den aldığını söyledi.

Kolesnyk sadece bir kez büyük bir engelle karşılaştı: İHA'larının internette yayınlanan bir videosu Çinli yetkililerin dikkatini çekti ve kullandığı kamerayı üreten şirket ilişkilerini alenen kesti.

Ancak Kolesnyk, Çin'in kural değişikliklerinden endişe duyuyor ve bunun karanlıkta saldıracak yeni bir insansız hava aracı için gereken gece görüş kameralarını almayı zorlaştırabileceğini söylüyor.

"Bir bileşenin üzerinde Amerika ya da Avustralya gibi etiketler görseniz bile, yine de hepsi Çin'de üretiliyor," dedi.

"Çin'in yerini alabilecek bir şey yapmak gerçekten imkansıza yakın."

Savaş uzadıkça Ukraynalı askerler ucuz Çin insansız hava araçlarını daha ölümcül hale getirmek için çalıştılar. Bu yıl cepheye akın eden bir gelişme: insan güdümlü füzeler gibi hareket etmeleri için bombalarla bağlanmış hobi amaçlı yarış dronları.

Birinci şahıs görüşü anlamına gelen FPV olarak bilinen bu cihazlar, dronların sanal gerçeklik benzeri gözlüklerle uzaktan kumanda edilmesine bir gönderme olarak, ağır silahlara ucuz bir alternatif olarak ortaya çıktı.

Bu makineler ve bileşenleri DJI, Autel ve RushFPV gibi az sayıda ve çoğunlukla Çinli şirketler tarafından satılmaktadır.

Ukrayna'nın doğusunda, 92. Mekanize Tugay'dan askerler kısa süre önce bir FPV test ettiler.

Atölyelerinin yakınındaki bir tarlada, Darwin takma adını kullanan 19 yaşındaki eski bir tıp öğrencisi bir kamyona yaslandı ve sanal gerçeklik gözlüklerini taktı. Yakınlarda, Avocado çağrı kodlu gözcüsü, ona rehberlik etmek için yüksekte bir DJI Mavic uçurdu.

Darwin, "İnsanlar bize avcılıkta şans diliyor ama bu avcılıktan çok balıkçılığa benziyor," dedi.

"Uzun zaman alabilir."

Darwin ve Avocado gibi ikililer savaşın düzenli bir özelliği haline geldi. Mavic pilotu Avocado daha yüksek bir irtifadan görüntü alabiliyor ve böylece FPV pilotu Darwin'le hedefe giden yol boyunca konuşabiliyor.

Darwin sanal gerçeklik başlığıyla, altında hızla ilerleyen manzaradan çok az şey görüyor.

Çoğu zaman Rus sinyal bozucularından kaçmak için sekiz kilometre ya da daha uzun bir mesafeyi görerek uçması gerekiyor. Başarılı görevler, 500 dolarlık bir FPV’nin 1 milyon dolarlık bir silah sistemini devre dışı bırakması, sosyal medyada büyük yankı uyandırıyor.

Yine de pilotlar saldırıların üçte birinden azının başarılı olduğunu söylüyor.

Cepheden uzakta gönüllüler ve şirketler mümkün olduğunca çok sayıda FPV edinmek için çalışıyor; Ukraynalı tedarikçiler askerlerin muhtemelen ayda 30.000 kadarına ihtiyaç duyduğunu söylüyor.

Ukraynalı yetkili Shchyhol, Ukrayna hükümetinin yılın geri kalanı için 100.000 adet cihaz temin etmeyi planladığını söyledi.

Ukraynalılar, doğrudan satış yapmak isteyen Çinli firmalardan FPV satın almak için Ruslarla rekabet ediyor.

Ruslar genellikle avantajlı oluyor çünkü daha yüksek teklif verebiliyor ve daha büyük partiler sipariş edebiliyorlar. Ruslara satış yapmak Çinli şirketler için siyasi açıdan da daha güvenli.

Ukraynalı bir drone tedarikçisi olan Escadrone, uçan araçların montajı için uzun süredir Çin'den parça tedarik ediyor.

Rusya tarafından hedef alınmaktan korktuğu için sadece Andrii adını veren şirketin kurucusu, Çinli şirketler için kâr teşviklerinin onları her iki tarafa da satış yapmaya yönelttiğini söyledi.

