Batı ile 'savaşın' gölgesinde kalan Çin-Rusya rekabeti ve Şanghay Zirvesi

Çin Devlet Başkanı Xi Jinping'in, bölgedeki Çin etkisini güçlendirmeyi hedefleyen yurtdışı gezisi ve Pekin'in Moskova ile ortaklığını pekiştirmek için Rus mevkidaşı Vladimir Putin ile yapacağı görüşmenin, bölgedeki dengeler açısından önemi tartışılmaya başlandı.

Gezi, Xi Jinping'in nezaretinde Çin'in dünya sahnesine dönüşünü işaret ediyor ve Şanghay İşbirliği Örgütü (SCO) zirvesi de Çin için, Batı'nın ekonomik ve lojistik sıkıntılar yaşadığı bir dönemde İpek Yolu projesinin önemini ortaya koyması bakımından kritik önem taşıyor.

Şanghay İşbirliği Örgütü toplantısında Xi, bölgedeki çeşitli liderlerle ve Kremlin'in Ukrayna'yı işgalinden sonra üstü örtülü şekilde Rus-Çin ortaklığı ilan ettiği Putin ile görüşecek.

Şanghay İşbirliği Örgütü Zirvesi'nin en çok dikkat çeken görüşmesi yüksek olasılıkla Xi-Putin zirvesi olacak. Ancak Çin liderinin Ocak 2020'den bu yana ilk uluslararası gezisinin mekânı olarak Kazakistan ve Şanghay İşbirliği Örgütü zirvesini seçmesi, Pekin'in Orta Asya vizyonu ve önemi hakkında güçlü bir mesaj veriyor.

Çin için Hindistan, Kazakistan, Kırgızistan, Pakistan, Rusya, Tacikistan ve Özbekistan'ı içeren bir siyasi ve güvenlik bloğu hayatı bir önem taşıyor.

Xi'nin Çin Komünist Partisi lideri olarak üçüncü beş yıllık görev süresini almaya hazırlandığı bir dönemde gerçekleşecek olan bu gezinin önemi, farklı bir anlam ifade ediyor. Çünkü Xi, Mao Zedong'dan bu yana en güçlü Çin lideri konumunda.

Peki uzmanlara göre Xi Jinping, Orta ve Güney Asya, Orta Doğu ve ötesi için Çin'in vizyonunu şekillendirecek olan diplomasi ziyaretlerinden neler beklenebilir?

Putin ile yüzleşme zamanı

Moskova'nın Batı ile yüzleşmesi, Ukrayna'daki savaşı ve Pekin ile Batı arasında Tayvan konusunda artan gerilimin ortasında, dünyadaki tüm gözler Özbekistan'daki Xi ve Putin görüşmesinde olacak.

İkili arasında ne tür bir görüşme olacağına dair çok az detay mevcut. Pekin, Xi'nin seyahat planlarını onayladı ancak detayları hakkında henüz başka bir bilgi yok. Kremlin'in sözcüsü olan Yury Ushakov geçen hafta gazetecilere Xi-Putin toplantısının "çok önemli" olacağını belirtti fakat o da ayrıntı vermedi.

7 Eylül'de Çin Komünist Partisi Politbüro Daimi Komitesi üyesi ve ülkenin 3 numaralı lideri Li Zhanshu, Doğu Ekonomik Forumu'na katılmak ve Putin ile görüşmek üzere Rusya'nın Uzak Doğu bölgesindeki Vladivostok'u ziyaret etti.

Li, Moskova ile işbirliğini artırma çağrısında bulundu ve 9 Eylül'de Devlet Duması'ndan milletvekilleriyle yapılan bir toplantıda, Çin'in özellikle "Ukrayna'daki durum hakkında" Rusya'yı "anladığını ve desteklediğini" söyledi.

Güvenlik uzmanları tarafından yapılan yorumlar, Çinli yetkililerin Rusya'nın savaşını aslında daha kapsamlı bir şekilde desteklediği konusunda hemfikir.

Çin'in Rusya'ya verdiği desteğin kapsamı, Kremlin'in Ukrayna'yı işgal etmesinden bu yana gündemdeydi. Ancak Rusya'nın hızlı bir işgali beklenirken yaşadığı aksilikler nedeniyle artık daha fazla önem arz ediyor.

Pekin, savaş başladığından bu yana Rusya'nın eylemlerini kınamayı reddetti ve Batı'nın yaptırımlarını eleştirdi. Fakat Moskova'nın işgalini açıkça onaylama konusunda da temkinli davrandı.

Rus enerji devi Gazprom geçtiğimiz günlerde Çin'in gaz arzı ödemelerinin para birimini ABD doları yerine yuan ve rubleye çevirmeye başlamak için bir anlaşma imzaladığını söyledi. Görünen o ki; Pekin Rus enerjisini büyük indirimlerle satın aldı ve bu nedenle Amerikan karşıtı söylemlerini de güçlendirdi.

Özbekistan'daki Şanghay İşbirliği Örgütü Zirvesi, yaklaşık yedi aylık savaşın ardından Çin-Rus ortaklığının nerede durduğu konusunda önemli bir turnusol testi olacak.

Xi Jinping'in bölge gezisi

Xi'nin yurtdışı gezisine Kazakistan'da başlayacak olması, Çin'in Orta Asya vizyonu ve Ukrayna'daki savaşın jeopolitik sonuçlarından faydalanmak istediğini ortaya koyuyor.

Çin'in dünyaya yayılan Kuşak ve Yol Girişimi, Batı'nın enerji ve lojistik anlamda yaşadığı sıkıntılar içerisinde çok daha önemli bir noktaya geldi.

Ukrayna savaşı, Kazakistan ve Özbekistan'daki hükümetlerinin çatışmanın ilk aylarında Ukrayna'ya yardım sağlaması nedeniyle Moskova'dan uzaklaşmalarına ve Rusya'nın Orta Asya ile tarihi bağları için yeni ve çalkantılı bir dönemin ortaya çıkmasına neden oldu.

Fakat bu iki ülke ile Çin arasındaki ilişkiler, gerek yatırımlar gerekse de ortak çıkarlar anlamında çok daha iyi durumda. Bu durum, Pekin'in bölge ülkeleri için daha da çekici bir ortak olması için zemin hazırlıyor.

Ukrayna'daki savaştan ve dünyada yaşanan ekonomik krizlerden kaynaklı derinleşen küresel yeniden şekillenme, Şanghay İşbirliği Örgütü Zirvesi'nde de kendisini üstü kapalı olarak gösterecek gibi görünüyor.

Bir Rusya-Çin rekabeti, şu anda Batı'ya karşı şekillenen politikalar nedeniyle arka planda kalsa da, önümüzde ki dönemde daha çok gündeme gelecek.

Eurasiareview'de yayımlanan analiz gdh.digital tarafından çevrilmiştir.