Trump’ın planı: Amerikan Demir Kubbe

Donald Trump'ın Cumhuriyetçilerin başkan adayı olmasından hemen önce parti dış politika hedeflerini yayınlamıştı: "Üçüncü dünya savaşını önlemek, Avrupa ve Orta Doğu'da barışı yeniden tesis etmek ve tüm ülkemizin üzerinde büyük bir Demir Kubbe füze savunma kalkanı inşa etmek". Bu vaatlerin sonuncusu Trump kampanyasının temel unsurlarından biri haline geldi. Adaylığı kabul ederken yaptığı konuşmada, bir Amerikan füze kalkanının "hiçbir düşmanın anavatanımızı vuramamasını" sağlayacağı sözünü verdi ve bunun "tamamen ABD'de inşa edileceğini" ekledi.

Savaşlar, silahların yayılması ve nükleer tehditler çağında füze savunması, Ronald Reagan'ın 1980'lerde uzay tabanlı sistemler arayışından bu yana hiç olmadığı kadar politik bir moda haline geldi. Bu konuda istekli olanlar sadece MAGA politikacıları değil. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen kısa bir süre önce "Avrupa Hava Kalkanı" sözü verdi.

Ukrayna ve Orta Doğu'daki savaşlar, küçük insansız hava araçlarından uzun menzilli hipersonik füzelere kadar yeni mermi türleri ve bunları gökyüzünden düşürecek teknolojiler için korkunç bir test alanı olmuştur

Füze savunma sistemleri test edildi ve iyi bir sınav vererek daha iddialı kalkanlar inşa etmek isteyenleri cesaretlendirdi. Ancak füzeler gelişiyor, manevra kabiliyetleri artıyor ve takip edilmeleri zorlaşıyor. Çin devasa bir füze yığınağının ortasında ve silahların yayılması bir zamanlar devletlere ait olan silahları Yemen'deki Husi isyancılar gibi devlet dışı aktörlerin eline veriyor. Tüm bunlar yeni nesil sensörlere ve önleyicilere ihtiyaç duyulacağı anlamına geliyor ki bu da muazzam bir fiyat etiketine sahip.

Temel bilgilerle başlayın. Kubbeler ve kalkanların dili, tek bir sistemin tüm hava tehditlerini savuşturabileceğini düşündürmektedir. Aslında hava ve füze savunması birbirine kenetlenmiş parçalardan oluşur. Sensörler, tipik olarak radarlar, dronlar ve füzeler gibi hedefleri tespit eder. Veriler bilgisayarlar tarafından işlenerek hangi merminin nereye gittiği belirlenir. Sonuçlar genellikle yerdeki ya da daha nadiren uçaklardaki silahlara ya da önleme füzelerine gönderilir ve bunlar da genellikle çarpışarak ya da yakınında patlayarak tehdidi etkisiz hale getirmeye çalışır.

Her bir parça farklı bir rol oynar. Bir anti-drone silahı balistik bir füzeyi düşüremez; uzaydaki nükleer silahlı kıtalararası menzilli balistik füzeleri (ICBM'ler) imha etmek üzere tasarlanmış bir önleme aracı önemsiz bir drone ile başa çıkamaz. Dolayısıyla savunma sistemleri farklı menzil, hız ve yörüngeye sahip tehditlerle başa çıkabilmek için birbiri üzerine "katmanlandırılır".

Dar anlamda yorumlandığında, Amerika üzerinde bir Demir Kubbe fikri pek mantıklı değil. İsrail'in bu sistemi Gazze ve Lübnan'daki militanlar tarafından atılan kısa menzilli küçük roketleri durduruyor. Amerika ile pek bir ilgisi yok ("Wisconsin Chicago'ya roket atmayı planlamıyorsa..." diyor uzman Jeffrey Lewis). Amerika kilit noktalara "nokta savunma" adı verilen sistemler yerleştiriyor. 40 km menzilden uçakları ve seyir füzelerini engelleyebilen bu tür bir sistem neredeyse 20 yıldır Washington DC'yi koruyor.

Bay Trump'ın muhtemelen onayladığı şey, Amerika'ya ateşlenen nükleer silahlı füzeleri tespit etme ve önleme gibi daha iddialı bir görevdir. Bu ürkütücü bir görevdir. Füze kalkıştan sonraki yavaş "boost" aşamasında savunmasızdır, ancak bu düşman topraklarında hızlı bir yanıt gerektirir. "Yolun ortasında" vurmak daha kolaydır ancak o zamana kadar iticiler olmadan uzayda ilerlerken soğumuş olur ve kızıl ötesi sensörlerle takip edilmesi zorlaşır. Savaş başlığını son yaklaşmasında yakalamak ise saniyede yaklaşık 7 km'lik hızı nedeniyle zordur.

