Euractiv: Bosna Hersek'in parçalanma tehlikesi artıyor

Bosna Hersek'in iki entitesinden biri olan Sırp Cumhuriyeti (RS) Başkanı Milorad Dodik ayrılma tehdidinde bulundu.

BM Genel Kurulu'nun, 11 Temmuz'u "Srebrenitsa Soykırımı'nı Anma Günü" ilan etmesinden sonra Bosnalı Sırp lider Dodik: "Bosna’daki Sırp halkı büyük baskılara maruz kalacak ve Sırbistan’a katılmadan geleceğimiz yok” ifadelerini kullandı.

‘Büyük Sırp Meclisi’, 23 Mayıs’ta Srebrenica kararıyla ilgili BM Genel Kurulu toplantısının ardından, 8 Haziran’da Belgrad’da yapılacak.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, bugün yaptığı oylamada 11 Temmuz gününü Srebrenitsa'daki 1995 Soykırımını Anma Günü olarak belirleyen ve her yıl anılacak kararı kabul etti.

BM Genel Kurulu’nda bugün yapılan oylamada 84 ülke karara ‘evet’ oyu verirken 19 ülke ‘hayır’ oyu verdi. 68 ülke ise oylamada çekimser kaldı.

15 Mayıs’ta Vučić, Rusça yaptığı konuşmasına “Geçmişini bilmeyen bir halkın geleceği yoktur” diyerek başladı. “BM düzeyinde tarihi, kurbanları cellatlara dönüştürmek isteyen revizyonizme karşı koruyan Rusya Federasyonu’na minnettarız” ifadelerini kullanan Sırbistan Cumhurbaşkanı Vučić, “Batı’nın BM Genel Kurulu’nun 1995 Srebrenica soykırımıyla ilgili taslak kararıyla Bosna Sırp Cumhuriyeti’ni ortadan kaldırmayı hedeflediğini” iddia etmişti.

Sırbistan’dan Hırvatistan ve Türkiye’ye soykırım tehdidi

Vučić 16 Mayıs’taki açıklamasında ise “Ruslar yakında Almanya’nın İkinci Dünya Savaşı sırasında Rus ve Sovyet halkını öldürmesinin soykırım olarak ilan edilmesi yönünde bir talep başlatacak. Almanların Sırbistan’da yaptıklarının aynısını, Hırvat Ustaşa’nın Jasenovac’ta yaptıklarının da soykırım olarak tanınmasını talep edeceğiz. Ancak bunun hem Türkiye hem de yerli Amerikalılardan diğer pek çok Batılı güce kadar pek çok meselenin önünü açacağını söylemeye bile gerek yok” dedi. Vucic Yunanistan ve Karadağ gibi Ortodoks ülkeleri, ret oy kullanmayacaklarsa en azından çekimser kalmaya çağırdı.

"BM’de Srebrenica kararı çıkarsa Bosna parçalanabilir"

Sırbistan ve Sırp liderleri 20 Mayıs’ta, Srebrenica kararı için New York’a gitmeden önce Belgrad’daki Aziz Sava Tapınağı’nı ziyaret etti.

Vučić ziyaret sonrası “New York yolculuğumdan önce Sırbistan Patriği Sayın Porfirije’den dua istedim ve kutsal alanımızda, Belgrad’daki Aziz Sava tapınağında Tanrı’ya dua ettim. Ülkemizin geleceği için tüm gücüm ve kalbimle savaşmak üzere New York’a gidiyorum” dedi.

Toplantıya Sırbistan ve Sırp Cumhurbaşkanları Aleksandar Vučić ve Milorad Dodik’in yanı sıra Sırbistan ve Sırp Başbakanları Miloš Vučević ve Radovan Višković de katıldı.

Bosna’dan cevap

Bosna-Hersek’in BM temsilcisi, 23 Mayıs’ta yapılacak BM Genel Kurulu oylamasında tartışılacak olan Srebrenica Kararı’nın nihai metnini yayınladı. BM Karar Tasarısındaki ilk değişiklik, soykırımın cezai sorumluluğunun bir topluluğun tamamına uygulanamayacağını açıklığa kavuşturuyor. Bosna Sırp Cumhuriyeti ve Sırbistan kararın tüm Sırpları töhmet altında bıraktığını savunuyorlar.

Bosna Hersek’in ilk Devlet Başkanı Aliya İzzetbegoviç’in kurduğu Demokratik Eylem Partisi SDA Genel Başkanı Bakir İzzetbegoviç, yaptığı açıklamada Srebrenica Kararının Sırp halkını damgalamadığını veya kollektif sorumluluk yüklemediğini belirtti. “Srebrenica kararı Sırp halkını damgalamıyor veya hiçbir bağlamda Sırp halkına kollektif sorumluluk yüklemiyor. Soykırımı gerçekleştirenlerin etnik, kurumsal veya diğer herhangi bir bağlantısından bile söz edilmiyor; yalnızca kurbanların anısının korunmasına ve hukuki olarak kanıtlanmış gerçeklerin inkarının kınanmasına adanmıştır” ifadelerini kullandı.

BM Genel Kurulu’nun Srebrenica karşı hangi ülke nasıl tavır alıyor?

Almanya ve Ruanda’nın BM’ye sunduğu karar tasarısına Türkiye, İtalya, Fransa, Hırvatistan, Estonya, Bulgaristan, Lüksemburg, Polonya, Bangladeş, Slovenya, ABD, Şili, Lihtenştayn, Yeni Zelanda ve Vanuatu açık destek veriyor. Yunanistan’ın da karara destek vermesi bekleniyor. Rusya ve Çin’le aynı cephede yer alan ve Sırbistan’la ilişkilerini geliştiren İran’ın tavrı belirsizliğini koruyor.

