Arab News: Mısır-Türkiye yakınlaşması Libya ile sınanacak!

Suudi Arabistan merkezli yayın organlarından Arab News'de, Türkiye ve Mısır arasında son dönemde hızlanan yakınlaşmanın başta Libya olmak üzere bölgesel etkilerinin değerlendirildiği bir analiz yayınlandı.

Türkiye'nin Hafter'in Trablus'a yönelik 2020 saldırısı sırasında askeri destek sağlayarak BM tarafından tanınan Trablus hükümetini desteklediğine dikkat çekilen analizde, bu süreçten sonra Türkiye'nin Doğu Akdeniz'deki MEB anlaşması başta olmak üzere Libya'da kritik bir oyuncu haline geldiği belirtildi.

Analizde ayrıca, Mısır ve Türkiye'nin ortaklık ve rakabet arasındaki ilişkisinin Libya üzerinden kritik bir sınavdan geçeceği tespiti yapıldı.

İşte Arab News'de yayınlanan analiz:

Mısır ve Türkiye arasındaki yumuşama bu yıl Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Kahire ziyareti ve Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah El Sisi'nin İstanbul ziyareti ile doruğa ulaştı.

On yıldan uzun bir süredir devam eden ikili anlaşmazlığı sona erdiren bu yumuşama, Orta Doğu'daki jeopolitik çatışmaların çözümünde bir dönüm noktası olarak lanse edildi.

Libya Merkez Bankası'ndaki son kriz, Mısır ve Türkiye'nin tarihsel olarak doğu ve batıdaki rakip grupları desteklediği parçalanmış Kuzey Afrika devletinde uluslararası arabuluculuk gerektirdiğinden, bu yumuşama için ilk test olarak ortaya çıktı.

2011'den bu yana merkez bankası başkanı olan Sadık El-Kebir geçen ay Trablus merkezli Ulusal Birlik Hükümeti'nin Libya başbakanı Abdülhamid Dbeibeh'in emriyle görevden alındı.

Dibeyde'nin bu kararı, El-Kabir'in banka üzerindeki otoriter kontrolünün arttığı ve petrol gelirlerini kötü yönettiği yönündeki suçlamaların ortasında geldi.

Hafter liderliğindeki Bingazi merkezli Libya Ulusal Ordusu ve Temsilciler Meclisi bu karara karşı çıktı ve Libya'nın petrol arzını durdurdu. Muhalefetlerinin nedeninin doğudaki savaş ağaları ile El-Kabir liderliğindeki merkez bankası arasındaki kazançlı bir anlaşmanın kaybedilmesi olduğu iddia ediliyor.

Merkez bankası, Libya'nın uluslararası alanda tanınan petrol gelirlerinin tek emanetçisi ve hükümet parçalandığı için bu servetin ülke içinde dağıtımı için hayati önem taşıyor. Petrol arzının kesilmesi küresel enerji fiyatlarını şişirdi ve rakip gruplar arasında bir güç mücadelesini tetikledi.

Libya Afrika'nın en büyük, dünyanın ise dokuzuncu büyük petrol rezervlerine sahip ve günde 1 milyon varilden fazla petrol üretiyor. Libya'nın petrol rezervlerinin yaklaşık yüzde 90'ı doğuda, Sirte havzasında bulunuyor ve bu da orduya ülkenin petrol gelirinin yüzde 95'ini kontrol etme imkanı veriyor.

Petrol Libya ekonomisinin can damarıdır ve hızla tükenen petrol gelirleri gelir güvensizliğine yol açmış, enflasyon rekor seviyeye ulaşmış ve benzin tedariki sekteye uğramıştır.

Ayrıca, ABD Hazine Bakanlığı'nın bankalara kalıcı bir yönetim kurulana kadar Libya Merkez Bankası ile işlem yapmamalarını tavsiye etmesi Libya'yı uluslararası bankacılık sisteminden izole etme riski taşımaktadır.

Bu durum, ülkenin gıda maddeleri de dâhil olmak üzere temel malları ithal etme kabiliyetini engelleyecek ve ülkeyi ekonomik krize daha da yaklaştıracaktır. Sosyoekonomik dalgalanmaların yaşandığı bir ülkede mevcut krizin devam etmesi en iyi ihtimalle ekonomik göçe, en kötü ihtimalle de toplumsal huzursuzluğa yol açabilir.

Bu durum, Mısır ile Libya arasındaki 1.115 km'lik sınır boyunca güvenlik sorunlarıyla karşı karşıya kalacak olan El-Sisi için özellikle endişe verici.