Trump yanlısı bir düşünce kuruluşu olan Heritage Foundation'dan Bob Peters, Rusya ya da Çin'in bir savaş sırasında Amerika kıtasındaki askeri hedeflere karşı bir düzine kadar "düşük verimli" nükleer silah ateşlemeyi düşünebileceğini ve Amerika'nın Amerikan şehirlerine karşı başka saldırıları davet etme korkusuyla büyük ölçekte misilleme yapmaktan cayacağını varsayıyor. Peters, Amerika'nın bu nedenle "100'den fazla gelen tehdidi" bertaraf edebilecek savunmalar inşa etmesi gerektiğini düşünmektedir; bu fikre göre düşmanlar, çok daha riskli bir kumar olan bazılarını geçebilmek için bundan çok daha fazlasını ateşlemek zorunda kalacaklardır. Bu fikir çoğu silah kontrolü savunucusu için dehşet vericidir.

Sadece Amerika bu tür bir kalkanı ciddi olarak düşünecek kaynaklara sahiptir. Çoğu füze savunması daha mütevazı ve büyük ölçüde nükleer olmayan tehditlerle ilgilidir: okyanuslar üzerinden ateşlenen nükleer füzelerden ziyade yüzlerce kilometre üzerinden ateşlenen konvansiyonel füzeler. Son savaşlar cesaret verici kanıtlar sunmaktadır. Geçen yıl İsrail, uzun menzilli tehditlerle başa çıkabilen Arrow 2 ve 3 sistemlerini kullanarak Yemen'den ateşlenen İran balistik füzelerini ilk kez durdurdu. Bu sonuncusu uzayda savaş zamanında yapılan ilk önleme oldu. 13 Nisan'da İsrail, Amerika ve diğer müttefikleri İran ve Hizbullah tarafından tek bir gecede ateşlenen 550'den fazla füzenin %99'unu düşürerek İsrail silahlı kuvvetlerine göre tarihteki en büyük füze saldırısını gerçekleştirmiştir.

Tehlikeli bir şekilde önleyici eksikliği yaşayan Ukrayna'daki rekor ise daha zayıf. Wall Street Journal'a göre Mayıs ve Ekim 2023 arasında Ukrayna Rus füzelerinin %73'ünü düşürdü. Takip eden altı ay içinde bu oran %46'ya düşmüştür. Ancak Ukrayna, Amerikan yapımı Patriot bataryalarının Rusya'nın havadan fırlattığı gelişmiş Kinzhal füzelerinin %40'ını düşürdüğünü iddia ediyor ki bu doğru ise etkileyici olacaktır. Ülkeler genellikle savunma sistemlerinin başarısını abartırlar. Ancak Patriot ve Avrupa'daki benzerlerinin ağır kayıpları ve önemli hasarı önlediğine şüphe yoktur.

Sorun şu ki savunmacıların işi giderek zorlaşıyor. 2000'li yıllarda nadir görülen hassas güdüm artık her yerde mevcut. 1980'lerde İran ve Irak tarafından ya da 1990'larda Irak tarafından İsrail'e karşı ateşlenen Scud'lar, sadece şehirleri vurmaya yarayan, isabetsiz terör silahlarıydı. Bugün İran ve milis müttefikleri tarafından ateşlenen silahlar ise nokta atışı hassasiyete sahip. On yıl öncesine göre daha fazlasının önlenmesi gerekiyor, çünkü aksi takdirde daha fazlası hedefini vuracaktı. Bu da önleme bataryalarının daha çabuk tükenmesi riskini doğuruyor.

İkinci sorun ise füzelerin yörüngelerinin de değişiyor olması. Geçmişte füzeler genel olarak iki çeşitti. Seyir füzeleri -özünde tek kullanımlık uçaklar- manevra kabiliyetine sahipti ve yere yakın uçma eğilimindeydi, bu da radarda takip edilmelerini zorlaştırıyordu, ancak aynı zamanda daha yavaşlardı, çünkü daha yoğun havada uçuyorlardı. Balistik füzeler ise öngörülebilir parabolik yörüngelerde, yukarı ve aşağı, hızlı ve yüksekten uçarak daha erken tespit edilmelerini kolaylaştırıyordu. Bir düşünce kuruluşu olan Kraliyet Birleşik Hizmetler Enstitüsü'nden (RUSI) Jack Watling ve Sidharth Kaushal'a göre karmaşıklık, bu kategorileri bulanıklaştıran silahların ortaya çıkmasıdır - bazı durumlarda tam da Amerika'nın düşmanları savunmalarını şaşırtmak istediği için.

