Asia Times: BRICS yapısı, dünyaya yeni bir yüzyıl mı vaat ediyor?

Kanada merkezli yayın organlarından Asia Times'da, BRICS grubunun yeni hamlelerinin ve 22-24 Ekim tarihlerinde gerçekleşek olan zirvesine dair beklentilerin değerlendirildiği bir analiz yayınlandı.

1944 Bretton Woods Anlaşması kapsamında doları korumaya yönelik uluslararası sistemin doğuşuna yönelik ayrıntılara yer verilen analizde, sistemin artık gerek ABD gerekse de uluslararası sürdürülebilir ekonomi standartları açısından yeterli olmadığı belirtildi. 

Analizde ayrıca; 22-24 Ekim tarihlerinde, Rusya'nın Kazan kentinde gerçekleşecek olan BRICS zirvesinde alınabilecek olası kararların etkisine dair öngörülere yer verildi.

İşte Asia Times'de yayınlanan analiz:

BRICS'in doların küresel finans üzerindeki hakimiyetini kırmak için altın destekli bir ticaret para birimi ilan edeceğine dair spekülasyonlar artıyor.

ABD başkan adayı Donald Trump bu ayın başlarında Wisconsin'de düzenlediği bir kampanya mitinginde, dolardan uzaklaşan tüm ülkelerin mallarına %100 gümrük vergisi getirme sözü vererek “Önce Amerika” kampanyasını hızlandırdı.

Ancak Trump destekçilerine doları korumaya yönelik bu önlemin Amerikan haneleri için acı verici olacağını ve birçok tüketim malının fiyatının iki katına çıkabileceğini söylemedi.

Örnek olarak ABD'de, Walmart ve Target'ta satılan ürünlerin yaklaşık %70'i, dolarsızlaşmanın ön saflarında yer alan Çin'den geliyor.

Trump açıklamasını, 22-24 Ekim tarihlerinde Rusya'nın Kazan kentinde yapılması planlanan ve merakla beklenen yıllık BRICS zirvesinin arifesinde yaptı.

Toplantıda dolar merkezli mevcut küresel finans sistemine bir alternatif geliştirilmesine yönelik bir yol haritası açıklanabilir.

Detaylar henüz net değil ancak bazı gözlemciler toplantıda çok para birimli bir ödeme platformunun duyurulmasını bekliyor.

Hatta bazı BRICS gözlemcileri altın destekli bir BRICS ticaret para birimi için bir yol haritası açıklanacağını tahmin ediyor.

Bretton Woods

Mevcut dolar sistemine bir alternatif yaratılması çeşitli nedenlerden dolayı tarihi bir önem taşıyacaktır.

Savaş sonrası küresel finans sistemini kuran 1944 Bretton Woods Anlaşması'nın ötesine geçmeye yönelik ilk inandırıcı girişim olacaktır.

Bretton Woods kapsamında dolar sabit altın fiyatına bağlanırken, diğer tüm para birimleri dolara sabitlendi.

Dolar cinsinden ticaret fazlası olan ülkeler, altın penceresi olarak adlandırılan yerde dolarlarını ABD merkez bankası ile altın karşılığında değiştirebiliyordu.

Dolar sistemi finansal istikrar yarattı ancak ABD'ye küresel finansal sistem üzerinde neredeyse tam kontrol sağladı.

ABD bankaları küresel ticaretin takas merkezleri haline geldi. Hindistan'dan mal alan bir Japon şirketi, Hindistan'daki tedarikçisine ödeme yapmak için dolar satın almak zorundaydı. Merkezi sistem, ABD'nin herhangi bir kişiyi, işletmeyi ya da ülkeyi küresel finans sisteminden men etmesini mümkün kıldı.

Bretton Woods 1971 yılında ABD Başkanı Richard Nixon'ın doları altından ayırmasıyla çözülmeye başladı.

Artan ticaret açıklarıyla karşı karşıya kalan ABD, ticaretini dengelemek yerine altın penceresini kapatmayı seçti ve Bretton Woods yükümlülüklerini fiilen yerine getirmedi.

Bu kararın önemli sonuçları oldu.

Altın standardının getirdiği kısıtlamalardan kurtulan ABD hükümeti mali disiplinini kaybetti ve onlarca yıl sürecek bir harcama çılgınlığına girişti.