Dolayısıyla bu kriz Mısır-Türkiye arasındaki yumuşama için bir sınav niteliği taşıyor.

İki ülke geleneksel olarak karşıt tarafları desteklemiş olsa da şimdi çözüm için birlikte çalışmaları gerekecek.

BAE uzun süredir Hafter ve ordusunun müttefiki.

Türkiye ise Hafter'in Trablus'a yönelik 2020 saldırısı sırasında askeri destek sağlayarak batıdaki hükümeti destekledi.

Denizcilik, ekonomik ve stratejik çıkarların yanı sıra Doğu Akdeniz'deki dengeler, Erdoğan'ın Trablus'la işbirliğinin temel itici güçleri oldu. Özellikle Türkiye ve Ulusal Birlik Hükümeti 2019'da Akdeniz'de münhasır bir ekonomik bölge oluşturmak için bir denizcilik anlaşması imzaladı.

İki ülke Libya'daki çatışma sonrası, ülkenin yeniden inşasında da yer alıyor. Mısır, özellikle batı Libya'nın yeniden inşasında kilit bir oyuncu.

Türkiye ise Libya'nın çatışma sonrası kalkınmasına altyapı, enerji ve açık deniz petrol ve gaz arama çalışmalarına odaklanarak büyük yatırımlar yapıyor ve giderek ülke için daha kritik bir müttefik haline geliyor.

Türkiye, Libya'nın yenilenebilir enerji programlarını destekleme planlarını açıkladı ve Türk şirketleri daha önce Libya'nın büyük inşaat projelerinin yüzde 20'sinden sorumlu oldu. Türk şirketleri Libya'nın doğusundaki, Mısırlı şirketler ise batısındaki varlıklarını genişletiyor. Özellikle Türkiye, Bingazi'de dünyanın en büyük çelik ve demir üretim tesisini inşa ediyor.

Dolayısıyla, geleneksel bağlılıklar ekonomik çıkarların güvence altına alınması lehine sorgulanmak zorunda. Mısır ve Türkiye şimdi Libya'daki rakip grupları etkileyerek liderlik anlaşmazlığını çözmeli ve ekonomik istikrarı yeniden tesis etmelidir.

Libya krizi özellikle Mısır'ın ekonomik güvenliği açısından endişe verici. Mısır, BAE ve potansiyel olarak Suudi Arabistan ve Türkiye'nin yatırımlarıyla ekonomik krizden çıkmaya çalışıyor.

Libya'daki ekonomik durum sınır boyunca güvensizliği tehdit ettiğinden Mısır bu krizin çözümüne öncelik verecektir. Kahire ayrıca Kuzey Afrika'dan Avrupa'ya düzensiz göçü engellemeyi başarması halinde AB'den gelecek mali yardımdan da faydalanabilir.

El-Sisi ve Erdoğan, El-Sisi'nin bu ay İstanbul'a yaptığı ziyaret sırasında “Libya'da uzun süredir devam eden krizde yeni bir sayfa açma” konusunda anlaştılar.

İki ülkenin rekabet halindeki jeopolitik çıkarları nedeniyle zorlu bir süreç olacak.

Geçmişte Libya'daki farklı çıkarları nedeniyle Mısır ve Türkiye'nin ortak çabalarına temkinli yaklaşabilecek Libyalı gruplar arasında güvensizlik ihtimali de var. Bununla birlikte, Temsilciler Meclisi Başkanı Salih, yumuşamayı ve bunun Libya krizini çözme potansiyelini destekliyor.

Zorluklarına rağmen Libya'daki kriz, Mısır ve Türkiye'nin aralarındaki yumuşamanın dayanıklılığını test etmeleri ve krizin Libya sınırları içinde ve ötesinde bir çatışmaya dönüşmesini engellemeleri için bir fırsat anı olabilir.

Libya konusunda başarılı bir işbirliği, El-Sisi ve Erdoğan'ı Orta Doğu'da barışın ayrılmaz iki lideri olarak yansıtacaktır.

Bu aynı zamanda iki ülkenin Gazze, Sudan ve Somali konusunda son dönemde sergiledikleri stratejik uyumla da uyumlu olacaktır. Daha da önemlisi, Libya'daki istikrar hem Mısır hem de Türkiye'nin ekonomik çıkarlarına hizmet ediyor.

Dolayısıyla önümüzdeki haftalar El-Sisi ve Erdoğan için uluslararası toplumun dikkatle izleyeceği bir diplomasi sınavı olacak.