Mısır'ın ekonomik krizi giderek derinleşiyor

Mısır şu anda yılların en kötü enflasyon dönemlerinden biriyle karşı karşıya ve bunun bedelini büyük ölçüde sıradan Mısırlılar ödüyor.

Yiyecek ve içecek fiyatları geçen yılın bu zamanlarından bu yana yüzde 30,9 arttı. Bu yılın başlarında, Mısır lirası dolar karşısında 15,6 iken, Aralık 2022 tarihinde 24,7 liraya kadar değer kaybetti.

Ancak ülke çapında dolar rezervi bulunmadığı için dolar karaborsaya düşmüş durumda. Doların şu anki Mısır Lirası olarak karaborsadaki değeri 35 Liraya kadar çıktı.

Bankalar, ülkede nakit tutabilmek için dolar çekimlerini sınırlandırıyor.

Mısır'da ithalatçılar dolara erişemediklerinden dolayı Mısır Lirası cinsinden çok sayıda altın alması, Mısır'da altın fiyatlarını tüm zamanların en yüksek seviyesine çıkardı.

Mısır Lirasının son dönemlerde ciddi değer kaybı yaşaması, Mısır halkının külçe ve altın madeni paraya yönelmesine neden oldu.

Mısır Ticaret Odası Altın Bölümü Başkanı Hani Milad, altına talebin bu denli artmasının, altın fiyatlarının yükselmesine, Mısır Lirasının daha da değer kaybetmesine neden olduğunu söyledi.

Tedirgin olan tasarruf sahipleri, zayıflayan para biriminden kaçınmak isterken ve pek çok şirket ithalatı finanse etmek için dolara yönelemediğinden altına yöneldi.

Yıllarca süren borçlanma ve mega projelere yapılan yatırım Mısır'ı özellikle savunmasız hale getirdi.

Mısır'da bütçe tarafından henüz nasıl karşılanacağı henüz planlanmamış mega projeler, 2013'te askeri darbeyle iktidara gelen ve altyapı geliştirmeyi başkanlığının alamet-i farikası haline getiren Cumhurbaşkanı Abdul Fettah El-Sisi tarafından sıkça propaganda malzemesi olarak kullanıldı.

Aralık ayında, aylarca süren müzakerelerin ardından Mısır, Uluslararası Para Fonu'ndan 3 milyar dolarlık bir kredi alacağını duyurdu; buna hemen ödenecek olan 347 milyon dolar da dahil.

Bu, IMF'nin son altı yıl içinde Mısır'a yaptığı dördüncü yardım.

Mısır aynı zamanda Körfez ülkelerinden de yüksek miktarlarda kredi çekti.

Ancak bu kredilerin büyük bir çoğunluğu, tartışmalı olan ve "Mısır elitlerinin halktan soyutlaşmasını sağlayacak olan" yeni başkent için harcanıyor.

Mısır, birikmiş ithalat yükünü temizlemeye çalışacak.

Mısır Devlet Başkanı Abdul Fettah El-Sisi, değer kaybeden Mısır Lirasını iyileştirebilmek ve Mısır limanlarında biriken ithalat sıkışıklığını gidermek için bankaların dolar temin etmeye başlayacaklarını duyurdu.

Mısır, para biriminin dolar karşısında değer kaybetmesi nedeniyle pek çok ithal üründe tedarik sorunu yaşıyor.

Mısır'ın önümüzdeki yıllarda yaklaşık 158 milyar dolarlık dış borcunu ödemek için ABD dolarına ihtiyacı var, ancak aynı zamanda ithalat talebini karşılayabilmek için de dövize ihtiyacı var.

Krize yanıt olarak Mısır hükümeti, şirketlerin dışarıdan alımlar için akreditif (şartlı banka kredisi) almalarını zorunlu kılan yasayı ve işletmelerin yeni dolarlara erişimini zorlaştıran bir dizi ithalat kısıtlamasını uygulamaya koydu.

Öte yandan Mısır'da Süveyş Kanalı'nın varlıklarının satışına ve kiralanmasına izin veren yasa tasarısı da tartışmalara yol açıyor.

Mısır Meclisinin 20 Aralık'ta prensipte onayladığı yasa tasarısı, Süveyş Kanalı İdaresi'ne ait bir fon oluşturulmasını ve bu fonun, Süveyş Kanalı İdaresi'nin elde ettiği gelire katkı sunmasını ve yatırımlarında sürdürülebilir kalkınma sağlanmasını öngörüyor.

Ancak söz konusu tasarı, yerli ve yabancı sermaye gruplarının Süveyş Kanalı'nın yönetiminde etkili olabileceği yönündeki endişeleri de beraberinde getirdi.