İran’ın Belgrad Büyükelçisi Rasid Hasan Pour Baei, Belgrad’ın tezlerini destekleyen açıklamalar yapsa da Saraybosna’dan gelen tepkiler üzerine yanlış anlaşıldığını belirtip özür diledi.

İsrail’in endişesi Gazze

İsrail de Srebrenica kararının Gazze için emsal teşkil edebileceği gerekçesiyle olumsuz tavır alıyor.

Almanya, BM Genel Kurulu’nda bir açılış konuşması yapacak ve Srebrenica kararının kabulü için destek arayacak tek ülke olacak. Vučić, Srebrenica kararında Yunanistan’a atıfta bulunarak, “Bazı ülkeler açısından bizi sırtımızdan bıçaklamalarını beklemiyorduk” dedi.

Sırp medyası, Karadağ’daki değişiklikleri destekleri için yeterli bir neden olarak göstererek, Yunanistan’ın karar lehine oy kullanma ihtimalinin yüksek olduğunu bildirdi. Yunanistan’ın tam olarak nasıl oy kullanacağı henüz bilinmiyor.

Aleksandar Vučić “Çin’in Srebrenica hakkındaki karara karşı oy kullanacağından neredeyse eminim. Macaristan [Srebrenica Kararı] karşısında olacak, Slovakya lehine oy vermeyecek, Kıbrıs da vermeyecek” dedi.

Macaristan Srebrenitsa ile ilgili karar tasarısına karşı oy kullanacak.

Macaristan Dışişleri Bakanı Péter Szijjártó “Dış müdahalelere, yaptırım tehditlerine ve Sırp ulusunun şeytanlaştırılmasına bir son vermenin zamanı geldi” dedi.

Srebrenica kararına karşı diplomatik tura çıkan Bosna Sırp Cumhuriyeti Başkanı Dodik, Macaristan’a resmi bir çalışma ziyaretinde bulundu. Macaristan Başbakanı Viktor Orban ve Dışişleri Bakanı Péter Szijjártó ile görüştü.

Gabon, Srebrenica ile ilgili BM Genel Kurulu kararına oy vermeyeceğini duyurdu.

Almanya 2025’e kadar güçlerini Bosna’dan çekmeyecek

Almanya, Sırp Cumhuriyeti Devlet Başkanı Milorad Dodik’i gerekçe göstererek, askerlerinin Bosna’daki AB misyonu EUFOR Althea’da konuşlandırılmasını 2025 yazına kadar uzatma kararı aldı. “Bosna Sırp Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Milorad Dodik’in ayrılıkçı politikası ve söylemleri nedeniyle siyasi kurumlar zayıflıyor. Ülke hâlâ iç çatışma riskiyle karşı karşıya. Ülke, iç ilişkiler nedeniyle dış güçlerin etkisine maruz kalıyor. EUFOR Althea’nın varlığıyla AB, uluslararası toplumla birlikte demokrasi ve hukukun üstünlüğünün yanı sıra devlet kurumlarını da güçlendirmeyi amaçlıyor.”

Hırvatistan ve Bulgaristan Kosova’ya asker gönderiyor

Hırvatistan, Kosova’ya yeni bir askerî güç gönderiyor, aralarında istihbarat subayları da var.

Bulgaristan, NATO misyonunu (KFOR) desteklemek üzere Kosova’ya 100 asker gönderecek.

BM Srebrenica Kararının önemli noktaları

İnkarın Kınanması: Soykırımı inkar eden herkesin kesin bir şekilde kınanması, revizyonizmin önlenmesi için eğitim sistemleri aracılığıyla koruyucu önlemler alınması çağrısı.

Savaş Suçları: Soykırımdan sorumlu olanlar dahil, savaş suçları işlemiş kişilerin eylemlerinin kuvvetle kınanması.

Kurban Tanımlama: Kalan kurbanların tanımlanması ve onurlu bir şekilde gömülmesinin önemi vurgulanmakta, faillerin yargılanmaya devam edilmesi çağrısı yapılmakta.

Hukuki Uyum: Tüm devletlerin soykırımın önlenmesi ve cezalandırılması ile ilgili uluslararası yasalara uymaları teşvik edilmekte.

Bilinçlendirme Programı: “Srebrenica ve Birleşmiş Milletler’de Soykırım” başlıklı bir bilgilendirme programı kurulması istenmekte, 2025’teki 30. yıl dönümü hazırlıklarıyla başlayarak eğitim ve farkındalık artırıcı faaliyetler önerilmekte.

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu, 11 Temmuz'u “1995 Srebrenitsa Soykırımını Anma ve Uluslararası Düşünce Günü” ilan edilmesini talep eden karar tasarısını 19’a karşı 84 oyla kabul etti.

Srebrenitsa'da neler yaşandı?

Srebrenitsa'nın 11 Temmuz 1995'te Ratko Mladic komutasındaki Sırp birliklerince işgal edilmesinin hemen ardından BM bünyesindeki Hollandalı askerlere sığınan sivil Boşnaklar, Sırplar'a teslim edildi.

Kadın ve çocukların Boşnak askerlerin kontrol ettiği bölgeye gitmesine izin veren Sırplar, en az 8 bin 372 Boşnak erkeği ormanlık bölgede, fabrikalarda ve depolarda öldürdü, katledilenler toplu mezarlara gömüldü.

Lahey'deki Uluslararası Adalet Divanı, 2007 yılındaki kararında, Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesinden (ICTY) gelen kanıtlar doğrultusunda, Srebrenitsa ve civarında yaşananları "soykırım" olarak nitelendirdi.

Srebrenitsa'daki soykırımda hayatını kaybedenlerden kimlik tespiti yapılamayan ve cenazesine ulaşılamayan 1600'den fazla kişi bulunuyor.