İsveç, Ukrayna'ya hala JAS-39 Gripen savaş uçağı tedarik edebilir

İsveç, Saab JAS-39 Gripen savaş uçaklarının Ukrayna'ya olası transferi için kapıyı açık tutuyor. İsveç hükümeti yaptığı açıklamada, toplam değeri yaklaşık 440 milyon dolar olan son askeri yardım paketinin, operasyonel JAS-39C/D Gripen savaş uçakları için yeni “malzeme kitleri” satın almak üzere 220 milyon dolar içerdiğini söyledi. Böylece bu jetler, daha yeni Gripen-JAS-39E varyantlarında kullanılacak parçalar için parçalanmak zorunda kalmayacak ve potansiyel olarak Ukrayna'nın kullanımına sunulacak.

Ancak Gripen'lerin Ukrayna'ya gönderilmesine yönelik acil bir plan bulunmuyor ve İsveç'in kendi Hava Kuvvetleri için gereksinimleri göz önüne alındığında böyle bir transferin ne kadar hızlı gerçekleşebileceği belirsiz.

İsveç Regeringskansliet ya da Hükümet Ofisi'nden yapılan açıklamaya göre “Şu anda JAS Gripen'in Ukrayna'ya transferi F-16'nın hizmete girmesini aksatacağı için uygun değildir”. “Ancak hükümet daha sonraki bir aşamada Ukrayna'yı JAS-39 Gripen ile destekleyebilecek koşulları yaratmak için çalışmaya devam etmektedir. Malzeme setleri, yeni JAS-39E'nin yapımında kullanılan JAS-39C/D'nin parçalarıdır. Malzeme setlerinin tedarik edilmesiyle, operasyonel JAS-39C/D'lerden sökülen malzeme setleri yerine, çok sayıda JAS-39C/D'nin hibe edilebilmesi için gerekli koşullar yaratılmaktadır.”

Açıklamada malzeme setlerinin nelerden oluştuğu belirtilmedi.

İsveç'in şu anda hizmette olan yaklaşık 97 adet C ve D modeli bulunmaktadır. E modelleri lehine tüm C/D varyantlarını ortadan kaldırmayı planlamış olsalar da, Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesi ve Stockholm'ün daha büyük bir Hava Kuvvetleri bulundurmak istediğine karar vermesinin ardından bu plan rafa kaldırıldı.

İsveç'in uzun vadeli planı

İsveç'in uzun vadeli planı 2030 yılına kadar yarısı E modeli olmak üzere 120 Gripen'in hizmet vermesi. Bu da Ukrayna'ya potansiyel olarak 37 adet C/D modeli bırakacaktır, ancak uçak gövdesi yorgunluğu ve diğer faktörler nedeniyle bu sayı muhtemelen biraz daha düşüktür. Bununla birlikte, İsveç'in bu zaman çizelgesinde 60 Es'i hizmete sokabileceği oldukça şüphelidir, bu da mevcut uçak gövdelerine olan ihtiyacın devam edeceği anlamına gelmektedir. Bu da nispeten yakın vadede Ukrayna için mevcut olabilecek uçak sayısını azaltabilir. Ek bir faktör de İsveç'in iki koltuklu F varyantını tedarik etmemeyi tercih etmesi nedeniyle, eğitim amaçlı D modeline olan ihtiyacın devam edecek olması ve bunun da Ukrayna'ya gidebilecek Gripen sayısını daha da azaltacak olmasıdır.

İsveç Saab aracılığıyla çok sayıda Gripen ihraç etmiştir. Şubat ayında Macaristan'ın bu jetlerden 14 adetten 18 adete çıkarmak için anlaşmaya vardığını belirtmiştik. Mevcut Gripen kullanıcı tabanı küçüktür ve Saab yıllar boyunca ek ihracat anlaşmaları sağlamak için yaptığı birçok girişimde başarısız olmuştur. Macaristan'ın yanı sıra Brezilya, Güney Afrika ve Tayland Gripen varyantlarını satın alırken, Çek Cumhuriyeti bir kiralama anlaşması kapsamında bir filo işletiyor.

İsveç'in Gripen'lerle ilgili duyurusu, Stockholm ile Kiev arasında bu jetlere ilgi olup olmadığı konusunda yaşanan anlaşmazlıktan aylar sonra geldi.

Temmuz ayında İsveç'in Ukrayna'ya uçak göndermeye istekli olduğunu ancak Kiev'in bu planı reddettiği bildirilmişti. İskandinav ülkesinin dışişleri bakanı, Ukrayna'nın Hava Kuvvetlerine başka bir savaş uçağı katmak yerine, bir kısmı yakında gelecek olan 80 adet F-16 Viper'ın beklenen bağışını bünyesine katmaya odaklanmak istediğini söyledi.

İsveç Dışişleri Bakanı Tobias Billstrom o dönemde Voice of America'ya verdiği demeçte “Ukrayna'ya F-16 savaş uçaklarını alma fırsatı verildiğini anlamalıyız, elbette NATO ailesinde daha fazlası var” dedi.

Ukraynalı yetkililer Gripen teklifini reddettiklerini hemen yalanladılar.

Euromaidan Press'e göre Cumhurbaşkanlığı Ofisi Başkan Yardımcısı Ihor Zhovkva, “Ukraynalıların Gripen savaş uçaklarını almayı reddettiğini hiç duymadım” dedi. “Aksine, bu konu Başkanımın İsveç yönetimiyle sürekli olarak gündeme getirdiği bir konudur.”

Zhovkva, Gripen'lerin “F-16'lar kadar iyi olduğunu ve bu yönde ilerlediklerini” de sözlerine ekledi.

Gazetenin haberine göre Ukrayna Hava Kuvvetleri Havacılık Şefi General Serhii Holubtsov daha önce yaptığı açıklamada Ukrayna altyapısının Gripen'leri barındırmaya hazır olduğunu söylemişti.

Toplamda İsveç, Rusya'nın 24 Şubat 2022'de topyekûn işgalini başlatmasından bu yana Ukrayna'ya 4,6 milyar dolardan fazla askeri yardımda bulundu.

JAS-39E varyantı için yeni parçalara 220 milyon dolar harcanması eski C/D varyantlarının Ukrayna'ya gönderileceğini garanti etmese de, bu para seçeneği açık tutuyor.

İsveçli Aftonbladet'in haberine göre Savunma Bakanı Pål Jonson, “Gripen'i daha sonraki bir aşamada Ukrayna'ya vermek üzere hareket serbestimizi korumak için adımlar atıyoruz” dedi.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelensky teşekkür mesajında Gripen bağışına özel olarak değinmedi.

Zelenskiy X hesabından yaptığı açıklamada “Uçaksavar sistemleri, tanksavar silahları ve Ukrayna'nın acil ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik mali katkıları da içeren bu önemli yardım savunma kabiliyetlerimizi arttıracaktır” dedi.