1971'den 2024'e kadar ABD ulusal borcu 400 milyar dolardan 35 trilyon dolara çıktı.

BRICS vs G7

ABD ortaya çıkan bu devasa borcunu ödemese bile, kademeli olarak dolarsızlaşma kaçınılmaz hale geldi. Zira Amerika'nın küresel ekonomideki payı da hızla azalıyor.

BRICS ülkeleri 2016 yılında toplam GSYH'de G7'yi geride bıraktı.

Grup, G7'nin %30'una kıyasla dünya üretiminin %35'ini gerçekleştiriyor. Çin tek başına küresel sanayi üretiminin %30'una katkıda bulunuyor ki bu oran ABD'nin neredeyse iki katı.

BRICS üyeleri gibi çeşitlilik arz eden ülkeler için bir mali ya da parasal mimari tasarlamak karmaşık bir iştir ancak bu konuda birkaç şablon mevcuttur.

Rusya Federasyonu Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergei Ryabkov, geçtiğimiz günlerde Euro'nun öncüsü olan Avrupa Para Birimi'ne (ECU) benzer bir para birimi çağrısında bulundu.

ECU, 1979 yılında Nixon'ın altın penceresini kapatma kararına yanıt olarak tasarlandı. Artık altına sabitlenmeyen Avrupa para birimi çılgınca dalgalanmaya başladı. ECU böylece döviz piyasalarını istikrara kavuşturan ortak bir hesap birimi yarattı.

Bretton Woods Konferansı sırasında ekonomist John Maynard Keynes tarafından önerilen bir para birimi olan “bancor ”dan bahsedilmektedir.Keynes bancoru, petrol ve buğday gibi temel mallardan oluşan bir sepete bağlı uluslar üstü bir hesap birimi olarak öngörmüştür. Bu, bankorun değerinin dalgalanan ulusal para birimleri yerine gerçek ekonomik kaynaklara dayanmasını sağlayacaktı.

Keynes ayrıca dengeli küresel ticareti teşvik etmek amacıyla sürekli ticaret fazlası ya da açığı veren ülkelere ceza verilmesini önerdi. ABD bancoru hantal ve serbest ticarete engel olduğu gerekçesiyle reddetti.

Ancak günümüzdeki kronik dengesizlikler, özellikle de ABD'nin Çin ile olan devasa ticaret açığı Keynes'in öngörüsünü doğrulamaktadır.

Çok uzak olmayan bir gelecek

BRICS ortak para biriminin yakın gelecekte hayata geçmesi pek olası görünmese de Çin, birden fazla para biriminde finansal işlem yapılmasına olanak tanıyan blok zinciri tabanlı bir platform olan mBridge üzerinde diğer birkaç ülkeyle birlikte çalışıyor.

Çin, Tayland, BAE ve Hong Kong merkez bankaları tarafından ortaklaşa geliştirilen mBridge, üçüncü tarafların müdahalesi olmadan anında, eşler arası işlemleri kolaylaştırıyor.

BRICS şu anda Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika'dan oluşan ilk beş üye ile Mısır, Etiyopya, İran ve BAE olmak üzere dokuz ülkeden oluşmaktadır.

Uluslararası kaynaklar, 40'tan fazla ülkenin dahagruba katılmaya ilgi duyduğunu ifade ederken, bazıları grubun en az 100 ülkeye ulaşabileceğini tahmin ediyor.

Trump'ın dolarsızlaşan ülkelere yaptırım uygulama sözü bir kampanya söylemi olsa da, Amerika'nın yaptırım savaşının tırmanması buna karşılık olarak finansal bir sıfırlamayı tetikleyebilir.

BRICS, kısmen altın ve petrol, mineraller ve metaller gibi doğal kaynaklarla desteklenen bir para birimi başlatmaya karar verebilir. Grup, dünya doğal kaynaklarının büyük ve giderek büyüyen bir bölümünü kontrol ettiği için küresel fiyatları belirleyecek kadar önemli bir güce sahip.

Küresel uzmanlara göre; 80 yıllık küresel finans sisteminin dönüşümü kaçınılmaz.

BRICS ise muhtemelen 20. yüzyılın olmasa bile 21. yüzyılın ekonomik ve demografik gerçeklerini yansıtan bir yapı haline gelecek.