Rusya, kayıpların ardından A-50 AEW&C uçağı üretimine yeniden başlayacak

İki uçak hala gizemini koruyan koşullar altında düşürüldü ve bir diğeri de bir insansız hava aracı saldırısı nedeniyle hasar gördü.

Ancak bu yüksek değerli uçakların üretiminin yeniden başlatılmasına yönelik yeni bir teklif en hafif tabirle tartışmalı.

Ayrıca Moskova'nın yeni nesil AEW&C platformu A-100'ün sahaya sürülmesinde karşılaştığı ve şimdilik belirsizliğini koruyan önemli sorunlara da ışık tutuyor.

Devlete ait TASS haber ajansında yer alan bir habere göre, Rus savunma kurumu Rostec’in Direktörü olan Sergei Chemezov yaptığı açıklamada A-50'nin üretimine yeniden başlanacağını söyledi.

Chemezov, "Elbette bu uçağa ihtiyaç var," dedi.

"Elbette üreteceğiz. Sadece ordumuzun buna ihtiyacı yok, aynı zamanda ihracat için de çok iyi."

Rus Hava-Uzay Kuvvetleri'nin güvenilir ve yetenekli bir AEW&C filosuna olan ihtiyacı şüphe götürmez.

Yabancı müşterilerin böyle bir uçağa olan talebi ise tartışmaya çok daha açık.

Chemezov Ukrayna'daki savaşta yakın zamanda iki A-50'nin kaybedilmesine değinmedi, ancak yanıtladığı sorunun bu uçakların zaten az olan filosunu azaltan bu yüksek profilli olaylarla ilgili olduğu neredeyse kesin gibi görünüyor.

Bu yıl 15 Ocak'ta Kiev'in hava savunmasına atfettiği bir olayda bir A-50 Azak Denizi üzerinde düşürüldü.

Aynı bölgede görev yapan bir Rus Il-22M telsiz röle uçağı, bir tür hava savunma füzesi tarafından vurulduğu anlaşılan bir hasarla üsse geri döndü.

Bir hafta önce bir başka A-50 uçağı da Azak Denizi üzerinde görev yaparken yanarak enkaz haline geldi.

Rus yetkililer dost ateşinden sorumlu tutarken, Ukraynalı yetkililer yine yıkımın sorumluluğunu üstlendi.

Sovyet döneminden kalma bir S-200 (SA-5 Gammon) karadan havaya füze bataryasının, en yakın cephe hatlarından yaklaşık 120 mil uzaklıktaki Mainstay'i vurmak için Ukrayna tarafından yeniden aktif hale getirilmiş olabileceğine dair doğrulanmamış raporlar var.

Ukrayna'da son haftalarda Rus askeri uçaklarının düşürüldüğüne dair iddialar artmış olsa da, şu anda sadece iki A-50'nin imha edildiği teyit edilebilmektedir.

İkinci A-50'nin enkazına ait fotoğraf ve videolar geniş çapta dağıtıldı. Rus medyası her iki olayda da ölen mürettebatın isimlerini de yayınladı.

İki A-50 kaybının nedeni ne olursa olsun, bu kayıplar sadece Ukrayna'ya yönelik propaganda değeri açısından değil, aynı zamanda Kremlin'in hava gücünün etkinliğini azaltması açısından da Rus savaş çabalarına büyük bir darbe vurmaktadır.

Ukrayna Hava Kuvvetleri sözcüsü Yurii Ihnat bu hafta başında yaptığı açıklamada "A-50 uçaklarının kullanım yoğunluğu azaldı" dedi.

"Birkaç gündür ortalıkta yoklar."

Ukrayna'nın tam ölçekli işgalinden önce, Rusya'nın aktif hizmette bir dizi modernize edilmiş A-50U da dahil olmak üzere dokuz adet A-50'ye sahip olduğu tahmin ediliyordu.

O zamandan bu yana yaşanan iki muharebe kaybının yanı sıra, bu uçaklardan biri geçen yıl Belarus'taki bir üste yerdeyken bir drone saldırısında hasar gördü ve şu anki durumu bilinmiyor.