"Çinli şirketler bana Ruslardan nefret ettiklerini, Ukrayna'nın en iyisi olduğunu söylüyorlar" dedi.

"Sonra da onların motorlarını Rus insansız hava araçlarında görüyorum."

Kum torbalarıyla barikat kurulmuş bir ofis binasında, Ukrayna'nın drone-sanayi kompleksi kurma çabalarının arkasındaki adam telefonunu öne doğru kaydırdı.

Telefonda Ukrayna'nın Rusya'nın derinliklerini vurmaya yönelik gizli programının en yeni üyesinin fotoğrafı vardı: sivri burunlu ve kanatlı uzun menzilli bir drone.

Ukrayna Dijital Bakanı Mykhailo Fedorov, "Dün modernize edilmiş yeni Bober Moskova'ya uçtu," dedi ve bir gün önce Moskova'yı vuran ağır kamikaze insansız hava aracına atıfta bulundu.

Tüm yaz boyunca uzun menzilli insansız hava aracı programı Moskova'ya korku salmıştı. Ağustos ayında verdiği bir röportajda 32 yaşındaki Fedorov bu olayı üstlendi.

Geçen yılın sonlarından bu yana Ukrayna'nın askeri teknoloji üssünü yenileme çabalarına liderlik eden Fedorov, ülkenin kendine ait diyebileceği uzaktan kumandalı bir saldırı gücü oluşturmak için deregülasyon ve devlet finansmanını kullanıyor.

Buna Bober programının finanse edilmesine yardımcı olmanın yanı sıra yeni nesil Ukraynalı şirketlerin bir insansız hava aracı filosu kurmasını sağlamak da dahil. Fikrin bir parçası da Çin gibi yabancı tedarikçilerden uzaklaşmak.

"Devlet en iyi koşulları yaratmalı, finansman sağlamalı, böylece Rusya'ya karşı teknolojik savaşı kazanacağız" diyen Fedorov, Dijital Dönüşüm Bakanlığı'nın bu yıl insansız hava araçlarına 1 milyar dolar harcanmasını öngören hükümet projesini denetlediğini söyledi.

Bazı küçük şirketlerin Çinli tedarikçilerden kaynaklanan sorunlarla karşılaştığını kabul eden Fedorov, ancak genel olarak bunun büyük bir engel teşkil etmediğini söyledi.

"Elbette sorunlarla karşılaşıyorlar" dedi.

"Ancak gelişmeyi engelleyen bazı kritik sorunlar olduğunu söylemek doğru olmaz."

Kiev çevresinde hareketlilik hissediliyor. Genç şirketler gizli atölyelerde ev yapımı uçan araçlar icat ediyor.

Ayçiçeği ve kolza tarlalarıyla çevrili poligonlar, savaş için onaylanmadan önce bir dizi testten geçirilen yeni mekanizmalarla dolup taşıyor.

Start-up ruhunun sınırları var. Yapımcılar hükümetle yapılan küçük ölçekli sözleşmelerden, fon sıkıntısından ve planlama eksikliğinden şikayetçi. Şüpheciler hükümetin yüksek riskli bir deney yürüttüğünü, Çin'in insansız hava araçlarının yerini alacak bir şey olmamasına rağmen iş dünyasının zor durumda kalacağını söylüyor.

FPV ve Mavic gibi insansız hava araçlarının kaynağı olarak Çin'in yerini almak zor olabilir, ancak geçici işaretler Ukrayna'nın bazı gelişmiş insansız hava araçları için Avrupa, Amerika Birleşik Devletleri ve Tayvan gibi diğer ülkelerden parçalar bulduğunu gösteriyor.

Kiev'de sabit kanatlı keşif dronları üreten Ukrspecsystems şirketi yaptığı açıklamada Çin'le yaşanan tedarik zinciri sorunlarının kendilerini bu ülkenin ötesine bakmaya yönelttiğini söyledi.

"Bugün neredeyse hiç Çin bileşeni kullanmıyoruz çünkü Çin'in Ukrayna'ya herhangi bir malın teslimatını nasıl kasıtlı olarak geciktirdiğini görüyor ve hissediyoruz" dedi.