Etiyopya'nın iktidar partisi nasıl isyancı gruba dönüştü: Tigray Halk Kurtuluş Cephesi

Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, 14 Haziran'da mecliste yaptığı konuşmada, barış süreci için hükümetin bir komite oluşturduğu bilgisini paylaşmıştı.

Etiyopya'da merkezi hükümete karşı isyan eden ve iç savaşa neden olan TPLF ise 15 Haziran'da Etiyopya hükümeti ile barış görüşmeleri için Kenya'nın arabulucu olmasını istemişti.

Başbakan Abiy Ahmed'in güvenlik danışmanlarından Rıdvan Hüseyin, Twitter'dan yaptığı açıklamada, hükümetin müzakerelere her zaman ve her yerde hazır olduğunu belirtti.

Kararı ABD, Avrupa Birliği ve Birleşmiş Milletler temsilcilerine verilen brifingde açıklayan Hüseyin, yabancı diplomatlara TPLF'nin kalesi olan Tigray'a seyahat izninin de verildiğini kaydetti.

Görüşmeler için hiçbir ön şartın olmaması gerektiğini belirten Hüseyin, müzakere sürecine Afrika Birliği'nin öncülük edeceğini bildirdi.

İç savaş nasıl başladı?

Tigray Halk Kurtuluş Cephesi, çok sayıda etnik grubun bir arada yaşadığı ve etnik kökene dayalı federalizmin benimsendiği ülkede komünist Derg yönetiminin yıkılması sonrasında kurulan Etiyopya Halkları Devrimci Demokratik Cephesini (EPRDF) kullanarak 2018'e kadar ülke yönetiminde başat güç olmuştu.

Başbakan Ahmed'in geçen yıl EPRDF'yi lağvederek kurduğu yeni partiye katılmayan TPLF, seçimleri ertelediği için Addis Ababa hükümetinin gayrimeşru olduğunu ileri sürmüş, eylülde yerel yönetim seçimlerini yapmış ve kazanmıştı. Seçimlerin ardından Ulusal Meclis, yerel idareyle tüm bağların koparıldığını duyurmuştu.

Başbakan Ahmed 2018'de iktidara gelmeden önce iktidar koalisyonunda ve ülke siyasetinde söz sahibi olan TPLF, 2019'da dağılan iktidar koalisyonundaki partilerin ortaklaşa kurduğu Refah Partisine (PP) katılmama kararı almıştı.

Tigray eyaletini yöneten isyancı TPLF güçleri, 3 Kasım'da ulusal ordu birliklerine saldırmış, Etiyopya Başbakanı Ahmed, 4 Kasım'da TPLF'ye karşı askeri harekat kararı aldıklarını duyurmuştu.

Yüzlerce kişinin ölümüne yol açan iç savaş yüzünden binlerce kişi evini terk ederek, komşu Sudan ve Eritre’ye göç etmek zorunda kaldı.

Krizin tarafları

Tigray Halk Kurtuluş Ordusu (TPLF)

Tigray’daki krizde başrolü oynayan örgüt, 18 Şubat 1975 yılında Tigray’ın bağımsızlığını hedefleyen öğrenciler tarafından Tigray’ın kuzeybatısında bulunan Debebit kentinde kuruldu. Örgüt esasen 1974 yılında darbe ile yönetimi ele geçiren Derg yönetiminde diğer bir etnik grup olan Amharaların egemen olmasına bir tepkiydi.

1987’den itibaren merkezi yönetime karşı başarılar kazanan THKC Tigray bölgesini kurtardığı gibi başkente yönelip rejimi devirmeyi hedefledi. 1991’de 17 yıl süren iç savaş muhaliflerin zaferiyle bitti. Rejimin devrilmesinde TPLF’nin başat rol oynaması Tigraylara nüfuslarına oranla ülkede büyük bir güç kazandırdı.

Meles Zenavi

TPLF lideri Meles Zenavi, Tigrayların kazandığı güce istinaden Tigray bölgesinin bağımsızlığı yerine Tigrayların tüm ülkeyi yönetmesini hedefledi. Bu nedenle Tigray, iç savaşın bitiminde bağımsızlık gücüne sahip olsa da bağımsızlık ilan etmedi.

Meles Zenavi, THKC’nin resmi sol ideolojisini tamamen geri plana iterek savaş sonrasında ABD ile ittifak kurdu. Anlaşmaya göre ABD Meles Zenavi’ye destek verecek, Meles Zenavi de Afrika’nın en önemli ülkelerinden biri sayılan Etiyopya’da ABD çıkarlarını koruyacaktı.

Yeni dönemde Etiyopya’yı tarih boyunca yöneten Amharaların dışlandığı bir Oromo-Tigray ittifakı kuruldu. ABD’nin desteğiyle 1991-1995 döneminde Etiyopya cumhurbaşkanı olan Zenavi, 1995-2012 döneminde de başbakan oldu ve ölümüne kadar bu makamda kaldı.

Abiy Ahmed Ali

Ülke genelinde yaşanan gösteriler sonucu 11 Mart 2018 tarihinde istifa eden dönemin başbakanı Hailemariam Desalegn’nin ardından 2 Nisan 2018 tarihinde başbakanlık makamına gelen Abiy Ahmed Ali, ülkede 1991’den beri hüküm sürmekte olan siyasi dengeleri değiştirmeye karar verdi.

Ülkedeki ittifakları yeniden belirleyen Abiy Ahmed, etnik gruplardan Oromolar ile Amharaları yakınlaştırmaya, Tigrayların gücünü nüfusa oranlarıyla sınırlandırmaya ve Tigray kadrolaşmasını tasfiye etmeye karar verdi. Göreve geldiğinde başlattığı reform hareketiyle Batı ülkelerinden büyük destek gördü. Nobel Barış Ödülü sahibi siyasetçi, Tigray krizindeki en önemli aktörlerden.