ABD'nin milyonlarca dolarlık İHA'ları etkinliklerini kaybediyor

Teknik olarak MALE sınıfı insansız hava araçları olarak bilinen büyük, sabit kanatlı insansız hava araçları, yoğun olarak kullanıldığı Irak ve Afganistan'daki ABD liderliğindeki savaşlarda yaygındı.

İnsansız hava araçları genellikle Nevada'daki Creech Hava Kuvvetleri Üssü'nde yaklaşık 12,000 km uzaktan kumanda ediliyordu.

Şimdi ise avcının av haline geldiğine dair kanıtlar var.

Ekim ayından bu yana ABD, Yemen'deki Husi isyancıların ve Irak'taki İran destekli milislerin saldırılarında yaklaşık 4 adet 30 milyon dolarlık Reaper insansız hava aracını kaybetti.

İsrail de Hermes insansız hava araçlarından en az dördünü Lübnan'da İran destekli Hizbullah'a karşı kaybetti.

Bu tip insansız hava araçlarından yaklaşık 1.000 tanesi, kısmen saatlerce havada kalabilme kabiliyetleri nedeniyle, dünya çapında hizmet vermeye devam ediyor.

İHA'lara karşı çıkanlar, MALE sınıfı İHA'ların sivil kayıp riskini arttırdığını, çünkü operatörlerin ve komutanların savaşın uzak doğası nedeniyle savaş alanlarından koptuğunu söylüyor.

2021'de Kabil'den tahliye sırasında 10 sivilin ölümüne neden olan İHA saldırısı, İHA'ları eleştirenler tarafından kullanılan örneklerden biri.

Ancak Karabağ Savaşı ve Libya'daki iç savaş krizlerde İHA'ların kullanımı savaşın gidişatını değiştirdi.

Analistler uzun zamandır, MALE insansız hava araçlarının Afganistan ve Irak gibi çatışmalarda etkili olsalar da, tam ölçekli bir savaşta kalıcı olamayacakları konusunda uyarıda bulunuyorlar.

ABD'li eski general Mike Hostage 2013 yılında "Predatorlar ve Reaperlar çatışmalı bir ortamda işe yaramazlar" demişti.

Husiler, Lübnan'daki Hizbullah ve Kataib Hizbullah gibi İran destekli Iraklı milisler Rusya kadar iyi silahlanmış değiller ama yine de ilkel hava savunma sistemlerine ve insansız hava araçlarına karşı kullanılabilecek uzun menzilli füzelere sahipler.

Nisan ayında Husiler Yemen üzerinde bir Reaper'ı düşürdü.

Bu olay Ocak ayında Kuzey Irak'ta bir Reaper'ın düşürülmesinin ardından gerçekleşmiş, ABD'li yetkililer saldırıda kullanılan silahın muhtemelen İran tarafından sağlandığını söylemişti.

Savaş uçakları mı insansız hava araçları mı?

Bir Reaper insansız hava aracı 30 milyon dolar.

En gelişmiş F-16 savaş uçağı olan Block 70/72'nin maliyetinin yarısından daha az.

İHA'lar, eğitimi 10 milyon dolardan fazla tutabilecek bir pilotu kaybetme riskini ortadan kaldırıyor.

F-16, F-18 Super Hornet ve F-15 gibi jetler, geleneksel olarak insansız hava araçlarının bir özelliği olan yüksek irtifalarda birlikleri ve araçları takip edebilen keskin nişancı podu gibi giderek daha gelişmiş "hedefleme podları" ile donatılmıştır.

Ancak insansız hava araçlarının yapımı sadece daha ucuz değil. F-16'ların çalıştırılması saatte 8.000 ila 27.000 dolara mal olabilir.

F-35 de dahil olmak üzere daha gelişmiş jetler için işletme maliyeti saatte 40.000 doların üzerine çıkabilmektedir.

Bir Reaper'ı çalıştırmanın maliyetinin saatte 3,500 dolar olduğu tahmin ediliyor.

Bu arada Reaper'ın üreticisi General Atomics, F-16'nın 12.000 saatlik ömrüne kıyasla uçak gövdesinin 40.000 saatlik ömrü olduğunu söylüyor.

İnsansız hava aracı stratejisini uyarlamak

Uzmanlar ABD, İsrail ve Türkiye gibi ülkelerin öngörülebilir gelecekte sabit kanatlı insansız hava araçlarını kullanmaya devam edeceklerini, ancak taktiklerinde bir değişikliğe gitmeyi de göz ardı etmediklerini belirtiyorlar.

İHA'lara füzeleri tespit etmek için uyarı sistemleri takılabilir ve savunma mekanizması olarak magnezyum fişekler eklenebilir, ancak bu maliyet ve ağırlık ekleyerek gökyüzünde kalabilecekleri süreyi azaltabilir.

Yine de insansız hava araçlarının insanlı hava araçlarından önemli ölçüde daha ucuz kalması muhtemeldir.

ABD, Afganistan ve Irak'taki kazalarda düzinelerce insansız hava aracını kaybetti.

Ancak insansız hava araçları düşürüldüğünde üzerlerindeki teknolojinin yanlış ellere geçebileceğine dair endişeler var. İran birçok insansız hava aracı modelini ele geçirilen ABD ekipmanlarına dayandırıyor.