İstanbul'un ilk rasathanesinin başına gelenler
Osmanlı İmparatorluğu'nun siyasi ve askeri olarak zirveye ulaştığı 16.yy'da devletin başkenti İstanbul büyük bir ilim kentine de dönüşmüştü. Fatih Sultan Mehmet döneminde açılan Sahn-ı Seman Medreseleri'nde İlahiyat, Hukuk, Edebiyat, Matematik ve Astronomi alanında eğitimler veriliyor, Ayasofya Medresesi'nde Ali Kuşçu ile başlayan eğitim döneminde pek çok alanda uzman alimler yetiştiriliyordu. Kanuni Sultan Süleyman döneminde inşa ettirilen Süleymaniye Külliyesi'nde bulunan Medreseler de bu ilim geleneğine devam etmişlerdi.
ŞAM'DA DOĞAN BİR TÜRK ALİMİ
Sultan II.Selim döneminde şehirde astronomi ve matematik alanlarında yapılan araştırmalar ileri düzeye ulaşmış ve İmparatorluk sınırları içinde yaşayan alim ve astronomlar başkente toplanmıştı. Bunların arasında bir isim Türk bilim tarihinde önemli bir yere sahip olan Takıyyüddin Efendi'dir. 1526 yılında Şam'da doğan bu Türk alimin tam ismi "Ebû Bekir Takıyyüddin Muhammed b. Zeynüddin Ma‘rûf b. Ahmed er-Râsıd ed-Dımaşkī"dir. İlk eğitimini babası alim Kadı Zeynûddin Ma'rûf Efendi'den alan Takıyyüddin Efendi Şam'da devrin en önemli alimlerinden aldığı dersler ile eğitime devam etti. Daha sonra İstanbul'a taşınan ailesi ile birlikte başkente geldi ve astronomi alanında burada da eğitim gördü. Bir müddet Kahire medreselerinde hocalık yapan Takıyyüddin daha sonra İstanbul'a döndü ve Edirnekapı Medresesi'nde göreve başladı. Bir süre sonra yeniden Kahire'ye döndüyse de daha sonra İstanbul'a geldi ve Sultan II.Selim tarafından müneccimbaşılığa tayin edildi.
TOPHANE'DE KURULAN İLK RASATHANE
Galata Kulesi'nde gözlem çalışmalarına başlayan Takıyyüddin Efendi, yeni Padişah III.Murad'ın izniyle Tophane'ye bir rasathane kurdu. 19 Eylül 1575 günü açılan bu rasathanede büyük bir kütüphane de bulunuyordu. Burada kendisi ile aynı dönemde yaşayan Avrupalı astronom avrupalı astronom Tycho Brahe'nin 1576 yılında Uraienborg'da kurmuş olduğu rasathanedeki aletlerle benzer aletler bulunuyordu. 15 kişilik bir astronom ekibiyle çalışan Takıyyüddin, yaptığı çalışmalarda güneş parametrelerinin hesaplanması için yeni bir yöntem geliştirdi. Sabit yıldızların enlem ve boylamlarının tespitinde Venüs gezegeni, Aldebaran ve Spica Virginis adlı iki yıldızı kullanan Takıyyüddin, günümüzde 61 derece olarak hesaplanan güneş apojesini 63 derece olarak bulmuştur. Kopernik'in 24 derece olarak hesapladığı bu değer gerçeğe en yakın ölçülen değer olmuştur.
RASATHANE'NİN BAŞINA GELENLER!
Takıyyüddin Efendi'nin yaptığı ilmi çalışmalar, kendisinin koruyucusu olan devlet adamları ve onların rakipleri arasında yaşanan siyasi çekişmeler yüzünden kesintiye uğramaya başladı. Şeyhülislâm Kadızâde Ahmed Şemseddin Efendi’nin, “Rasathâneler bulundukları ülkeleri felâkete sürükler” şeklindeki fetvası yüzünden İstanbul'da açılmış olan ilk rasathane ve bilim merkezi Padişah III.Murad'ın emri ile 22 Ocak 1580 günü içindeki aletlerle birlikte denizden yapılan top atışları ile yıktırıldı. Bu olaydan dolayı büyük üzüntü duyan Takıyyüddin Efendi evine çekildi ve vefat etti.
Osmanlı İmparatorluğu'nun astronomi ve bilim alanında büyük bir gelişme yapabileceği bir çalışmanın ortadan kaldırılması büyük bir yanlış ve kayıp olmuştur. Bu yıkım sonrasında astronomi alanında yeni alimler yetişmemiş ve bu önemli bilim dalı Osmanlı'da ortadan kalkmıştı.