Ukrayna, teslim edilmeyen silahlar için yüzlerce milyon dolar ödeme yaptı

Müttefikleri tarafından bağışlanan ve kamuoyunda çokça tartışılan bazı silahlar o kadar yıpranmıştı ki, sadece yedek parça için parçalarının sökülmesi uygun görülmüşlerdi.

Ukrayna hükümet belgeleri, geçen yılın sonu itibariyle Kiev'in Şubat 2022'deki Rus işgalinden bu yana silah tedarikçilerine tamamen ya da kısmen yerine getirilmeyen sözleşmeler için 800 milyon dolardan fazla ödeme yaptığını gösteriyor.

Ukrayna'nın silah alımıyla ilgilenen iki kişi, kayıp silahların bir kısmının sonunda teslim edildiğini ve diğer durumlarda da aracıların parayı iade ettiğini söyledi.

Ancak bu kişilerden biri, bu baharın başlarından itibaren, devlete ait şirketler de dahil olmak üzere, silahlar için yüz milyonlarca dolar ödendiğini ancak bunların hiçbirinin gerçekleşmediğini söyledi.

Silah tedariki konusunda çalışan savunma bakan yardımcısı Volodymyr Havrylov yakın zamanda verdiği bir röportajda "Para ödediğimiz ve alamadığımız vakalar oldu" dedi. Havrylov, hükümetin bu yıl geçmiş alımlarını analiz etmeye ve sorunlu yüklenicileri dışlamaya başladığını söyledi.

Ukrayna'nınki kadar büyük bir silah alım çılgınlığında sorunlar kaçınılmazdır.

Rusya'nın geçen yılki işgalinden bu yana Batılı müttefikler Ukrayna'ya on milyarlarca dolar değerinde silah gönderdi.

Geçen hafta itibariyle ABD tek başına yaklaşık 40 milyar dolar değerinde askeri yardım (ve daha fazlası mali ve insani yardım) taahhüt etti ve Avrupalı müttefikler de on milyarlarca dolar katkıda bulundu. Buna ek olarak Ukrayna, özel silah pazarında milyarlarca dolar harcadı.

Batılı müttefiklerden yapılan transferlerin çoğu, Rus insansız hava araçları ve füzelerine karşı son derece etkili olduğu kanıtlanan Amerikan hava savunma sistemleri gibi modern silahları içeriyor.

Ancak diğer durumlarda müttefikler, en iyi ihtimalle kapsamlı revizyona ihtiyaç duyan stoklanmış ekipman sağladılar.

Savunma uzmanları, Kiev'in cephaneliğinin yüzde 30'unun herhangi bir zamanda tamir altında olduğunu ve bunun, gelişmekte olan karşı saldırısı için alabileceği her silaha ihtiyaç duyan bir ordu için yüksek bir oran olduğunu söylüyor.

Londra'daki Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü'nde kara savaşı uzmanı olan Ben Barry, "Ukrayna'ya teçhizat hediye eden bir ordunun başında olsaydım, malzemeleri kötü bir düzende teslim edersem profesyonel olarak çok utanırdım" dedi.

İtalyan hükümeti tarafından hibe edilen 33 adet kundağı motorlu obüsün yakın zamanda yapılan teslimatı buna bir örnek teşkil ediyor. Videolarda bir tanesinin motorundan dumanlar yükseldiği ve bir diğerinden de motor soğutma sıvısı sızdığı görülüyor.

İtalya Savunma Bakanlığı yaptığı açıklamada araçların yıllar önce hizmet dışı bırakıldığını ancak Ukrayna'nın "Rus saldırganlığına karşı acil araç ihtiyacı göz önüne alındığında, elden geçirilmelerini ve faaliyete geçirilmelerini" istediğini söyledi.

