Türkiye'de konut krizi: Yeni ucuz kredi planıyla konut fiyatları daha da yükseldi
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan konut alımında yeni paketleri açıkladı. Konut fiyatları ise açıklama sonrası yükseldi. Konut fiyatlarının yükselmesinin arkasındaki nedenler nedir?
Bu hafta, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, düşük faiz oranları sunarak gayrimenkul alımını teşvik etmeyi amaçlayan yeni paketleri tanıttı.
Türkiye'de konut kredisi faiz oranları şu anda yıllık yüzde 18,5 ile yüzde 24 arasında değişmekte. Ancak yeni tanıtılan paket, ilk kez konut alacak olanlara %11,88'lik yıllık faiz oranıyla çok daha ucuz bir kredi imkanı sunuyor.
Erdoğan, Pazartesi akşamı kabine toplantısının ardından yaptığı açıklamada yeni paketleri açıklamadan önce inşaat sektöründeki sorunları ele almıştı:
Son dönemde küresel ekonomide hammadde fiyatlarında görülen fahiş yükselişler ve tedarik sorunlarının yol açtığı sıkıntılar sebebiyle konut inşasında yavaşlama ve konut fiyatlarında çok büyük artışlar yaşandı. Vatandaşlarımızı, özellikle konut sektöründeki bu arzı dalgalanmadan korumak amacıyla bir dizi tedbiri hayata geçire kararı aldık. - Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan
İlk kez ev alacaklara yönelik ilk pakette yeni konutlarda -iki milyon liradan fazla olmaması şartıyla- geçerli olmak üzere aylık yüzde 0,99 faiz oranı ile 10 yıl vadeli kredi imkanı sunuldu. İkinci pakette ise, dövizlerini Türk lirasına çevirmek veya Türkiye Merkez Bankası'nda fiziki altınlarını satmak isteyenler için aylık yüzde 0,89 faiz oranı ve 10 yıl vade sunuldu. Erdoğan, bu tedbirlerle, insanları ellerindeki döviz ve altınları Türk lirasına çevirmeye teşvik etmeyi amaçladı.
Tedarikçilere yönelik üçüncü pakette ise Cumhurbaşkanı Erdoğan, inşaat şirketlerine konut fiyatlarını bir yıl sabit tutmaları şartıyla 20 milyar liralık kredi tahsis edileceğini duyurdu.
Artan inşaat fiyatları
Erdoğan ayrıca, hükümetin Türkiye'nin devlet destekli Toplu Konut İdaresi'ne (TOKİ) düşük gelir gruplarına konut inşa etmesi için 30 milyar Türk lirası finansman sağlayacağını açıkladı.
Erdoğan tarafından açıklanan bu paket, esasında ülkenin yaşadığı en kötü emlak krizlerinden birinin tam ortasında duyuruldu. Merkez Bankası'na göre, Şubat ayında Türkiye genelinde konut fiyatlarındaki yıllık artış yüzde 100'e yaklaşırken, bu oran İstanbul'da yüzde 106'ya ulaştı.
Erdoğan'ın konuşmasında da belirttiği gibi, çimento, demir ve beton gibi birçok hammadde geçen yıla göre üç kattan fazla oranda arttı ve dolayısıyla artan inşaat giderleri de krizde önemli rol oynadı. Buna bağlı olarak talep artmaya devam ederken arz daraldı.
Mart ayına gelindiğinde Türkiye, Mart 2021'e göre yüzde 20 artışla rekor bir konut satışına tanık oldu. Bu eğilimi tetikleyen unsur ise enflasyona paralel yükselen kira bedellerindeki artış ve enflasyona karşı para birim değerini koruma çabası oldu.
Resmi faiz oranlarının enflasyondan çok daha düşük olması ve kur oranlarını düşük tutmak için devam eden diğer hükümet eylemleri nedeniyle, mülk alımı tasarruflarını korumak isteyen insanlar için ana yatırım aracı haline geldi.
Bir devlet kurumu olan Türkiye İstatistik Kurumu'na göre, Türkiye yüksek enflasyonla mücadele ediyor. TÜİK’e göre enflasyon Nisan ayında %70'e ulaşırken, ENAG gibi bağımsız araştırma şirketleri oranın %156 olduğunu bildiriyor.
Türkiye'nin en çok ziyaret edilen emlak ve otomobil satış sitesi sahibinden.com, kullanıcılarına ev veya otomobil satış ilanlarındaki fiyat değişimlerini takip etme olanağı sağladığından ötürü, Erdoğan daha konuşmasını bitirmeden sosyal medyada ev fiyatlarındaki artışla ilgili bilgiler paylaşmaya başladı.
