Haber Özeti:

• Pekin yönetimi, ülkedeki hava yolu şirketlerine ABD merkezli uçak üreticisi Boeing’den yeni uçak alımlarını durdurmaları talimatını verdi.
• Çin, Boeing için en büyük pazarlardan biri olurken, son iptallerle birlikte 2025-2027 dönemine ait 179 uçaklık sipariş devre dışı kaldı.
• Pekin’in bu adımı hem ticari rekabette hem de küresel havacılıkta güç dengelerini yeniden şekillendirebilir.

ABD-Çin ticaret savaşı, Pekin’in sivil havacılık sektöründe attığı yeni adımla daha da derinleşti.

Çin hükümeti, ülkede faaliyet gösteren hava yolu şirketlerine gönderdiği talimatla, "ABD’den Boeing uçağı alımını durdurun" mesajı verdi. Bu kararla birlikte Washington-Pekin hattında yıllardır süren ekonomik rekabet, şimdi de gökyüzüne taşındı.

ABD Başkanı Donald Trump, konuyla ilgili açıklamasını Truth Social platformunda yaptı. Trump, Çin’in Boeing ile yaptığı uçak anlaşmalarını iptal ettiğini ve teslimatların gerçekleşmeyeceğini duyurdu. Bu gelişmenin ardından Boeing’in hisselerinde yüzde 2,36’lık değer kaybı yaşandı.

Boeing için kritik pazar tehlikede

Çin, küresel uçak üreticileri için en büyük pazarlardan biri konumunda. Özellikle teslimat sayıları bakımından Asya devi, Boeing’in ticari faaliyetlerinde belirleyici bir rol üstleniyor.

Boeing, beş yıl aradan sonra 2024 yılında Çin’e yeniden 737 Max teslimatlarına başlamış, o yılki tüm teslimatlarının yüzde 20’si Çin’e yapılmıştı.

179 uçaklık sipariş askıda

Son dönemde yaşanan siyasi ve ticari gerilimler, Çinli hava yolu şirketlerinin sipariş takvimini doğrudan etkiledi.

Reuters’ın aktardığına göre, Çinli hava yolu şirketleri Air China, China Eastern ve China Southern, 2025-2027 dönemine ait toplam 179 uçaklık siparişlerini iptal etti.

Bu üç şirketin halihazırda Boeing üretimi uçaklara sahip olduğu biliniyor. Ancak gelecekte filolarını Amerikan üreticiden değil, muhtemelen Çin’in yerli üreticisi COMAC’tan genişletmeleri bekleniyor.

333 uçak teslim ettiler

ABD’nin Virginia eyaletinde konumlanan Boeing, sivil havacılık sektörünün en büyük iki oyuncusundan biri. Ancak pazarın diğer yarısını elinde tutan Avrupa merkezli Airbus, son yıllarda Boeing’e karşı ciddi bir üstünlük kurmuş durumda.

Boeing’in ticari uçak pazarındaki payı şu an yaklaşık yüzde 40 seviyesindeyken, Airbus bu alanda yaklaşık yüzde 60’lık bir paya sahip.

Boeing, 2024 yılında 333 ticari uçak teslim etti. Bu rakam, 737 Max krizinin ve işçi grevlerinin etkili olduğu 2019-2020 döneminden bu yana en düşük seviyeye işaret ediyor.

Küresel rekabette dengeler değişiyor

Çin’in yeni kararı, sadece ticari ilişkiler açısından değil, küresel havacılık sektöründe de dengelerin yeniden şekillenmesine yol açabilir.

Özellikle yerli üretim C919 uçağıyla gökyüzündeki rekabete dahil olmak isteyen Pekin, artık sadece tüketici değil, aynı zamanda üretici ve belirleyici bir aktör konumuna gelmek istiyor.

Verilerle Boeing

• Pazar Payı (2024): Yüzde 40,6
• Teslimat (2024): 333 uçak (küresel teslimatların yüzde 30’u)
• Öngörülen Tek Koridorlu Filo (2043): 35 bin 835
• Hizmetler Pazarı Görünümü (2021-30): 3.2 trilyon dolar
• Kilit Pazarlar: Kuzey Amerika, Asya-Pasifik (Çin), Avrupa
• Hizmet Verilen Ülke Sayısı: 150’den fazla

Boeing teslimatları en fazla Kuzey Amerika bölgesine yapılıyor. Şirketin 2024’teki sevkiyatlarının yüzde 29’u bu bölgeye gerçekleştirildi.

Çin’in yerli uçağı C919 seferde

Çin’in kendi üretimi olan ilk orta mesafe yolcu uçağı C919, artık ticari uçuşlarda kullanılıyor. Çin’in önde gelen hava yolu şirketlerinden China Eastern Airlines tarafından işletilen uçak, ilk seferini 2023 yılında Şanghay ile Pekin arasında gerçekleştirdi.

C919, Çin Ticari Uçak Şirketi (COMAC) tarafından geliştirildi. Ülkenin havacılık alanındaki dışa bağımlılığını azaltmayı hedefleyen bu model, Çin’in Boeing ve Airbus’a alternatif sunma çabasının somut bir örneği olarak değerlendiriliyor.

China Eastern, filosunu genişletme hedefi doğrultusunda COMAC ile 100 adet C919 uçağı için yeni bir anlaşmaya da imza attı. Bu adım, Çin’in sivil havacılık alanında kendi markasını küresel ölçekte konumlandırma çabasını ortaya koyuyor.

Boeing ve Airbus'la rekabete adım

Küresel yolcu uçağı pazarından pay alma hesapları yapan Çin’in yolcu uçağı C919, Boeing 737 ve Airbus A320'ye rakip olarak görülüyor.

2008’de COMAC tarafından geliştirilmeye başlanan C919, motor ve yazılım gibi bazı kritik parçaları hâlâ ABD’den tedarik edildiği için tamamen yerli sayılmıyor.

COMAC, C919’a ek olarak uzun menzilli ve geniş gövdeli C929 modelini de geliştiriyor.