BRAC Institute of Development: Güney Çin Denizi'nin küresel güçler için önemi ve dengeler

Güneydoğu Asya anakarası ile Uzak Doğu arasında yer alan Güney Çin Denizi, karmaşık tarihi, karmaşık toprak talepleri ve bunların sonucunda ortaya çıkan jeopolitik gerilimler nedeniyle küresel sahnede bir odak noktası haline gelmiştir.

3,5 milyon kilometrekarelik geniş bir alanı kaplayan bu deniz, sadece önemli bir deniz kavşağı olarak değil, aynı zamanda çok sayıda takımada, mercan kayalıkları ve zengin kaynaklara sahip sulara da ev sahipliği yapmaktadır. Stratejik konumu uluslararası ticareti kolaylaştırmakta ve küresel deniz taşımacılığının önemli bir kısmı bu denizden geçmektedir.

Güney Çin Denizi karmaşık jeopolitik dinamiklerin ve artan rekabetin odak noktasıdır. Küresel balık avının yaklaşık %12'sini oluşturan zengin balıkçılık kaynakları, bölgedeki milyonlarca insanın geçimi için hayati önem taşımaktadır.

Ayrıca, yaklaşık 11 milyar varil petrol ve 190 trilyon fit küp doğal gaz barındıran kullanılmayan petrol ve doğal gaz rezervleri de oldukça büyüktür. Bu kaynaklar, denize kıyısı olan ülkelerin refahına ve ekonomik kalkınmasına önemli ölçüde katkıda bulunma potansiyeline sahiptir.

Bölgedeki tarihi hak iddiaları ve toprak anlaşmazlıkları

Güney Çin Denizi'ndeki ihtilafların tarihsel kökleri yüzyıllar öncesine uzanmaktadır. Ticaret ve kültürel alışveriş için tarihi bir bağlantı noktası olarak hizmet veren bölge, çeşitli medeniyetlerin ilgisini çekmiştir.

Eski imparatorluklardan sömürgeci güçlere kadar Güney Çin Denizi, günümüzün toprak çekişmelerine zemin hazırlayan bir dizi hak iddiasına, ticaret yoluna ve etkileşime tanıklık etmiştir. Birbiriyle örtüşen tarihsel iddialar ve sömürgecilik mirasının kalıntıları, çağdaş dönemde karşılaşılan karmaşık toprak sorunlarını daha da karmaşık hale getirmiştir.

Modern bağlamda, Güney Çin Denizi derin jeopolitik öneme sahiptir. Önemli petrol, doğal gaz ve balıkçılık rezervlerini barındırdığına inanılan bu deniz, bölge ülkeleri için değerli bir ekonomik varlıktır. Denizin deniz yolları Çin, Japonya, Güney Kore ve ASEAN üyesi ülkeleri kapsayan büyük ekonomileri birbirine bağlamakta ve böylece küresel ticarette kilit rolünü sağlamlaştırmaktadır.

Güney Çin Denizi'nin kontrolünü ele geçirmek bir ülkeye sadece ekonomik faydalar değil aynı zamanda stratejik kaldıraç da sağlayacaktır.

Güney Çin Denizi'nin genişliği içerisinde Çin, Vietnam, Filipinler, Malezya, Brunei ve Tayvan gibi birçok ülkenin birbiriyle örtüşen toprak iddiaları yer almaktadır. Bu çekişmeler, her biri kendi tarihi, hukuki ve siyasi gerekçeleriyle desteklenen adalar, resifler ve diğer coğrafi özellikler üzerinde birbiriyle rekabet eden hak iddialarını doğurmuştur. Tırmanan gerginlikler, yapay adaların oluşturulması, askeri yığınaklar ve deniz olayları gibi iddialı eylemlerle daha da artmıştır.

Güney Çin Denizi'ndeki deniz ihtilafları sadece ilgili ülkelerin dikkatini çekmekle kalmamış, aynı zamanda küresel bir endişeye de yol açmıştır. Amerika Birleşik Devletleri, Japonya ve bölgede çıkarları olan diğer ülkeler gibi önemli güçler, potansiyel istikrarsızlık ve bunun bölgesel güvenlik açısından doğuracağı sonuçlara ilişkin endişelerini dile getirmişlerdir.