Ukrayna hükümet belgeleri Savunma Bakanlığı'nın 33 obüsün onarımı için Amerikalı bir silah tüccarı olan Tampa merkezli Ultra Defense Corporation'a 19.8 milyon dolar ödediğini gösteriyor. Belgelerden birine göre Ocak ayında bu obüslerden 13'ü Ukrayna'ya sevk edilmiş ancak "savaş görevlerine uygun olmayan" şekilde ulaşmış.

Kiev'deki yetkililer Amerikan şirketini Aralık sonunda tamamlanması gereken bir işi bitirememekle suçladı.

Ukrayna'nın savunma tedarik direktörü Volodymyr Pikuzo, Pentagon'un genel müfettişine yazdığı 3 Şubat tarihli mektupta "Hizmetlerini sunan Amerikan şirketinin yükümlülüklerini yerine getirmek gibi bir niyeti yoktu" dedi.

Şirketin CEO'su Matthew Herring ise bu suçlamayı şiddetle reddetti. Bu ay gönderdiği bir kısa mesajda "Teslim ettiğimizde her biri çalışıyordu" diyen Herring, Ukraynalıların obüsleri teslim ettikten sonra bakımlarını düzgün bir şekilde yapmadıklarını söyledi.

Buna "Ukrayna'da teslim edildikten sonra sihirli bir şekilde ortaya çıktığını" söylediği soğutma sıvısı sızıntısı olan obüs de dahildi.

Bir ABD savunma yetkilisi ve Ukrayna ile silah tedariki konusunda çalışmış bir Amerikalıya göre Pentagon'un genel müfettişi konuyu soruşturuyor.

Ukraynalı yetkililer, hayırseverlerini utandırmamak için bozuk teçhizattan şikayet etmekten çoğunlukla kaçındılar.

Havrylov, "Bazı obüslerde kalite sorunları vardı, ancak bunun bir hediye olduğunu unutmamalıyız" dedi.

Ancak bir başka üst düzey Ukraynalı yetkiliye göre Kiev'deki hükümet, bazılarının kötü ya da kullanılamaz durumda gelmesi ve savaştan alınıp parçalara ayrılması nedeniyle yeterince Batılı silaha sahip olduğunun söylenmesinden bıkmış durumda.

Yetkili, görüşülen diğer bazı yetkililer gibi, müttefikler arasında sürtüşmeye neden olma riski taşıyan hassas bir güvenlik meselesini açıkça tartışmak için isminin açıklanmaması koşuluyla konuştu. Ukrayna Savunma Bakanlığı yorum yapmayı reddetti.

Ordunun silahlandırılmasıyla ilgili sorunlar Sovyet sonrası Ukrayna'nın kendisi kadar eskidir ve ülkenin silah endüstrisi için farklı vizyonlara sahip rakip gruplar arasında on yıllar boyunca çekişmiştir.

Ukrayna 1991'de bağımsızlığını kazandıktan sonra, Sovyet döneminden kalma silah stoklarını elden çıkararak önemli meblağlar elde etti. Ülkenin cephaneliği, özellikle 2010'ların başında Ukrayna'nın Rusya yanlısı lideri Viktor F. Yanukoviç döneminde küçüldü.

Rusya'nın 2014 yılında Kırım'ı ilhak etmesinden sonraki yıllarda, silah endüstrisinin yeniden canlandırılıp canlandırılmayacağı ve ne ölçüde canlandırılacağı konusunda hararetli bir tartışma patlak verdi.

Ancak değişimler yavaş oldu ve Rusya geçen yıl işgal ettiğinde Kiev kendini silah ve mühimmat konusunda çaresiz buldu. Liderleri bulabildikleri her yerden silah bulmak için çabaladılar. Bay Havrylov, çoğu güvenilmez olan simsarların Ukrayna'yı teklif yağmuruna tuttuğunu söyledi.

New York Times tarafından elde edilen ve bu yıl yapılan bir hükümet denetiminde ortaya çıkan belgeler, teslim edilmemiş en değerli sözleşmelerden bazılarının Savunma Bakanlığı ile bağımsız aracılar olarak işlev gören devlete ait Ukrayna silah şirketleri arasında olduğunu gösterdi.

