Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) silahlanma yarışında

Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) askeri yığınağını yeni kazanımlarla sürdürüyor ve NATO'ya katılmayı hedefliyor.

GKRY Cumhurbaşkanı Nikos Christodoulides Kasım 2024'ün sonlarında Associated Press'e verdiği bir mülakatta bu niyetini dile getirdi.

Christodoulides haber kuruluşuna verdiği demeçte, “Ulusal Muhafızların bu tür fırsatları kaybetmesini istemediğimiz için, ABD ile Kıbrıs Cumhuriyeti'nin bu fırsatları en iyi şekilde nasıl değerlendirebileceği konusunda görüşmeler yapıyoruz - ve olumlu yanıtları için kendilerine teşekkür ediyoruz - böylece her şey yerli yerine oturduğunda Kıbrıs Cumhuriyeti NATO üyesi bir devlet olabilir” dedi.

GKRY Savunma Bakanı Vasilis Palmas Aralık ayı başlarında verdiği bir başka mülakatta GKRY’nin konumu itibariyle savunmasını geliştirmesi gerektiğinin altını çizdi.

Palmas AP'ye verdiği demeçte “Doğu Akdeniz'deki durum, sürekli değişen jeostratejik dengeler ve rekabet halindeki çıkarlar, adanın savunma kabiliyetlerini güçlendirmesini daha da acil hale getiriyor” dedi.

Eş zamanlı olarak Kıbrıs, İsrail'den açıklanmayan bir bedel karşılığında en az iki Barak MX hava savunma füze bataryası ve düzinelerce önleme füzesi satın aldı.

İsrail sistemi, şu anda Kıbrıs Ulusal Muhafızları'nda hizmet veren Rus yapımı Tor-M2 hava savunma sistemlerinin yerini alacak ve 1990'larda satın alınan eski Rus silahlarının Batılı sistemlerle değiştirilmesine yönelik daha geniş bir çabanın parçası olacak.

“Bu çok önemli bir satın alma. Ancak asıl önemli olan satın almanın kendisi değil, Kıbrıs Cumhuriyeti'ne çok boyutlu faydalar sağlayabilecek olan İsrail ile ilişkilerin istikrarlı bir şekilde geliştirilmesidir,” diyor Centre International de Formation Européenne'de kıdemli bir araştırmacı olan George Tzogopoulos.

GKRY Cumhurbaşkanı Christodoulides 2023 yılı başında göreve gelirken ada cumhuriyetinin gayrisafi yurtiçi hasılasının en az yüzde 2'sini NATO üyesi ülkeler için tavsiye edilen miktara uygun olarak savunma harcamalarına ayırma sözü vermişti.

“Kıbrıs Cumhuriyeti gerçekten de savunmasını güçlendiriyor. Ancak bu eğilim kademeli olarak gerçekleşiyor” dedi.

Avrupa Savunma Ajansı verilerine atıfta bulunan Tzogopoulos, 2018-23 yılları arasında adanın toplam savunma harcamalarının 382 milyondan (397 milyon dolar) 518 milyon avroya (539 milyon dolar), savunma yatırımlarının ise 62,2 milyondan (64,75 milyon dolar) 130 milyon avroya (135 milyon dolar) yükseldiğini kaydetti.

Tzogopoulos, “Bence Kıbrıs Cumhuriyeti Avrupa savunma girişimlerine mütevazı bir katkıda bulunmaya ve AB savunma sektöründe bazı küçük adımlar atarken göreceli jeopolitik önemini göstermeye çalışıyor” dedi.

“Buna paralel olarak, ABD ile daha güçlü bağlar ülkeyi daha fazla harcama ve yatırım yaparak silahlı kuvvetlerini Batılılaştırmaya itiyor” diye ekledi. “Elbette bölgesel ortam da aynı yönde bir rol oynuyor.”

“Geçen yaz Hizbullah Kıbrıs Cumhuriyeti'ni doğrudan tehdit ederek sadece Lefkoşa'da değil Washington'da da bazı endişelere neden oldu.”

Ancak GKRY’nin yakın zamanda NATO'ya kabul edilmesi ihtimali, NATO üyesi Türkiye'nin buna karşı çıkacağı düşünüldüğünde oldukça zayıf.

Türkiye, adanın üçte birini yöneten ve uzun süredir adada yaklaşık 35,000 asker konuşlandırmış olan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ni tanıyan tek ülke.

“Mevcut koşullar altında Kıbrıs Cumhuriyeti'nin NATO'ya nasıl katılabileceğini anlamıyorum. Türkiye yeşil ışık yakmalı ve bu da Kıbrıs Sorunu çözülmeden gerçekleşmeyecek” dedi.

