ABD, Sahel'deki 110 milyon dolarlık istihbarat ve gözetleme üssünü kaybedebilir

ABD, askerin yönetime el koyduğu 26 Temmuz 2023'ten bu yana Nijer ile oldukça uzlaşmacı bir diyalog izlese de 12 yıl önce imzalanan askeri işbirliği anlaşmasının feshedilmesine engel olamadı.

İlişkileri bir süreliğine de olsa korumayı başardı

General Abdourahamane Tchiani'nin Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum'u devirerek yönetimi ele geçirmesini darbe olarak adlandırmaktan yaklaşık 2,5 ay kaçınan ABD, Fransa'nın aksine Nijer ile ilişkileri bir süreliğine de olsa korumayı başardı.

İlk olarak Fransa ile askeri anlaşmaları fesheden, Fransa'nın Niamey Büyükelçisi Sylvain Itte'yi istenmeyen kişi ilan eden Tchiani hükümeti, ABD'nin yeni atanan Niamey Büyükelçisi Kathleen FitzGibbon'un darbeden kısa süre sonra ülkeye girişine ses çıkarmadı.

FitzGibbon'un aralık ayında güven mektubunun örneğini Dışişleri Bakanlığına sunması, Nijer'in ABD ile diplomatik ilişkilerini yürütme konusunda çok önemli bir adım olarak nitelendirildi. ABD tarafından zaman zaman Nijer'e yapılan ziyaretler de diplomasinin yanı sıra askeri işbirliğinin devam edeceği yönünde olumlu bir izlenim yarattı.

Suçlamalar Niamey'i kızdırdı

ABD'nin, askeri yönetimle her ne kadar Fransa gibi sert kriz yaşamasa da Nijer'in Rusya ve İran ile yakınlaşmasından rahatsız olduğu bir süredir biliniyordu. Darbe sonrası Fransa ve Avrupalı askeri birlikleri ülkeden gönderen Niamey yönetimi, yine askerlerin yönetimde olduğu Mali ve Burkina Faso gibi Rusya ile yakınlaşma sürecine girdi.

Aralık 2023'te Rusya'dan bir heyet Niamey'i ziyaret ederken, ocak ayında Başbakan Ali Lamine Zeine, askeri ve ekonomik iş birliklerini görüşmek üzere Moskova'ya gitti. Başbakan Zeine, ocak sonunda ise İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi tarafından kabul edildi. Zeine'nin Tahran ziyaretinde, dünyanın en önemli uranyum rezervlerinden birine sahip Nijer'den uranyum satın alınması konusunda uzlaşıldığı, hatta 2 ülke arasında bu minvalde bir ön anlaşma imzalandığı öne sürüldü.

ABD'nin Afrika İşlerinden Sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı Molly Phee, ABD Savunma Bakanlığı Uluslararası Güvenlik İşlerinden Sorumlu Bakan Yardımcısı Celeste Wallander ve ABD Afrika Komutanlığı (AFRICOM) Komutanı General Michael Langley'in 12-13 Mart'ta Nijer'e yaptığı ziyarette de İran ve Rusya konusu gündeme geldi.

Pentagon Sözcü Yardımcısı Sabrina Singh, ABD heyetinin, ziyarette, Niamey'in İran ve Rusya ile "olası" yakınlaşmasından duyduğu rahatsızlığı dile getirdiğini aktardı. Niamey ise ABD'nin ortaya attığı İran ile uranyum konusunda anlaşma imzalandığı iddialarını kesin bir dille reddetti ve hemen akabinde bu ülke ile 2012'de imzalanan askeri işbirliği anlaşmasının da feshedildiğini duyurdu.

ABD'nin Sahel'i gözetlediği 110 milyon dolarlık İHA üssü

Nijer'de yaklaşık 1000 ABD askeri bulunuyor. Sahra Çölü'nün güney ucundaki Agadez kenti yakınlarında ise Niger Air Base 201 isimli İHA üssü yer alıyor. Niger 201, ABD'nin Cibuti'deki daimi üssünden sonra İHA operasyonlarını da yürüttüğü Afrika'daki en büyük ikinci üssü konumunda bulunuyor.

İnşaatı ve finansmanı ABD'ye, mülkiyeti ise Nijer ordusuna ait üs, yüksek teknolojili uydu iletişim sistemleriyle 2019'dan bu yana hizmet veriyor. Nijer devletinden 10 yıllığına kiralanan Niger 201, ABD'nin en büyük ve en pahalı İHA üssü olarak kabul ediliyor. İnşası için 110 milyon dolar, yıllık bakımı için ise 30 milyon dolar harcayan ABD, söz konusu üssü, Sahel'deki ana istihbarat ve gözetleme merkezi olarak kullanıyor.

ABD B planı arıyor

Yaklaşık 700 Amerikan askerinin bulunduğu üssün akıbetinin ne olacağı bilinmezken ABD yönetiminin tekrar konuşlanma için bölgede yeni bir ülke aradığı biliniyor. Washington'ın Fransa'nın da hava üssünün bulunduğu Çad'ı düşündüğü, hem Libya hem de Nijer'e komşu olması nedeniyle bu ülkenin iyi bir seçenek olduğu belirtiliyor.

Moritanya, Benin ve Fas da seçenekler arasında yer alırken, ABD'nin Fransa ile ortak üs kurabileceği de iddia ediliyor. Henüz iddia olmaktan öteye geçemeyen ortak üs fikrinin Fransa Genelkurmay Başkanı Thierry Burkhard tarafından da desteklendiği biliniyor.