Koordinasyon sorunu: Avrupa silah üretimini artırıyor ancak koordinasyon sıfıra yakın

Bir işçi patlayıcı itici gazın tagliatelle şeklindeki şeritlerini bir tepsiye diziyor. Bir diğeri ise yarı saydam demetleri güdüm sisteminin dönen kanatçıklarının etrafına tutturuyor.

Korunan sanayi parkındaki yüzlerce binadan biri olan alçak binanın dışında başka bir fabrikanın inşaatı devam ediyor.

Dinamitin mucidi ve barış ödülünün kurucusu Alfred Nobel'in evine birkaç dakikalık mesafede bulunan bu fabrikanın kapasitesinin önümüzdeki iki yıl içinde iki katına çıkarılması planlanıyor.

Bu genişleme, Rusya'nın 18 ay önce Ukrayna'yı işgal etmesinden bu yana Avrupa'daki her ülkenin askeri harcamalarında gerçekleştirdiği devasa artışın bir parçası.

Ancak 30'dan fazla müttefik ülkenin yıllar süren asgari harcamanın ardından silah stoklamaya girişmesi, bu devasa yığınağın birbirinden kopuk olacağı ve israf, tedarik sıkıntısı, gereksiz gecikmeler ve mükerrerlikle sonuçlanacağı endişelerini arttırdı.

Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi'nin kısa süre önce yayınladığı bir raporda "Avrupalılar kuvvetlerini oluştururken son derece parçalı ve dağınık bir şekilde hareket ediyorlar" denildi.

"Koordinasyonsuz bir şekilde daha fazla yatırım yapmak, işlevsiz bir statükoyu ancak marjinal bir şekilde iyileştirecektir."

Genel savunma stratejisini belirleyen NATO ve Avrupa Birliği, silah tedarikini koordine etmek de dahil olmak üzere birçok yeni girişim oluşturarak daha fazla iş birliği ve entegrasyon için bastırdı.

Yine de silah üreticileri, siyasi figürler ve askeri uzmanlardan oluşan ve giderek büyüyen bir koro, çabaların ihtiyaç duyulanın çok gerisinde kaldığı uyarısında bulunuyor.

Saab'ın Başkanı ve CEO'su Micael Johansson, şirketin Stockholm'deki merkezinden yaptığı açıklamada, "Avrupa Birleşik Devletleri olmadığımız için biraz netlik olması gerekiyor" dedi.

"Her ülke ne tür kabiliyetlere ihtiyaç duyduğuna kendisi karar verir."

Her ülkenin kendi stratejik kültürü, tedarik uygulamaları, şartnameleri, onay süreçleri, eğitimleri ve öncelikleri vardır.

İttifak üyeleri bazen aynı uçağı, ancak farklı şifreleme sistemleri ve değişik aletlerle kullanabilir.

Ukraynalı askerlerin de keşfettiği gibi, bir üreticinin ürettiği 155 milimetrelik mermiler başka bir üreticinin ürettiği obüse uymayabiliyor.

Mühimmat ve parçalar her zaman birbirinin yerine kullanılamıyor, bu da bakımı zorlaştırıyor ve daha sık arızalara neden oluyor.

Johansson, Avrupa Birliği'nin "bir savunma planlama sürecine sahip olmadığını" söyledi.

Bu yaz, 3,000 şirketi temsil eden bir ticaret birliği olan Avrupa Havacılık ve Savunma Sanayileri Birliği'nin yönetim kurulu başkan yardımcılığına atandı.

"NATO, askerlerin savaş alanında kullandıkları mühimmatları üreten tedarik zincirleri de dahil olmak üzere, tüm sistemde nasıl esneklik yaratabileceğimizi yeniden düşünmek zorundadır."

Titanyum ve lityum gibi önemli hammaddelerin yanı sıra sofistike elektronik ve yarı iletkenler de büyük talep görüyor.

Ve tüm silah endüstrisindeki üreticilerin bağımlı olduğu patlayıcılar, özellikle de toz sıkıntısı var. Ancak hangi sistemlere öncelik verilmesi gerektiği ya da bir bütün olarak barut arzının nasıl arttırılabileceği konusunda çok az ayrıntılı tartışma yapıldı.

"Bunu ben önerdim," dedi Johansson, "ama henüz gerçekleşmedi."

Tartışmalar, her türden uzak tedarik zincirlerinin dayanıklılığının yeniden gözden geçirildiği bir dönemde gerçekleşiyor.

Ukrayna'daki savaş nedeniyle doğal gaz ve tahıl akışında yaşanan kesintiler hâlâ hafızalarda tazeliğini korurken, Covid salgınının mal ve malzeme üretimi ve teslimatında yol açtığı ciddi gecikmelerden bahsetmeye bile gerek yok.

Saab'ın kara muharebesi iş alanı başkanı Michael Hoglund'a göre şu andaki en büyük trend, tedarik zincirlerini eve yaklaştırmak ve güvenilir yedekler oluşturmak.

"Artık en ucuzunu satın almıyoruz" dedi.

