Taliban'a Whatsapp engeli

Taliban komutanlarından Habib Rahman İnkiyad, operasyon saatinin yaklaştığı sırada hedeflerinin tam yerini belirlemek için çabalarken adamları da otomatik silahlarını hazırladı. İnkiyad yanındakilerden birinden bir telefon aldı ve amirlerini aradı, onlar da WhatsApp uygulaması aracılığıyla kendisine tam konumu gönderdiklerini belirtti.

Ancak bir sorun yaşandı ve WhatsApp’ın ABD yaptırımları doğrultusunda Taliban hesabını devre dışı bıraktığı fark edildi.

25 yaşındaki İnkiyad, iletişim kurmanın tek yolunun WhatsApp olduğunu ve kendisinin de uygulamaya erişiminin olmadığını açıkladı. New York Times, Taliban’ın Ağustos 2021’de iktidarı ele geçirmesinden bu yana İnkiyad’ı takip ediyordu.

Geçici yasakla ilgili şikayetler

İnkiyad bu konuda şikayette bulunan tek isim değil. Zira son aylarda Taliban yetkilileri, polis ve askerler de WhatsApp hesaplarının engellendiğine veya geçici olarak devre dışı bırakıldığına dair şikayetlerini dile getirmişti. Bu sıkıntılar, mesajlaşma uygulamasının yeni oluşan Taliban hükümetinin bel kemiği olduğunu ortaya çıkardı. Ayrıca dünyanın en izole ülkelerinden birinin hükümetine uygulanan yaptırımların geniş kapsamlı sonuçlarını da gözler önüne sermiş oldu.

ABD’nin uzun süredir Taliban’a verilen her türlü desteği suç saydığı biliniyor. Facebook’un WhatsApp Sözcüsü, Taliban üyesi olan kullanıcıları izlemek ve hesaplarını engellemek ayrıca grubun adlarını, açıklamalarını ve fotoğrafları silmek için çalıştıklarını belirtti.

Şark'ul Avsat'ta yer alan New York Times’ın pazar günkü bir haberine göre, bu politika 20 yılı aşkın bir süre önce ABD’nin Taliban’a karşı yaptırımların belirlenmesinden bu yana uygulanıyor. Taliban isyancı bir hareket olduğunda bile engellemeler, uygulamayı kullanan bazı savaşçıların işlerini aksattı zira WhatsApp, sesli mesajlaşma özelliği aracılığıyla okuma yazma bilmeyen ve teknolojik becerilerden habersiz insanlara avantaj sağlıyordu.

Bu özellik sayesinde tek tuşla mesaj gönderebiliyor, mesaj alabiliyor ve komutanlarından gelen sözlü talimatları dinleyebiliyorlardı.

WhatsApp, Taliban iletişiminin merkezinde yer alıyor

Taliban’ın WhatsApp’a olan güveni, ABD liderliğindeki savaşın sona ermesiyle birlikte Afganistan’ın dört bir yanında akıllı telefon kullanımının yaygınlaşması ve 4G ağlarının iyileştirilmesiyle son iki yılda genişledi.

Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre Taliban ülke üzerindeki kontrolünü sağlamlaştırdıkça, yönetiminin iç bürokrasisi daha organize bir hale geldi ve WhatsApp resmi iletişiminin merkezi bir bileşeni oldu.

Aynı şekilde devlet daireleri, çalışanlar arasında bilgi yaymak için WhatsApp gruplarını kullanıyor. Çalışanlar, gazetecilere açıklama vermek ve resmi açıklamaları bakanlıklar arasında ulaştırmak için WhatsApp gruplarını kullanıyor. Güvenlik güçleri ayrıca WhatsApp aracılığıyla DEAŞ hücrelerine, suç gruplarına ve direniş savaşçılarına yönelik baskınları planlıyor ve koordine ediyor.