Mısırlı yetkililer ise yasayla Süveyş Kanalı'nın gelirine "katkı sunulması ve yatırımlarında sürdürülebilir kalkınma sağlanmasının" amaçlandığını ifade ediyor.

Tasarıda Süveyş Kanalı İdaresi'ne, "sabit ve taşınabilir mallarını satma, satın alma, kiralama, işletme ve bunlardan kurumun geleceği için yararlanma izni" tanınıyor.

Mısır Meclis Başkanı Hanefi Cibali, yasa tasarısının oylandığı 20 Aralık'ta yaptığı açıklamada, "Süveyş Kanalı, görmezden gelinemeyecek bir kamu malıdır." ifadelerini kullandı.

Genel kurulda kanala ilişkin yasa tasarısının oylaması sırasında konuşma yapan Cibali, düzenlemeye ilişkin, "Süveyş Kanalı'nı etkileyen bir hüküm içermiyor. Zira (Süveyş Kanalı) devlete ait bir kamu malıdır ve satılması söz konusu değildir." diye konuştu.

Hükümet yeni kaynakları için Akdeniz'de ihale açtı.

Mısır, Nil Deltası ve Akdeniz'de petrol ve doğal gaz arama çalışmaları için yeni bir uluslararası ihale açtı.

İhalede kara ve deniz arasında eşit olarak bölünmüş 12 blok için 30 Nisan 2023 tarihine kadar teklif zamanı verildi.

Süveyş Kanalı'nın Satılıyor İddiaları

Mısır Bakanlar Kurulundan aynı gün yapılan yazılı açıklamada, Süveyş Kanalı'nın "arka kapıdan satıldığı" yönündeki iddialar yalanlandı.

Açıklamada, "(Süveyş Kanalı) Tamamen Mısır devletine ait ve onun egemenliğine tabi kalacaktır. Çalışanlar, teknisyenler ve yöneticiler dahil olmak üzere Süveyş Kanal İdaresi'nin tüm personeli Mısır vatandaşı olmaya devam edecek." ifadeleri kullanıldı.

"Düzenlemenin amacı kalkınmayı artırmak"

Süveyş Kanalı İdaresi Başkanı Usame Rabi, tepkilerin ardından düzenlediği basın toplantısında, tasarıyla sürdürülebilir kalkınma kapasitesini artırmak için bir fon oluşturulmasının yanı sıra acil krizlere müdahalede bulunmayı ve kanal adına bazı iktisadi faaliyetler yürütmeyi amaçladıklarını belirtti.

Süveyş Kanalı İdaresi'nin gelirlerinin devlet bütçesine aktarılması sebebiyle kuruma ait bir fon bulunmadığını kaydeden Rabi, tasarının yasalaşmasıyla birlikte kuruma bu imkanın sağlanacağına işaret etti.

Geçiş yapan gemi sayısı ve gelirleri artıyor ancak harcanan paranın nereye gittiği belli değil

Rabi'ye göre, Mısır devlet hazinesinin yıllık gelirine yaklaşık yüzde 1,5 katkı yapan Süveyş Kanalı, istikrarlı bir döviz kaynağı olarak görülüyor.

Süveyş Kanalı'ndan geçen gemi sayısının da geçen yıla göre yüzde 15 arttığını aktaran Rabi, bu sene toplam 23 bin geminin kanalı kullandığını belirtti.

Rabi, kanalın geçen seneki gelirinin 6 milyar 300 milyon dolar iken, bu yılki gelirin 7 milyar 900 milyon dolara ulaştığını aktardı. Rabi ayrıca, gelecek yıl kanalın 8 milyar doların üzerinde gelir getirmesini öngördüklerini söyledi.

Süveyş Kanalı İdaresi Başkanı Usame Rabi, kanalı kullanan gemilerin sayısında da yüzde 15 artış olduğunu, bu yıl kanalı yaklaşık 23 bin 400 geminin kullandığını açıkladı.

Süveyş Kanalının Önemi

Dünyanın en önemli deniz geçiş yollarından biri olan Süveyş Kanalı güzergahından küresel ticaretin yaklaşık yüzde 12'si yararlanıyor. Kanal vasıtasıyla Asya'nın büyüyen üretim gücü Avrupa'ya deniz yoluyla ulaşıyor.

Süveyş Kanalı İdaresi'nin verilerine göre, küresel konteyner ticaretinin yüzde 24'ü bu geçiş yolundan sağlanırken, Asya ve Avrupa arasındaki konteyner ticaretinin tamamı kanal aracılığıyla yapılıyor.

150 yıldan uzun süredir hizmet veren Süveyş Kanalı, Asya ve Avrupa arasında yolculuk eden gemilerin yolculuğunun mesafesi binlerce kilometre kısaltmasıyla biliniyor.