Ermenistan: Azerbaycan ile 5, Türkiye ile 2 kara geçiş noktası açmaya hazırız

Kasım 2023'te Ermenistan hükümeti "Barış Kavşağı" projesini sunmuştu. Proje çerçevesinde Erivan, Ermenistan-Azerbaycan sınırında Kayan, Sotk, Karahunj, Angeghakot ve Yeraskh yakınlarında 5 geçiş noktası ve Ermenistan-Türkiye sınırında Akhurik ve Margara'da 2 geçiş noktası açmaya hazır olduğunu ifade ediyor.

Ermenistan Parlamentosu Dış İlişkiler Komisyonu Başkanı Sargis Khandanyan ve Orbeli Analitik Merkezi uzmanlarından siyaset bilimci Johnny Melikyan, "Barış Kavşağı" projesini ve Türkiye-Ermenistan ilişkilerinin normalleşmen sürecini Independent Türkçe'ye değerlendirdi.

"Barış Kavşağı" projesi"

"Barış Kavşağı" projesiyle ilgili görüşlerini Independent Türkçe okurlarıyla paylaşan Sargis Khandanyan, "Bildiğiniz üzere, ulaşım bağlantılarının açılması Ermenistan-Azerbaycan normalleşme sürecinde çok önemli bir yere sahip. Ve bu sadece Ermenistan için değil, bölgenin tamamı için vazgeçilmez. 'Barış Kavşağı' projesi, Ermenistan'ın bu konudaki yaklaşımını yansıtıyor. Buna göre, bölgedeki tüm ulaşım bağlantıları, ülkelerin egemenliği ve yetkileri çerçevesinde, karşılıklılık ve eşitlik ilkeleri üzerine açılmalı" şeklinde konuştu.

Khandanyan, "Barış Kavşağı" projesi kapsamında Ermenistan'ın kendi topraklarında Azerbaycan ile sınırda 5 karayolu geçiş noktası ve Türkiye ile sınırda 2 geçiş noktası açmaya ve Ermenistan'daki tamamlanmamış veya onarılması gereken demiryolu altyapılarını yeniden işletmeye hazır olduğunu belirtti.

Daha uygun ve daha kısa yolların bölgedeki ülkeler için daha fazla ekonomik verimlilik sağlayacağını belirten Ermeni milletvekili, "Proje bu açıdan Ermenistan için son derece önemli çünkü, ülkemiz maalesef 30 yıldan bu yana Azerbaycan ve Türkiye tarafından abluka altında tutuluyor. 'Barış Kavşağı' projesi, Ermenistan'a dış dünyaya daha geniş bir çıkış sağlayacağı gibi, ihracat ve ithalat kapasitesini artırma imkânı verecek ve işletmelerin serbest ticareti bakımından daha fazla fırsat oluşturacak. Haliyle bu durum sadece Ermenistan için olmayıp aynı zamanda diğer bölge ülkeleri için de geçerli" dedi.

Melikyan: Türkiye'nin Kars-Gümrü demiryolunu açması ilk mühim adım niteliği taşıyacak

Orbeli Analiz Merkezi uzmanlarından, siyaset bilimci Johnny Melikyan da "Barış Kavşağı"nın, Ermenistan hükümeti tarafından önerilen, barışçıl bir geleceğe yönelik bir proje olduğunu ve gelecekte ekonomik işbirliği yoluyla istikrara ve barışa ulaşma imkanı sağlayacağını söyledi.

Melikyan, "Komşu ülkelerin bu projeye ilgisinden bahsedersek, Gürcistan ve İran'ın ilgilendiğini net bir şekilde söyleyebiliriz. Bu, Kuzey-Güney koridorunun oluşturulması için çok iyi bir fırsat. Bu proje Fars Körfezi'ni Karadeniz'e bağlama ve bazı Asya ülkelerine Avrupa pazarına çıkma imkânı sunma kabiliyetine sahip olacak. Diplomatik ilişkilere henüz sahip olmadığımız diğer iki komşumuz için de proje önemli ve onlar da bu girişimden yararlanıp Doğu-Batı koridoruna erişebilecekler. Bu bağlamda, Azerbaycan'ın Nahçıvan ile ve Nahçıvan üzerinden Türkiye ile bağlantısı sağlanacaktır. Bu konuda Türkiye'nin Kars-Gümrü demiryolunu açması ilk adım niteliğini taşıyacak" ifadelerini kullandı.