"Kendimizi daha güvende hissetmek için bir ücret ödüyoruz."

Malzemeleri koordine etmek sadece bir unsurdur. Birbirinden farklı silah sistemlerinin, uygulamaların ve teknolojilerin sorunsuz bir şekilde uyum içinde çalışmasını sağlamak her zaman bir zorluk olmuştur. NATO farklı sistemlerin uyumlu olması için standartlar belirlemiştir - buna birlikte çalışabilirlik denir.

Ancak uygulama pek de uyumlu olmayabilir.

Avrupa Savunma Ajansı'nın geçen yılki yıllık incelemesi savunma yatırımlarının sadece yüzde 18'inin birlikte yapıldığını, bunun da hedeflenen miktarın yarısı olduğunu ortaya koydu.

Avrupa Birliği'nin en üst düzey diplomatı Josep Borrell o dönemde "Ordularımız arasındaki iş birliği derecesi çok düşük" demişti.

İsveç NATO'ya katılmanın eşiğinde, ancak daha önce de askeri ittifakla ortaklık kurdu ve Gripen savaş uçağı da dahil olmak üzere bir dizi silah sistemi üreten Saab, dünya çapında çok sayıda ülkeye satış yapıyor.

Buradaki yöneticiler koordinasyonun önündeki bazı zorlukları irili ufaklı şekillerde yakından görmüşlerdir.

Karlskoga operasyonunu yöneten Gorgen Johansson, "Her ordudaki tüm sistem özel bir şekilde kurulmuştur," dedi. (Kendisi genel müdürle akraba değil.)

Arkasında Saab'ın omuzdan ateşlenen NLAW tanksavar füzesini fırlatmak için kullanılan boş yeşil bir tüp duruyordu.

Bu tüp Ukrayna'nın eski savunma bakanı tarafından imzalanmış ve bir teşekkür nişanesi olarak üreticisine iade edilmiş.

Johansson, bazı müşterilerin tek bir kutuda iki fırlatıcı isterken, bazılarının dört ya da altı tane istediğini, çünkü farklı sayıda fırlatıcı taşıyabilecek araç ve ekipman satın aldıklarını söyledi.

Johansson, çok yakın zamana kadar oyuncuların etiketlerin nerede konumlandırılacağı ya da hangi renkte olması gerektiği konusunda standartlaşmayı konuşmalarının bile imkansız olduğunu söyledi.

Daha büyük sorunlar devam ediyor.

Soğuk Savaş sona erdikten sonra askeri harcamalar azaldığı için savunma şirketlerinde muazzam bir konsolidasyon yaşandı.

Yine de, farklı mısır gevreği markaları gibi, her büyük silah sisteminin geniş bir yelpazesi var. McKinsey & Company tarafından yapılan bir analize göre Avrupa'da 27 farklı tipte obüs, 20 tipte savaş uçağı ve 26 tipte destroyer ve fırkateyn bulunuyor.

Avrupa, birleşik bir savaş gücü oluştururken, silahları birlikte sipariş ederek ve hatta birlikte tasarlayarak, israfı ortadan kaldırma ve operasyonları kolaylaştırma ihtiyacı ile iyileştirme ve yenilikle sonuçlanabilecek rekabeti dengelemelidir.

Nesil içinde bir kez gerçekleşen askeri genişlemenin temelinde kıtanın güvenliği için hala öncelikle ABD'ye bağımlı olması yatıyor.

Başkan Trump'ın 2018 yılında Avrupa'daki harcamaların yetersizliğinden şikâyet etmesi ve NATO'dan çekilme tehdidinde bulunması bölgeyi derinden sarstı.

Ancak Avrupa'nın kendi savunması için daha fazla mali sorumluluk alması gerektiği görüşünün artık yaygın olması, Avrupa'nın savunmasını daha iyi bir şekilde birleştirmek için baskıyı acilen arttırıyor.

Yine de koordinasyonun önünde birtakım engeller var. Merkezin raporunda da belirtildiği üzere, Avrupa savunmasının bütünleştirilmesi "yavaş ve zahmetli bir süreç ve nesiller boyu sürecek bir çaba olacaktır."

Hükümetler halihazırda savunmaya milyonlarca ya da milyarlarca dolar aktarıyor ve doğal olarak her biri kendi endüstrilerini ve çalışanlarını desteklemek istiyor.

Avrupa'nın genel savunma ihtiyaçları ne olursa olsun, her ülkenin ilk önceliği kendi sınırlarını korumaktır. İttifak üyeleri arasında bile sınırlı bir güven var.

Karlskoga'da Gorgen Johansson "Dost olduğumuzu düşünüyoruz" dedi.

Ancak pandemi sırasında vantilatör sıkıntısı yaşandığında, vantilatör fazlası olan Almanya'nın bunları İsveç, İtalya ve ihtiyacı olan diğer ülkelere tedarik etmeyi durdurduğunu belirtti.

Johansson koordinasyonu geliştirme çabaları için "Görüşmeler başladı" dedi.

"Hızlı ilerleyeceğini düşünüyor muyum? Hayır."