Bu haliyle, en iyi senaryoya göre bu uçaklardan yedisi aktif olarak hizmet vermektedir.

Geçtiğimiz Eylül ayında Rusya'dan gelen raporlar, 1980'lerden kalma orijinal A-50'leri daha yetenekli A-50U standardına getiren modernizasyon programının "yakın gelecekte" tamamlanacağını öne sürüyordu.

Bilindiği kadarıyla o noktada orijinal A-50 konfigürasyonunda sadece bir uçak gövdesi kalmıştı.

Yükseltme programı Vega elektronik şirketi tarafından Beriev ile ortaklaşa yürütülüyor ve çalışmalar Taganrog'da (tam ölçekli işgalin başlamasından bu yana Ukrayna'nın da saldırısına uğrayan bir bölgede) gerçekleştiriliyor.

Bir A-50'nin bu hafta, belki modernizasyon için, belki de düzenli bir revizyon için tesise geldiği görülüyor.

A-50U temelde bir orta seviye güncellemedir ve uçağa sayısal sinyal işleme ile yeni bir bilgi işlem sistemi sağlar.

Radarda yapılan değişikliklerle, eski A-50'nin yaklaşık 220 mil olan mesafesine kıyasla artık yaklaşık 370 mil mesafeden 150'ye kadar hedefi izleyebildiği bildiriliyor.

Uçağın görev ekibi artık bu hedefleri TV monitörleri yerine LCD ekranlardan izleyebiliyor. İlk A-50U 2011 sonlarında hizmete geri döndü.

Bununla birlikte, A-50U'nun görev paketinin merkezinde yer alan temel radar sistemi, 1960'ların sonunda başlatılan bir tasarıma dayanmaktadır.

İlk seri üretim A-50 1985 yılında havalandı ve 1993 yılına kadar yaklaşık 24 üretim uçağı tamamlandı.

A-50U, güncellemesinden sonra bile hala büyük ölçüde Soğuk Savaş döneminde sıkışıp kalmıştır.

Chemezov'un yorumlarına rağmen A-50'nin sadece karışık bir ihracat başarısı elde etmesinin bir nedeni de budur.

Hindistan üç adet A-50 ihraç versiyonu satın almış, ancak bunları İsrail'de İsrail görev sistemleri ile donatmış, ardından da kendi geliştirdiği bir AEW&C programı izlemiştir.

Çin, A-50'lerine İsrail Phalcon radarını kurmayı planlıyordu, ancak bunun yerine Rusya tarafından kullanılan Il-76 uçak gövdesine kendi kurduğu ve hakkında buradan bilgi edinebileceğiniz KJ-2000'i üreten yerli bir çözümü tercih etti.

Daha fazla bu tür dönüşümler üretmek için ikinci el Il-76 uçak gövdesi edinme sorunları Çin'in KJ-2000 ile ilgili hedeflerini sınırladı.

Rusya'nın savunma ihracatına yönelik beklentilerin uluslararası yaptırımlar ve Moskova'nın artan parya statüsünün yanı sıra Ukrayna savaşı nedeniyle ihraç edilen Rus uçaklarına yönelik kötü şöhretli destek nedeniyle ciddi şekilde engellenmesiyle birlikte, A-50'lere gerçekçi olarak yalnızca Rusya veya belki de İran veya Kuzey Kore gibi yakın bir askeri müttefik tarafından ihtiyaç duyulacaktır.

İlginç bir şekilde, geçtiğimiz Aralık ayında Kuzey Kore'den gelen uydu görüntüleri, ülkenin yine Il-76'ya dayanan kendi AEW&C uçağını inşa etme sürecinde olabileceğini gösteriyordu.

O zaman da tartıştığımız gibi, Kuzey Kore'nin AEW&C kabiliyeti Pyongyang'ın cephaneliğine çok faydalı bir katkı sağlayabilir.

Rusya'nın, balistik füzeler ve milyonlarca top mermisi de dahil olmak üzere Ukrayna'da kullanılmak üzere Kuzey Kore silahları için bir tür takas anlaşmasıyla ilgili teknolojileri tedarik ediyor olması çok muhtemel.