Demiryolunun açılması için yaklaşık 8 milyon dolarlık bir yatırım gerektiğini ve bunun birkaç aylık bir çalışma gerektirdiğini olduğunu söyleyen Melikyan, Ermenistan demiryolunun Nahçıvan'a bağlanmasının ise sadece durumunda ise bunun 2 milyon dolarlık bir maliyeti olduğunu sözlerine ekledi.

Melikyan'a göre toplam tutarı 10 milyon doları bulan bu yatırımla altyapının açılması Kars'tan gelen demiryolunun Ermenistan üzerinden Nahçıvan'a bağlanma fırsatını ortaya çıkaracak.

Ermenistan için ise İran'a Yeraskh üzerinden çıkış sağlayacak ve gelecekte Süunik'teki (Zengezur-İ.T.) Nrnadzor demiryolunun inşası durumunda Nahçıvan üzerinden Ermenistan'a ulaşma imkanı verecek.

Ermenistan-Türkiye normalleşme süreci

Ermenistan-Türkiye normalleşme sürecine değinen Sargis Khandanyan, Ermenistan ve Türkiye'nin, müzakereler için görevlendirilmiş özel temsilcileri olduğunu hatırlattı.

Khandanyan, "Özel temsilciler 4 kez bir araya geldiler. Ancak ne yazık ki son görüşme iki sene önce gerçekleşti. Normalleşme süreci Ermenistan'ın beklediği hızla ilerlemiyor. Ermenistan, Türkiye ile süreçte önkoşulsuz ilişkilerin normalleştirilmesi ilkesi üzerinden hareket ediyor. Özel temsilciler bazı anlaşmalara vardılar, bunlar üçüncü ülke vatandaşları ve iki ülkenin diplomatik pasaport sahibi vatandaşları için sınırın açılmasıyla ilgili. Ermeni tarafı, sınır kapılarının açılmasını sağlayacak altyapı çalışmalarını tamamlamış ve yarın da bunu yapmaya hazır olduğunu belirtti. Halihazırda topun Türk tarafında olduğunu kaydetmek gerekir. Türkiye, inisiyatif almalı ve bu anlaşmaları hayata geçirmeli. Ancak ne yazık ki Türkiye'nin ön koşullarla hareket etmeye ve adımlarını Ermenistan-Azerbaycan sürecine endekslemeye devam ettiğini görüyoruz. Bu bizim açımızdan bir önkoşuldur" diye konuştu.

Khandanyan, sözlerine şunları ekledi:

"Gerek biz gerekse uluslararası partnerlerimiz adeta Azerbaycan'ın Türkiye'ye bir baskı uyguladığını ve Türkiye'nin Azerbaycan faktörünün etkisiyle daha sınırlı hareket ettiğini görüyoruz. Bu anlaşılmaz ve kabul edilmesi zor bir durum. Dolayısıyla beklentimiz varılan anlaşmaların Türkiye tarafından bir an önce hayata geçirilmesidir."

Ayrıca, Ermenistan-Türkiye sınırının herkese açılması ve diplomatik ilişkilerin kurulması konusunda hiçbir engel görmediklerini vurgulayan Khandanyan, "Bir diğer anlaşma, Ani Tarihi Köprüsü'nün inşasıyla ilgili olup iki ülke yetkili kurumları arasında bu konuda çalışmalar yapılıyor. Tabii bu sembolik bir adım ve bu anlaşmanın da kısa sürede hayata geçirileceğini umuyorum" ifadelerini kullandı.

Siyaset bilimci Melikyan da, üzerinde mutabakata varılmış bazı anlaşmalara rağmen, Türk tarafının halihazırda Ermenistan-Azerbaycan sürecini Ermenistan-Türkiye süreciyle ilintilendirmeyi sürdürdüğünü, bunun da durumu zorlaştırdığını ve gerçekçi olmayan bir hale getirdiğini belirtti.

Uzmana göre, bu durumda Kars-Gümrü Demiryolu'nun yeniden açılması, Ankara'nın barışa hazır olduğunun bir göstergesi olarak kabul görecektir.