İran'da 2022 yılında yaşanan önemli gelişmeler

İran'ın 2022’deki en önemli meselesi, “Mahsa Emini”nin ölümü sonrası ülke geneline yayılan protestolar oldu.

Başkent Tahran'da 13 Eylül'de "ahlak polisi" olarak bilinen İrşad devriyeleri tarafından “başörtüsü kurallarına uymadığı” gerekçesiyle gözaltına alındıktan sonra fenalaşarak hastaneye kaldırılan 22 yaşındaki Mahsa Emini, 16 Eylül'de yaşamını yitirdi.

Emini’nin ölümü üzerine memleketi Sakkız’da 17 Eylül’de başlayan gösteri, ülke geneline yayılarak yönetim karşıtı protestolara dönüştü.

Dördüncü ayına giren, ülkenin en uzun süre devam eden kitlesel gösterileri olarak kayda geçen protestolarda yüzlerce eylemci hayatını kaybederken on binden fazla gösterici gözaltına alındı.

Gösteriler sonrası onlarca kişi idamla yargılanırken, ondan fazla göstericiye idam cezası verildi. İdama mahkum edilen 2 kişinin cezasının infaz edilmesi ise ülkede gerilimi daha da artırdı.

İnternet kesintisi ve kısıtlamalar

Emini protestolarının ülke geneline yayılmasının ardından hükümetin baş vurduğu tedbirler arasında internet kesintileri ve sosyal mecralara getirilen kısıtlamalar yer aldı.

Olayların yoğun olduğu dönemlerde internetin tamamen kesilmesi, diğer zamanlarda sosyal mecralara kısıtlama getirilerek trafiğin azaltılması ise ülke ekonomisine büyük zarar verdi.

Sosyal medya ve yabancı menşeli internet sayfaları aracılığıyla ticaret yapan binlerce işletmenin kapandığı bilgisi de yetkililer tarafından defalarca zikredildi, net bir rakam verilmemekle birlikte zararın milyarlarca dolar olduğu aktarıldı.

Son olarak İletişim Bakanı İsa Zarepur, İran’ın üçüncü büyük GSM şirketi Rightel’in iflas başvurusunda bulunduğunu açıkladı. Söz konusu şirketin internet trafiğinin kısıtlanması nedeniyle ciddi bir gelir kaybı yaşadığına yönelik haberler basında yer almıştı.

İran ile nükleer müzakereler

İran ile 2015'te imzalanan Kapsamlı Ortak Eylem Planı’nın yeniden uygulanması ve 2018’de tek taraflı olarak anlaşmadan çekilen ABD'nin dönüşünün sağlanması için yürütülen görüşmeler, Nisan 2021'den bu yana aralıklarla Viyana'da yapılmaya devam ediyordu.

Tarafların Viyana'da son olarak Mart 2022’de bir araya geldiği toplantı sonrasında, "dış etkenler" nedeniyle görüşmelere ara verildiği duyuruldu.

AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell’in 25 Haziran'daki Tahran ziyaretinde, ABD ile İran arasında AB aracılığıyla yapılan dolaylı görüşmelerin Doha'da sürdürülmesine karar verildi. Ancak 29 Haziran'da yapılan görüşmelerde de ilerleme sağlanamadığı açıklandı.

Borrell, 20 Temmuz'da İran ile ABD arasındaki anlaşmazlığı çözmek için taraflara yeni bir taslak metin sunduğunu duyurdu. Tahran ve Washington yönetimleri de AB'nin sunduğu yeni çözüm önerilerini olumlu karşıladıklarını açıklamalarına rağmen taraflar arasında yapılan görüşmelerde 2022’de bir anlaşmaya varılamadı.

Şiddetli yağışlarla oluşan sellerde 90’dan fazla kişi öldü

İran'da temmuz ayının sonlarına doğru Tahran eyaleti başta olmak üzere ülkenin büyük kısmını etkisi altına alan şiddetli yağış sonrası oluşan sel felaketinde 90’dan fazla kişi hayatını kaybetti.

Ülkede 24 eyalet sel ve yağmurdan etkilendi, selde en fazla can kaybı Tahran eyaletinde yaşandı. İran Kriz Yönetimi Teşkilatı Başkanı Muhammed Hüseyin Nami, 1 Ağustos'ta yaptığı açıklamada, sel nedeniyle 20 bin konutun hasar gördüğünü, bunlardan 13 bininin onarılabileceğini, 7 bin binanın ise yeniden imar edilmesi gerektiğini kaydetti.

Hipersonik füze iddiası

İran Devrim Muhafızları Ordusu Hava Kuvvetleri Komutanı Tuğgeneral Emir Ali Hacızade, ülkesinin yeni bir balistik füze geliştirdiğini söyledi.

Söz konusu balistik füzenin hipersonik hıza sahip olduğunu ve gelişmiş hava savunma sistemlerini aşabildiğini savunan Hacızade, füzenin hem atmosferde hem de atmosfer dışında manevra kabiliyetine sahip olduğunu iddia etti, ancak konuyla ilgili daha fazla bilgi vermedi.

Ses hızından 5 kat daha süratli hareket eden hipersonik füzeler, bu özellikleri nedeniyle hava savunma sistemleri tarafından engellenemiyor.

Rusya’ya insansız hava aracı ihracatı

2022 yılında Rusya’nın Ukrayna’ya karşı İran yapımı SİHA ve füze kullandığı yönünde çokça haber yer aldı.

Söz konusu iddialara tepki gösteren İran, Batılı ülkelerin füze konusunda ortaya attıkları iddiaların tamamen yanlış fakat insansız hava araçlarıyla ilgili konuların bir kısmının doğru olduğu yönünde açıklama yaptı.

İran, Ukrayna'daki savaştan aylar önce Rusya'ya sınırlı sayıda insansız hava aracı sağladıklarını teyit etti.