“Genel tartışma belki Türkiye'ye iki devletli çözüm fikrinden vazgeçmesi için bir miktar baskı yapabilir, ancak - o zaman bile - tarih 1974 askeri işgalinden sonra Kıbrıs Sorunu'nun çözümünün ne kadar karmaşık olduğunu gösteriyor.”

Washington Lefkoşa'nın Batı yönelimini korumak ve teşvik etmekle ilgilenirken, Tzogopoulos bunun NATO üyelikleri konusundaki tartışmalardan “bağımsız” olarak gerçekleştiğini belirtti. Bu bağlamda daha fazla askeri anlaşma, satın alma ve eğitim yapılması muhtemeldir.

“Lefkoşa şu anda fırsatları ve riskleri olan stratejik bir hesaplama yapıyor. Fırsatlar, ABD'ye ve İsrail'e faydasını sürekli göstererek Batı ile daha yakın ilişkiler kurmakla ilgilidir” dedi.

“Ancak riskler ciddidir ve hem Türkiye hem de Rusya'nın hayal kırıklığına uğraması ve Lefkoşa'nın çıkarları pahasına politikalarını uyumlu hale getirmeleriyle ilgilidir.”

“Kıbrıs Cumhuriyeti için öncelik, bölgesel ve uluslararası rekabete katılımı değil, Kıbrıs Sorunu'nun çözümü olmuştur.”

Analiste göre Kıbrıs'ın ana destekçisi Yunanistan, Rusya'nın Şubat 2022'de Ukrayna'yı geniş çaplı işgalinin hemen ardından bir fırsatı kaçırdı.

“O zaman Finlandiya ve İsveç'in potansiyel NATO üyeliğini Kıbrıs Cumhuriyeti'nin üyeliğine bağlayabilirlerdi,” diyor. “Olağanüstü koşullar altında sonuçlar daha iyi olabilirdi - en azından Türkiye'nin etkisi sınırlandırılabilirdi.”

Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, Türkiye Lefkoşa'nın son savunma alımlarını eleştirdi.

Türk Dışişleri Bakanlığı bunları “yanlış” olarak nitelendirdi ve bölünmüş adada “bir silahlanma yarışı başlatabilecekleri” uyarısında bulundu.

TBMM Başkanı da Kıbrıs'ın yakında “satın aldıkları silahların işe yaramadığını göreceğini” iddia etti.

Türkiye daha önce 1990'ların sonunda Rusya'dan uzun menzilli, stratejik S-300PMU-1 hava savunma sistemleri sipariş ettiğinde Lefkoşa'ya önleyici saldırı tehdidinde bulunmuş ve ancak Yunanistan'ın füzeleri almayı kabul etmesiyle yatışan bir krize yol açmıştı. Bugün Türkiye ve Kıbrıs'ın böyle bir kriz riski altında olması pek olası görünmüyor.

Bununla birlikte, gerilimin yeniden tırmanması güçlü bir olasılıktır.

Tzogopolous, “Türkiye, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin ABD ve İsrail ile daha yakın ilişkiler içeren yeni dış politika yöneliminden büyük endişe duyuyor” dedi.

“Lefkoşa'nın farklı türlerde Batılı silahlar edinmesi, ABD silah ambargosunun kaldırılmasından sonra hızla gelişen eğilimin bir göstergesidir.”

ABD, adada bir silahlanma yarışını önlemek amacıyla 1987 yılında Kıbrıs'a silah ambargosu uygulamıştı.

Bu nedenle Kıbrıs 1990'larda S-300'ler için Rusya'ya yöneldi. Lefkoşa'nın yıllar boyunca başta Exocet gemisavar füzeleri olmak üzere Fransız silahlarını satın almasının nedeni de bu.

ABD 2020'de onlarca yıllık ambargoyu sona erdirme kararı aldı ve bu da potansiyel olarak cumhuriyete Amerikan silah satışının önünü açtı.

Mavi Vatan deniz doktrini kapsamında Doğu Akdeniz'deki deniz varlığını artıran Türkiye, Kıbrıs'ın Batı ile ortaklık kurmasını ve askeri cephaneliğini geliştirmesini sorunlu görüyor.

Tzogopoulos, “Kıbrıs Cumhuriyeti, Doğu Akdeniz'deki Türk-Amerikan pazarlığı senaryolarını dikkatle incelemelidir” dedi.

“Bu pazarlığın Başkan Donald Trump döneminde daha da canlanması bekleniyor.”