İran parlamentosu nükleer anlaşmadan çekilmeyi görüşebilir

• İran’da bir milletvekili, Meclis’in nükleer anlaşmadan çekilme konusunu tartışacağını açıkladı. Bu, Tahran-Batı gerilimini ciddi şekilde tırmandırabilir.
• Fransa, Almanya ve İngiltere’nin (E3) başlattığı “snapback” mekanizmasıyla BM yaptırımları yeniden yürürlüğe girdi; yaptırımlar İran’ın dış varlıklarını donduruyor ve bazı askeri/mali anlaşmaları durduruyor.
• İran’ın anlaşmadan çekilmesi veya NPT gibi düzenlemelerden uzaklaşması, bölgesel bir silahlanma yarışını ve yeni bir çatışma riskini artırabilir.
• Parlamento tartışmaları, Meclis kararları ve Tahran-UAE A / E3 arasındaki diplomasi yakından izlenecek.

İran Meclisinde muhafazakâr milletvekili İsmail Kowsari, ülkesinin BM tarafından yeniden yürürlüğe sokulan yaptırımlara verdiği tepki kapsamında parlamentonun nükleer anlaşmadan çekilmeyi tartışacağını söyledi.

Kowsari, çekilmenin otomatik olarak “bomba yapımı” anlamına gelmediğini, bu meselenin daha sonra ayrıca ele alınacağını belirtti.

“Karşılık vereceğiz”

Meclis Başkanı Muhammed Bagher Kalibaf da yaptırımların sorumlusu olarak gösterilen Fransa, Almanya ve İngiltere (E3) konusunda sert çıktı; Tahran’ın bu karara “ciddi karşılık” vereceğini ilan etti ve üç ülkeye misilleme tehdidinde bulundu.

Hangi yaptırımlar yürürlüğe girdi?

E3’ün tetiklediği “geri adım/snapback” mekanizmasıyla, BM bazı yaptırımları yeniden uygulamaya aldı: İran’ın yurtdışındaki varlıklarının dondurulması, Tahran ile silah anlaşmalarının durması ve balistik füze programına yönelik kısıtlayıcı önlemler bunlardan bazıları.

Ekonomik ve toplumsal etkiler

Yaptırımlar ve devam eden gerilim ekonomik baskıyı artırıyor: İran riyali rekor düşük seviyede seyrediyor, temel gıda fiyatları yükselmiş durumda ve halk üzerinde ciddi mali yük oluşuyor. Bu makroekonomik stres, iç politik tansiyonu da yükseltiyor.

Savaş riski ve zenginleştirilmiş uranyum

Metinde vurgulandığı üzere, İran halihazırda yüzde 60 saflığa kadar zenginleştirilmiş uranyum stokuna sahip. Bu teknik olarak silah seviyesine (yaklaşık yüzde 90) hâlâ uzak olsa da, Batı ve bölge aktörleri Tahran’ın kapasitesinden ve olası hızlanmadan endişe duyuyor.

Ayrıca metinde, Haziran’daki çatışmalarda hasar gören nükleer tesislerin yeniden inşa edildiğine dair algının halkta yeni bir savaş endişesi yarattığı belirtildi.

Diplomasi tıkanmış görünüyor

E3 yetkilileri, İran’a yaptırımların tetiklenmemesi için diplomasi yürüttüklerini ancak İran’ın Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) denetçilerine tam erişim vermemesi ve yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum stokunu bildirmemesi gerekçesiyle sürecin snapback’e gittiğini söyledi.

Tahran ise müzakereleri “dayatma” olarak nitelendiriyor ve doğrudan Washington’la görüşmelere soğuk bakıyor.

Kısa vadede izlenecek üç nokta

1. Parlamento tartışması ve olası kararlar: Meclis’in resmi oturumlarında çekilme gündeme gelip gelmeyeceği ve hangi çerçevede tartışılacağı netleşecek.
2. Diplomasi trafiği: E3-UAE A-İran arasında son dakika diplomasi çabaları sürüyor; uzlaşma sağlanıp sağlanmayacağı belirleyici olacak.
3. Bölgesel güvenlik yansımaları: İran’ın herhangi bir geri adımı silahsızlanma rejimlerini ve bölge istikrarını etkileyeceğinden, komşu ülkeler ve küresel aktörlerin tepkileri yakından izlenecek.