30 yaşında, ev almayı planlayan Bahadır Yaşar:
Bu inanılmaz! Birkaç dakika içinde uygulamadan [Sahibinden] onlarca bildirim aldım. Gördüklerim karşısında gözlerim kamaştı." dedi. Yaşar’ın favoriye aldığı ilanların fiyatları, 150.000 ile 300.000 Türk lirası arasında yükseldi. Bahadır Yaşar
Fırsatçılar
Bahadır tek şoka uğrayan kişi değildi. Binlerce sosyal medya kullanıcısı, fiyatlardaki ani ve çarpıcı artışı gösteren ekran görüntülerini paylaşmaya başladı. Konut fiyatlarındaki bir gecelik bu ani artış üzerine Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, Twitter'dan bir açıklama yayınladı:
Tüm bu çabalara rağmen, bazı internet sitelerinde birtakım fırsatçıların serbest piyasa ilkesiyle asla bağdaşmayacak bir şekilde konut fiyatlarında gerçekleştirdiği "fahiş" artışları çok detaylı bir şekilde yakından takip ediyoruz. Kararlılıkla ifade etmek isterim ki fahiş fiyat artışlarına karşı var gücümüzle çalışarak devreye aldığımız uygulamalar üzerinden fırsatçılık yapmaya, vatandaşlarımızı mağdur etmeye kalkışanlar hakkında ilgili her adımı atacak, asla müsamaha göstermeyeceğiz. Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati
Halk ise yaşananlara alışkındı. 2020'de hükümet tarafından benzer bir konut kredisi planı teklif edildiğinde, aylık faiz oranları yüzde 0,64'e düşürülmüş ve hemen sonrasında konut fiyatları da yüzde 30 yükselmişti. Üstelik o dönemde enflasyon ve inşaat giderleri bugüne oranla çok daha düşüktü.
Yine de artan fiyatlara rağmen yeni açıklanan paketle birlikte, bazı insanlar hemen uygun mülkleri aramaya başladı. Devlet memuru Ömer Çemen, birçok ev sahibinin fiyatları yükseltmesine rağmen ev fiyatların yine de bir şekilde artacağı düşüncesiyle daire aramaya devam ettiğini belirtti:
Şimdi almazsam zaten enflasyondan ötürü fiyatlar artacak. Kaldı ki, bu yıl ev kiram en az yüzde 50 oranında artacak. En azından kredi ödemesinde tutar 10 yıl sabit. Ömer Çemen
Belirsizlik
Ekonomist ve eski Merkez Bankası çalışanı olan Uğur Gürses, Middle East Eye'a bu planlarla ilgili temel sorunun “belirsizliği” olduğunu söyledi.
Bu paketin asıl yararlanıcısı kim olacak: düşük ve orta gelirliler mi yoksa zenginler mi? Ekonomist Uğur Gürses
2 milyon liralık bir dairenin aylık ödemesinin 28 bin lira olmasına karşın asgari ücretin 4.250 lira ve üst düzey devlet memurlarının ortalama maaşının da 12 bin lira civarında olduğunu belirten Uğur Gürses, TOKİ yatırımına vurgu yaptı:
Bu açıklanan faiz planı değil TOKİ’ye yapılacak bir yatırım düşük gelirli insanlar için faydalı olacaktır. Ekonomist Uğur Gürses
Paketin bir “açıklama heyecanı etkisi” ile sınırlı kaldığına inanan Gürses, paketin temel hedefini açıklarken diğer yandan enflasyon ile negatif faiz oranlarına dikkat çekti:
İnşaat sektörü birçok alt ve yan sektörleri beslediği için daha fazla istihdam yaratacağı düşüncesi ile hükümet emlak piyasasını canlandırmaya çalışıyor. Ancak yükselen enflasyon ve negatif faiz oranları zaten işsizliği tetiklemiş, inşaat malzemeleri fiyatlarını artırmış, maliyetin çok yüksek olması nedeniyle piyasada yeni yapılan evlerin sayısını azaltmıştır. Ekonomist Uğur Gürses
Bir inşaat firması sahibi Murat Akgül, bu planın zenginler için faydalı olduğu konusunda Gürses ile hemfikir. Ancak Akgül, çekinceleri olsa da duruma nispeten iyimser bakıyor. Düşük faiz oranlarının "bir finansal yatırım aracı arayanlar için faydalı” olduğunu düşünen Akgül aynı zamanda yabancı para birimlerinin, altın ve borsanın yatırımcılar için cazibesini kaybettiğine, ancak konut fiyatlarının yükselen enflasyona karşı paranın değerinin korunmasına yardımcı olmaya devam ettiğine inanıyor.
Gürses'e göre "bu paketin fiyatları yükseltmeye sebep olacağı için" fiyatların bir anda yükselmesi garip değil. Akgül ise, inşaat ve emlak şirketlerinin gerçek fırsatçılar olduğunu ve haksız yere fiyatları yükselttiğini düşünüyor:
Bu açgözlülük, hükümetin piyasayı canlandırma çabalarını geçersiz kılıyor. İnşaat Firması Sahibi Murat Akgül
Middle East Eye’da yayınlanan analiz gdh.digital tarafından tercüme edilmiştir.