İddia: İran ve Ermenistan 500 milyon dolarlık gizli silah anlaşması imzaladı

Ermenistan ve Azerbaycan, 1990'ların başında Sovyet yönetiminin çöküşünden bu yana iki büyük savaş yaşadı ve Azerbaycan 2020'de topraklarının büyük bölümünü geri aldı. Azerbaycan güçleri geçen yıl, uzun süredir devam eden çatışmanın ana odağı olan Karabağ bölgesini ele geçirdi.

İran, bölgedeki uluslararası sınırlarda herhangi bir değişikliğe müsamaha göstermeyeceği konusunda defalarca uyarıda bulundu.

Orta Doğu'da üst düzey bir askeri yetkili olan kaynağa göre, bildirilen anlaşma birkaç sözleşmeye bölündü ve son birkaç ay içinde imzalandı. Iran International bu kişilerin kimliklerini güvenlikleri açısından açıklamadı.

Iran International, İran'ın Ermenistan'a tedarik edeceği askeri malzemelerin özel bir listesini elde etti.

Bu listede Shahed 136, Shahed 129, Shahed 197, Mohajer gibi insansız hava araçları ve 3. Khordad, Majid, 15. Khordad ve Arman gibi hava savunma füze sistemleri yer alıyor.

Bu anlaşma daha önce rapor edilmemişti. İran ve Ermenistan dışişleri ve savunma bakanlıkları Iran International'ın ayrı ayrı yorum taleplerine yanıt vermedi.

Washington Enstitüsü'nden silah uzmanı Farzin Nadimi, bu ölçekteki bir anlaşmanın Kafkas ülkesi için önemli olduğunu söyledi.

Nadimi, "İran Ermenistan'a daha önce de insansız hava araçları ve bazı başka silahlar sattı ama bu ölçekte bir şey satmadı" dedi.

Ermenistan Maliye Bakanlığı, 2024 yılında savunma harcamalarının 2020 yılına kıyasla %81 oranında arttığını bildirdi.

Ermenistan'ın 2024 yılı savunma bütçesi yaklaşık 1,4 milyar dolardı, dolayısıyla bu anlaşmayla İran'a tahsis edilen miktar, bu bütçenin yaklaşık üçte birine denk geliyor. Ermenistan'ın bunu nasıl karşılayacağı bilinmiyor ancak bazı analistler kredi ödemelerinin bir seçenek olabileceğine inanıyor.

İran-Ermenistan silah anlaşması, intihar dronları ve hava savunma füzeleri tedarik etmenin ötesine geçiyor. Iran International'a konuşan kaynağa göre bu anlaşma istihbarat işbirliği, yakın askeri ilişkiler, eğitim ve Ermenistan topraklarında üsler kurulmasını da içeriyor.

İran-Ermenistan ilişkileri bazı tartışmaları da beraberinde getirdi.

Orta Doğu Enstitüsü İran Programı Direktörü Alex Vatanka, Ermenilerin güvenlik ihtiyaçları için başka yerlere, Fransa, Hindistan, ABD ve İran'a baktıklarını söyledi.

Vatanka, "Ermenistan askeri açıdan iyi bir yerde değil. Son birkaç yıl onlar için iyi geçmedi. Tarihi düşmanları Azerbaycan'a karşı iki büyük harekatı kaybettiler. Ayrıca tarihi koruyucuları Rusya'ya olan güvenlerini de kaybettiler" diyor.

Vatanka, İran ve Ermenistan arasında yapılacak bir silah anlaşmasının Tahran'ın Kafkasya'da varlığını sürdürmesine yardımcı olacağını söyledi.

2020 yılında, onlarca yıl süren aralıklı çatışmaların ardından Azerbaycan, 'İkinci Karabağ Savaşı' olarak bilinen 44 günlük bir askeri operasyon başlattı. Her iki taraftan da binlerce insan öldürüldü.

Askeri analistler Azerbaycan'ın Ermeni savunmasını aşarak kazandığı zaferi Türkiye ve İsrail'den alınan insansız hava araçlarına bağlıyor.

Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü'ne göre 2016-2020 yılları arasında Azerbaycan'ın büyük silah ithalatının yüzde 69'unu İsrail gerçekleştirdi.

Türkiye ise 2011-2020 yılları arasında Azerbaycan'ın füzeler ve silahlı İHA'lar da dahil olmak üzere önemli silah ithalatının yüzde 2,9'unu oluşturdu.

İran ve Ermenistan arasındaki silah anlaşması iki ülkenin ötesine geçecek ve özellikle İran'ın Türk kökenli birini cumhurbaşkanı seçmesinin ardından İran-Azerbaycan ilişkilerini etkileyecektir.

"Azerbaycan bu anlaşmaya çok ama çok kızacak. Ancak İran da Azerbaycan'a karşı memnuniyetsizliğini göstermek istiyor çünkü Azerbaycan İsrail silahlarının önemli bir müşterisi. Azerbaycan ve İsrail'in stratejik ilişkileri var. Bence İran bu anlaşmaları Azerbaycan'a İsrail'le ilişkilerinin İran'ı Ermenistan'a daha da yaklaştıracağını göstermek için kullanacak."

Hükümetle doğrudan temas halinde olan Ermeni güvenlik analistleri ise Iran International'ın röportaj talebini reddederek böyle büyük bir anlaşmanın varlığına inanmadıklarını belirttiler. Bu uzmanlar, Ermenistan'ın Batı'ya yaklaştığını ve örneğin ABD ile ilişkilerini İran ve yaptırım ihlalleri nedeniyle riske atmayacağını, bunun küçük ülke için bir halkla ilişkiler felaketi olacağına inandıklarını söyledi.

Bir Ermeni analist, İran'ın anlaşmayı zorladığını ancak Ermenistan'ın bunu reddettiğini duyduğunu söyledi.

Uzmanlar, Rusya'nın Ukrayna bataklığına saplanmasından bu yana Ermeni hükümetinin Batı ile bağlarını genişletme çabalarına atıfta bulunuyor. Erivan, Temmuz ayında ABD kuvvetleriyle dokuz gün süren ortak askeri tatbikat da dahil olmak üzere Fransa ve ABD ile askeri işbirliğini geliştirdi.

Kanada Kraliyet Askeri Koleji'nden askeri uzman Frederic Labarre, bu büyük anlaşmanın birkaç nedenden ötürü gerçekleşebileceğini söyledi.Labarre, bunun Ermenistan'ın Azerbaycan'a karşı kendini savunması için bir 'gereklilik' anlamına geldiğini, ancak aynı zamanda Rusya'nın Ermenistan üzerinden silah edinmesinin bir yolu da olabileceğini söyledi."Ermenistan'ın, özellikle insansız hava araçları ve benzeri teçhizatın tedariki konusunda İran ve Rusya arasında bir geçiş noktası olarak kendisini Rusya'ya sevdirmesinin bir yolu olabilir. Batılı güçlerin ya da diğer güçlerin Ermenistan'a baskı yapması zor olacaktır" dedi.

Rusya ve Ukrayna savunma ve askeri konularında uzmanlaşan Labarre, Ermenistan'ın Rusya adına silah transfer ediyor olabileceği varsayımında bulunuyor.