Afganistan’ın kuzeyindeki Bağlan vilayetindeki Taliban Polis Sözcüsü Şir Ahmed Burhani yaptığı açıklamada, “WhatsApp bizim için çok önemli. Bütün işlerim buna bağlı. Uygulama olmasaydı, idari ve idare dışı tüm işlerimiz felç olurdu” dedi.

Taliban’ın WhatsApp kullanımının savaş sırasında başladığını belirtmek gerekiyor. O dönemde, uygulama dünya çapında popülerlik kazandı ve Afganistan’ın dört bir yanında baz istasyonu kuleleri açılmaya başladı. Bugün uzmanlar, Afganistan nüfusunun yaklaşık yüzde 70’inin cep telefonuna sahip olduğunu tahmin ediyor. Afganlar, dünyadaki milyonlarca insan gibi, birbirleriyle ve dış dünyayla iletişim kurmak için WhatsApp’ın hızına ve esnekliğine güveniyor.

Medyaya konuşmaya yetkisi olmadığı için gerçek adını vermek istemeyen Taliban ordusunda bir komutan olan Kanduzi, “WhatsApp uygulaması, e-posta yoluyla video ve resim göndermenin emek ve zaman aldığı döneme göre daha basit bir araç” dedi.

Taliban iktidarı ele geçirdiğinden bu yana grubun üyeleri arasında WhatsApp’ın kullanımı ve erişilebilirliği arttı. Eski Taliban savaşçıları artık akıllı telefonlarını günün her saati kullanıyorlar ve Batılı güçlerin telefon sinyallerini onları izlemek veya insansız hava aracı saldırılarında hedef belirlemek için kullanmasından korkmuyorlar.

Binlerce eski savaşçı artık Taliban’ın kontrolü altında olan büyük şehirlerde polis ve asker olarak yeni pozisyonlar alırken, uygun cep telefonu mağazalarına da erişim sağladı.

Öğleden sonra Kabil’in merkezindeki bir cep telefonu dükkanında, onlarca Taliban unsuru ahşap banklarda toplanmış hizmet numaralarının söylenmesini bekliyordu. Yeni hükümet, memura dönüşen Taliban savaşçılarının maaşlarını ödemeye başladığından beri, cep telefonu dükkanları yeni bir müşteri akışına tanık oldu ve birçok satıcı artık talebe ayak uyduramaz hale geldi. Afganistan genelinde dükkanlar, SIM kart sıkıntısı olduğunu belirterek müşterilerden özür dilemek zorunda kaldı.

21 yaşındaki Muhammed Arif Omid bekleme odasında otururken bir elinde sırasının yazılı olduğu kağıt, diğer elinde akıllı telefonuyla oynamaya devam etti. Aslen güneydeki Helmend vilayetinden olan Omid, ilk cep telefonunu yaklaşık dört yıl önce satın aldığını anlattı.

Bununla ilgili olarak, Omid “Dağlarda yaşıyorduk ve şehirlerdeki dükkanlara telefon veya SIM kart almak için gidemezdik” açıklamasında bulundu. Bunun yerine, Taliban savaşçıları, grubun kontrolü altındaki kırsal şehirlerde ikinci el satıcıların izini sürmek veya onlar adına almaları için bir akrabalarına para vermek zorunda kalıyordu. Omid şimdi ise harika bir akıllı telefona ve SIM karta sahip olmanın her zamankinden daha kolay olduğunu belirtti.

Ancak hesapları kapatmaya yönelik ‘kedi-fare’ oyunu Taliban yetkilileri için rahatsız edici bir hal aldı. Zira bu durum neredeyse her gün, hükümetin dünya sahnesinde dışlanmış hale geldiğinin bir hatırlatıcısı haline geldi.

Hiçbir yabancı hükümetin Afganistan’daki Taliban yönetimini resmen tanımıyor. ABD hükümetinin Afganistan Merkez Bankası’na ait milyarlarca dolarlık varlıkları dondurması Taliban ekonomisini zora soktu. Ayrıca seyahat yasağı, Taliban liderlerinin yurt dışındaki bazı ileri gelenlerle görüşmelerinin önünde engel oluşturdu.