Bazı şeyler artık hızlı ama aynı zamanda alçak ve düzensiz: Kinzhal ve Kuzey Kore'nin KN-24'ü gibi yeni sözde aerobalistik füzeler, atmosfere girdikten sonra atmosferde daha fazla zaman geçirecek şekilde tasarlandı ve uçuş sırasında dönebiliyor. Çin'in DF-ZF'si gibi yeni nesil hipersonik süzülme araçları (HGV'ler) roketlerle fırlatılmakta ancak daha sonra seyir füzeleri gibi atmosferde süzülmektedir. Küçük intihar dronları, daha büyük ve daha hızlı hava tehditleri için tasarlanmış radarlara ciddi bir meydan okuma oluşturmaktadır.

Eski tehditler de geri dönüyor. Çin, en son 1983 yılında Sovyetler Birliği tarafından kullanılan, tam yörüngesini tamamlamadan Dünya'ya dalan nükleer silahlı bir uydu olan Kesirli Yörünge Bombardıman Sistemini (FOBS) test etti. Ve tüm bunlar karmaşık şekillerde bir araya geliyor: CSIS düşünce kuruluşundan Tom Karako ve Masao Dahlgren, "Gelecekteki tehditler arasında füze-drone kombinasyonları, uzay uçakları, aerobalistik füzeler ve basit sınıflandırmaları zorlayan diğer hibritler yer alacak" diyor. İsrail'in Nisan ayında İran hava savunma sistemlerinin dikkatini dağıtmak için küçük quadcopterler kullandığı, daha sonra da havadan fırlatılan sofistike bir balistik füzeyle bir radarı vurduğu görülüyor.

Buradaki zorluk sadece tüm bunları engellemek değil, aynı zamanda bunu ekonomik olarak yapmaktır. 1980'lerde Reagan'ın silah kontrol müzakerecisi Paul Nitze, bugün Nitze kriteri olarak adlandırılan kriteri ortaya koymuştu: bir füze savunma sistemi "marjda maliyet etkin" olmalıdır, böylece bir düşman çok daha ucuz füzelerle herhangi bir savunmayı kolayca alt edemez. Bugün bu oran çoğunlukla elverişsizdir: Ukrayna kendi evinde, Amerika ise Kızıldeniz'de, İran yapımı ucuz insansız hava araçlarını etkisiz hale getirmek için pahalı önleme uçakları tahsis etmek zorunda kaldı.

Füze savunmasını savunanlar bu tür bir karşılaştırmaya karşı çıkıyorlar. Herhangi bir hesaplamanın, füzeyi engelleyememenin maliyetini de hesaba katması gerektiğini savunuyorlar: Ukrayna'daki kritik altyapının kaybı ya da Kızıldeniz'de gemiciliğin sekteye uğraması gibi.

Daha ucuz sistemler kullanmak mümkün olsa bile, bu genellikle daha fazla risk almayı gerektirir. CSIS'ten Wes Rumbaugh, USS Gravely'nin Ocak ayında Kızıldeniz'de İran yapımı bir gemisavar seyir füzesini imha etmesini örnek gösteriyor. Gemi, Phalanx topundan ateşlenen 20 mm'lik mermiler kullanmıştı; bu mermiler çok ucuzdu. Ancak tehdide ancak 2,5 milyar dolarlık geminin 2 km yakınına kadar tehlikeli bir şekilde yaklaştığında müdahale edebildiler. Sevindirici haber ise birçok önleme aracının maliyetinin düşüyor olması. Rumbaugh, Aralık ayında Kızıldeniz'de Husi insansız hava araçlarına karşı ilk kez kullanılan donanmaya ait SM-6 füzelerinin maliyetinin 2018-2023 yılları arasında reel olarak her yıl düştüğünü belirtiyor. Tehditleri hiç mühimmat harcamadan ışık hızında engellemek için lazerlerin kullanılması da umut verici.

Trump ve diğer politikacıların iddialı söylemlerine rağmen, hiçbir füze kalkanı geçirimsiz olmayacaktır. Ukrayna ve İsrail'de kısa ve orta menzilli füzelere karşı elde edilen başarı otomatik olarak kıtalararası balistik füzelere karşı da elde edilecek bir başarı anlamına gelmeyecektir. Füzeler ucuzladıkça, daha isabetli hale geldikçe ve daha küçük ülkelere ve silahlı gruplara dağıtıldıkça tehdit büyümeye devam edecektir.