Geçtiğimiz aylarda bakanlık bu devlet firmalarından en az ikisine yerine getirilmeyen sözleşmeler nedeniyle dava açtı ve Ukrayna kısa süre önce bu şirketleri daha verimli hale getirmeyi amaçlayan revizyonları duyurdu.

Batı tarafından hibe edilen teçhizatla ilgili de sorunlar yaşandı ve bu da bazılarının Ukrayna'nın karşı saldırı planlamasını zorlaştıracak kadar geç ya da öngörülemez bir şekilde teslim edilmesine katkıda bulundu.

Pentagon genel müfettişinin Mayıs sonunda yayınladığı bir rapor bazı sorunları gözler önüne seriyor.

Geçtiğimiz yaz bir Amerikan Ordu birimine Kuveyt'teki Camp Arifjan'da bulunan bir depodan Ukrayna'ya 29 adet Humvee göndermesi emredildi.

Pentagon'un raporuna göre, birliğin liderleri daha önce Humvee'lerin biri hariç hepsinin "tamamen göreve elverişli" olduğunu söylemiş olsa da, siparişler alındıktan sonra yapılan ilk incelemede 26'sının savaş için çok bozuk olduğu ortaya çıktı.

Ağustos ayı sonlarında yükleniciler Humvee'lerin şanzımanlarını, bitmiş akülerini, sıvı sızıntılarını, bozuk ışıklarını, kapı mandallarını ve emniyet kemerlerini onardılar ve 29'unun da Ukrayna için hazır olduğunu bildirdiler. Çalışmalar Kuveyt'teki ordu birimi tarafından doğrulandı.

Ancak Humvee'ler Polonya'daki bir hazırlık üssüne ulaştığında, yetkililer 25 tanesinin lastiklerinin çürümüş olduğunu gördü. Pentagon raporuna göre, yeterli sayıda yedek lastik bulmak yaklaşık bir ay sürmüş ve bu da "diğer ekipmanların Ukrayna'ya sevkiyatını geciktirmiş ve önemli ölçüde işgücü ve zaman gerektirmiştir".

Kuveyt'teki aynı ordu biriminin Rusya'nın geniş çaplı işgalinin başlamasından sadece birkaç hafta sonra Ukrayna'ya altı adet M777 obüsü göndermesi gerekiyordu. Ancak Pentagon raporuna göre obüslerin sevk edilmeden önce "kapsamlı bakımdan geçirilmesi gerekiyordu" çünkü 19 ay boyunca düzenli servis kontrolleri yapılmamıştı.

Müfettişler Mart 2022'de en az bir tanesinin o kadar kötü durumda olduğu sonucuna vardılar ki, bu obüsler kullanılmaya çalışılsa "birinin ölümüne neden olabilirdi".

Üç ay sonra obüsler onarılmış ve Polonya'daki hazırlama merkezine gönderilmişti. Ancak Pentagon'un denetimine göre, oradaki yetkililer hala altı obüsün de "göreve elverişli olmamalarına neden olan hatalara sahip olduğu" sonucuna varmıştı. Ukrayna'ya gönderilmeden önce Polonya'da onarıldılar.

Bazı silah sistemleri ya çok az bulunuyor ya da bozulmaya o kadar açık ki, Ukrayna en azından bazı arızalı Batı ekipmanlarını parça kaynağı olarak memnuniyetle karşıladı.

Ocak ayında İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace, Ukrayna'ya aralarında "çeşitli hazırlık durumlarında" olanların da bulunduğu kundağı motorlu AS-90 obüslerinin transferinin planlandığını açıkladı.

İngiltere Savunma Bakanlığı Mart ayında yaptığı bir açıklamada, on iki tanesinin Ukrayna'nın "ya yenilemesini ya da yedek parça için kullanmasını" gerektirdiğini söyledi.

Ukraynalı üst düzey bir yetkili de diğerlerinin yedek parça temini için gerekli olduğunu doğruladı.