Başta Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (UNCLOS) olmak üzere uluslararası örgütler ve yasal çerçeveler, bu ihtilafların hukuki boyutlarının ele alınmasında önemli bir rol oynamaktadır.

Doğal kaynakların araştırılması ve işletilmesi

Güney Çin Denizi, ABD'nin seyrüsefer serbestisi operasyonları ve Çin'in yapay adalar inşa etmesi gibi eylemlerle örneklenen bölgesel anlaşmazlıklar ve artan devlet rekabetiyle dikkat çekiyor.

Bu gerilimlerin ortasında, toprak iddiaları olan ülkeler büyük güç çatışmalarına yakalanmakta ve bu da deniz sınırları boyunca sık sık istilalara yol açmaktadır. Bu anlaşmazlıklar, bölgenin aşırı avlanma nedeniyle hızla azalan balıkçılık kaynaklarına da zarar vermektedir.

Küresel gıda tedarikindeki kritik rollerine rağmen, Güney Çin Denizi'ndeki balık stokları, 1950'lerdeki seviyelerinin %5'i ve son yirmi yılda %66-75'lik bir düşüşle önemli ölçüde azalmıştır.

Mercan resifleri gibi balıkların iyileşmesi için gerekli habitatlar da dev istiridye hasadı ve yapay ada inşası gibi yıkıcı uygulamalar nedeniyle azalmaktadır. Bu bozulma, yasadışı balıkçılığın kaynakların tükenmesini hızlandırdığı ve balıkçılığın sürdürülebilirliği için gerekli koşulları ortadan kaldırdığı zararlı bir döngü oluşturmaktadır.Ele alınmadığı takdirde, bu balıkçılık krizi Hint-Pasifik bölgesini derinden istikrarsızlaştırabilir.

Güney Çin Denizi Jeopolitiği

Güney Çin Denizi'nin önemi, yakın sınırlarını aşarak daha geniş jeopolitik dinamikleri etkilemekte ve hırsların, engellerin ve fırsatların karmaşık bir etkileşimini temsil etmektedir. Stratejik bir savaş alanı olarak, her biri farklı stratejiler ve hedefler peşinde koşan ABD ve Çin gibi büyük güçlerin hesaplı hamlelerine tanıklık etmektedir.

ABD, Filipinler ile 1951 yılında imzalanan Karşılıklı Savunma Anlaşması ve Seyrüsefer Özgürlüğü Operasyonları gibi anlaşmaları kullanarak bölgede güç dengesini korumaya ve uluslararası hukuku korumaya çalışmaktadır.

Öte yandan Çin, bölgesel nüfuzunu artırmak için iddialı eylemler, askeri yığınak ve toprak talepleri kullanıyor. Rusya, Japonya ve Hindistan gibi çıkarları doğrultusunda hareket eden diğer bölgesel aktörler çok yönlü jeopolitik sahneyi daha da karmaşık hale getirmektedir.

Değişen jeopolitik akımlar, Güney Çin Denizi ihtilaflarının potansiyel yörüngeleri hakkında fikir vermektedir. Milliyetçiliğin yükselişi, ittifaklardaki değişimler, denizcilik teknolojisindeki ilerlemeler ve küresel ekonomideki değişimler bölgenin geleceğini şekillendiren kilit faktörlerdir. Güney Çin Denizi'nin dinamikleri, küresel güç ve hakimiyetteki daha geniş çaplı değişimlerle iç içe geçmiştir.

Bununla birlikte, Güney Çin Denizi yalnızca bir çekişme alanı değil; aynı zamanda işbirliği ve ortak refah için de umut vaat etmektedir. Bölgesel anlaşmazlıklar, çevresel kaygılar ve korsanlık sorun teşkil ederken, bölgesel girişimler, işbirliğine dayalı kalkınma çabaları ve güvenlik anlaşmaları dönüştürücü bir potansiyel sunmaktadır. Güney Çin Denizi'ni bir çatışma sembolü olmaktan çıkarıp bölgesel entegrasyon ve işbirliğine dönüştürme vizyonuna ulaşılabilir.

Güney Çin Denizi hem bölgesel hem de küresel jeopolitikte merkezi bir nokta haline gelmiş ve karmaşık bir dizi çıkar dinamiğini bünyesinde barındırarak, küresel rekabetin yeni sıcak arenası haline gelmiştir.