Bu uçakların Kuzey Kore'ye ihraç edilmesi, özellikle Moskova'nın Pyongyang'a yönelik yaptırımların kendisi için pek bir şey ifade etmediği açıkken, daha iyi bir seçenek olarak ortaya çıkmış olabilir.

Ancak A-50'nin gerçek bir halefi olan ve yukarıda bahsi geçen A-100, Rus Hava-Uzay Kuvvetleri için halihazırda çalışmakta olduğundan, A-50U standardına yükseltildikten sonra bile modası geçmiş A-50 önemli bir gerileme olacaktır.

Bununla birlikte, A-100 programı şu ana kadar hiçbir uçağı hizmete sokamadı.

Rusya'nın yeni nesil Il-76MD-90A nakliye uçağını anlamlı miktarlarda üretmekte zorlanması nedeniyle yeni radar uçağı için uçak gövdesi temin etmenin bile zor olduğu kanıtlandı.

A-50'nin temel aldığı Il-76MD'nin üretimi çoktan sona ermişti ve ayrıca üretim hattı Rusya'da değil şu anda Özbekistan'da bulunuyordu.

Ayrıca A-100 programı, başta birçok gelişmiş Rus silah sistemi için gerekli olan yarı iletkenler olmak üzere yüksek teknolojili bileşenlerin tedarikini ciddi şekilde sekteye uğratan Batı yaptırımlarının etkilerini de hissetmiştir.

A-100 çok daha modern AESA radarına sahiptir.

Üretici, önerilen ihraç formunda, ki muhtemelen bir miktar düşürülecektir, yaklaşık 400 mil mesafede 300'e kadar hedefi izleyebileceğini söylüyor; bu, A-50 bir yana, A-50U'ya göre önemli bir ilerleme.

A-100 ayrıca gelişmiş navigasyon ve iletişim sistemleriyle donatılacak ve muhtemelen pasif gözetleme için birçok ek antene sahip olacak.

İlk kez 2017 yılında uçan A-100 halen operasyonel hizmette değil.

Bu arada, yaşına rağmen A-50, Rusya için Ukrayna'daki savaşında çok faydalı bir varlık olmaya devam ediyor.

Bu uçaklar devriye bölgelerine bağlı olarak Ukrayna kontrolündeki toprakların derinliklerine kadar uzanabilen benzersiz bir 'aşağıdan bakış' hava 'resmi' sağlayabilir.

A-50 en başından beri düşük seviyeli seyir füzesi saldırılarını tespit etmek üzere tasarlanmıştı ve aynı kabiliyet sayesinde Ukrayna'nın insansız hava aracı saldırılarını ve alçaktan uçan savaş uçaklarını da tespit edebiliyor.

Ayrıca Rus avcı uçakları ve hava savunma bataryaları için komuta kontrol ve durumsal farkındalık sağlıyorlar.

Ukraynalı yetkililer ayrıca Rusya'nın kendi seyir füzesi saldırılarını planlamak ve yürütmek için A-50'leri kullandığını değerlendiriyor.

A-50 filosunun daha önce de Ukrayna'nın müttefiki olan güçler tarafından hedef alınmış olması sürpriz değil.

A-50 üretimini yeniden başlatma planı, Ukrayna'nın tam ölçekli işgalinin başlamasından bu yana Rusya tarafından önerilen ilk çaresiz önlem değil.

Geçtiğimiz yıl, Rusya'nın askeri pilot eğitim hattında artan sorunlar nedeniyle MiG'in 1990'lardan kalma bir jet eğitim projesini yeniden canlandırdığı bildirilmişti.

Mürettebat eğitimi, zor durumdaki Rus AEW&C gücünün verimliliğinin bir başka yönüdür.

İki tam mürettebat setinin kaybı - her bir A-50 normalde beş uçuş mürettebatı ve 10 görev mürettebatı tarafından işletilir - önemlidir.

Sonuçta, muhtemelen çok deneyimli olan bu personelin yerini doldurmak, yeni uçakları sahaya sürmek kadar zor olabilir.