Türkiye, savunma harcamalarında rekor kırdı: Yüzde 2 hedefinin üzerine çıkıldı

NATO, müttefik ülkelerin savunma harcamalarıyla ilgili 2024 öngörülerini içeren bir rapor yayımladı.

Buna göre, müttefik ülkelerin savunma harcamaları toplam 1,47 trilyon dolara çıktı.

En fazla savunma harcamasını ise sırayla ABD, İngiltere, Almanya, Fransa, İtalya, Türkiye, Hollanda ve İspanya yaptı.

GSYH'nin en az yüzde 2'sini savunmaya ayırma hedefi

Bütçesinden savunmaya en çok pay ayıran ülke yüzde 4,12 ile, Rusya-Ukrayna Savaşı'ndan en fazla etkilenen ülkelerden Polonya oldu.

Rusya'nın nükleer silah konuşlandırdığı Belarus'a komşu Polonya'yı, yüzde 3,43 ile Rusya'nın sınır komşusu Estonya takip etti.

ABD ise yüzde 3,38 ile Estonya'nın ardından geldi.

NATO'nun GSYH'nin en az yüzde 2'sini savunmaya ayırma hedefini yalnızca Belçika, Kanada, Hırvatistan, Lüksemburg, İtalya, Portekiz, Slovenya ve İspanya tutturamadı.

Türkiye'nin bu hedefi tutturan ülkelerden Fransa'yı da geride bırakması dikkati çekti.

Bu hedef, NATO tarafından Rusya'nın 2014'te Kırım'ı ilhak etmesinin ardından Galler Zirvesi'nde belirlenmişti.

2022'de başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı'nın ardından NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, bu konudaki çağrılarına ağırlık vermişti.

Stoltenberg, dün yaptığı açıklamada bu yıl NATO müttefiklerinin 20'den fazlasının bu yıl yüzde 2'lik hedefi tutturacağını duyurmuş, hedefin belirlendiği 2014'te sadece 3 NATO üyesinin GSYH'sinin yüzde 2'sini savunma alanına yatırdığını vurgulamıştı.

Türkiye'nin harcamaları

NATO'nun yıllık raporunda da belirtildiği üzere Türkiye askeri harcamalar için 2024 yılında tahmini olarak 22.776 milyar dolar (847,856 milyar lira) ayıracak.

Bu rakam, Türkiye GSYİH'sinin yüzde 2.09'una denk gelecek. 2023 yılında bu oran yüzde 1.50 idi.

Bu değerler yaklaşık 6 milyar dolarlık bir artışı temsil etmekte.

Türkiye aynı zamanda NATO’nun savunma harcamaları için GSYİH'nin yüzde 2’sini harcama hedefini tutturmuş durumda.

Harcamalardaki artış yüzde 44.09 ile 2014-2024 döneminin en yüksek artış.

Bu harcamanın yüzde 34.2'si askeri ekipmanlara ayrıldı.

Bu oran da yüzde 20'lik hedefin önemli ölçüde üzerinde.

2024 yılından bu yana Türkiye'nin hava savunma sistemleri, topçu roketleri ve yeni nesil balistik füzeler gibi kritik savunma programları için çok sayıda üretim sözleşmesi imzalandı.

Türkiye yüzde 2,09 ile NATO'nun yüzde 2 hedefinin hemen üzerinde ve yüzde 2,11 olan NATO ortalamasının hemen altındadır.

Yüzde 4,12 ile Polonya, yüzde 3,38 ile ABD ve yüzde 3,08 ile Yunanistan önde gelen ülkelerdir.

Savunma harcamalarının payı olarak ekipman harcamaları söz konusu olduğunda, 31 ülkeden sekizi 2015 yılında NATO'nun yüzde 20'lik hedefine ulaşmıştır.

Bunlar Lüksemburg, Birleşik Krallık, Türkiye, İsveç, Estonya, Norveç, ABD ve Fransa'dır.

Bugün sadece iki ülke, Kanada ve Belçika, bu sınırı aşmamaktadır.

Türkiye yüzde 34,2 ile NATO hedefi olan yüzde 20'nin oldukça üzerinde ve NATO ortalaması olan yüzde 30,9'un hemen üzerinde yer almaktadır.

Polonya yüzde 51,1 ile lider ülke konumundayken, Macaristan yüzde 47,8 ile ikinci sırada yer almaktadır.

Türkiye, ABD'den sonra NATO'nun en büyük ikinci ordusuna sahiptir.

Bu nedenle bütçe çoğunlukla maaşlara harcanmaktadır.

Türk Silahlı Kuvvetleri'nin personel harcamaları diğer üyelere kıyasla yüksektir.

Türk Ordusunun asker sayısı 2024 yılındaki NATO raporunda 481.000 olarak belirtildi.

Türkiye'nin savunma harcamalarında nereden nereye?

Türkiye'nin 1990'lardaki savunma harcamaları, özellikle 90’lı yılların ikinci yarısından sonra önemli bir artış gösterdi.

Bu artış büyük ölçüde artan PKK tehdidi ve Türkiye’nin terörle mücadele çabalarından kaynaklandı.

PKK'nın kurucusu ve sözde lideri Abdullah Öcalan'ın 1999 yılında yakalanması, askeri harcamalarda zirve noktasını temsil ediyor.

Bu dönemde Türkiye'nin savunma harcamaları, 1994'teki Türk döviz krizi, 1998'deki Rus mali krizi, 1999'daki Marmara Depremleri ve Kasım 2000 ve Şubat 2001'deki mali krizlerin etkileri de dahil olmak üzere çeşitli faktörlerden etkilenmiştir.

Bu ekonomik zorluklara rağmen, Türkiye'nin savunma harcamaları, ülkenin proaktif güvenlik ve savunma politikasını yansıtacak şekilde artmaya devam etmiştir.

1990: GSYİH'in %4,42'si (yaklaşık 5-8 milyar dolar)

1995: GSYİH'in %5,74'ü

1999: GSYİH'in %4,42'si

2000'li yılların başında Soğuk Savaş sonrası dönemin kısa süreli etkisi nedeniyle savunma harcamalarında bir düşüş yaşandı.

Ancak 1998-2002 döneminde asimetrik tehditlerin artması ve ABD öncülüğündeki Afganistan ve Irak işgalleri nedeniyle savunma harcamalarında yeniden bir canlanma yaşanmıştır.

2010'lu yıllar, özellikle Suriye İç Savaşı ve DAEŞ’in yükselişi bağlamında Türkiye'nin artan bölgesel güvenlik kaygılarının etkisiyle savunma harcamalarında istikrarlı bir artışa sahne olmuştur.

Bu dönemde ayrıca, ülkenin askeri kabiliyetlerini artırmayı ve yabancı tedarikçilere olan bağımlılığını azaltmayı amaçlayan Türk savunma sanayiine önemli yatırımlar yapılmıştır.

2020'li yıllarda, devam eden bölgesel güvenlik sorunları ve Türkiye'nin askeri yeteneklerini modernize etme ihtiyacı nedeniyle savunma harcamalarına odaklanılmaya devam edilmiştir.

COVID-19 salgını da savunma sektöründe dijitalleşme ve otomasyona geçişi hızlandırdı.