İsrail NPT’ye taraf değil ama İran’ı NPT’yi ihlal etmekle suçluyor

• İsrail, Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması’na (NPT) taraf değil ve nükleer kapasitesini resmen açıklamıyor.
• İran ise NPT’ye taraf, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) denetimlerine açık ve faaliyetlerinin barışçıl olduğunu savunuyor.
• NPT’ye taraf olmayan sadece dört ülke var: İsrail, Hindistan, Pakistan ve çekilen Kuzey Kore. Bu dört ülkenin tamamı nükleer silaha sahip.
• Yine de hedef alınan, NPT’ye taraf olan ve denetime açık olan İran oluyor. Bu durum, uluslararası düzenin normları eşit uygulamadığını ortaya koyuyor.

İsrail’in İran’daki nükleer tesislere yönelik saldırısı, yalnızca askeri değil, aynı zamanda uluslararası hukuk ve nükleer silah rejimi açısından da dikkat çekici bir çelişkiyi ortaya çıkardı.

İsrail açıklama yapmaktan kaçınıyor

İsrail, bugüne kadar Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması’na (NPT) taraf olmadı. Dolayısıyla hiçbir denetim, şeffaflık ya da yükümlülük altında değil. Tel Aviv yönetimi, nükleer kapasitesine ilişkin resmi bir açıklama da yapmış değil.

Buna karşın İran, 1970’ten beri NPT’ye taraf bir ülke. Nükleer faaliyetleri, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) denetimine açık. Tahran yönetimi, nükleer çalışmalarının barışçıl amaçlı olduğunu ısrarla savunuyor.

Ancak İsrail ve bazı Batılı ülkeler, İran’ı NPT’yi ihlal etmekle suçluyor ve bu gerekçeyle askeri hedef haline getiriyor. Yani nükleer silah rejimine hiç dahil olmayan bir ülke, sisteme bağlı kalan bir ülkeye müdahale ediyor.

NPT sisteminde kim nerede duruyor?

NPT’ye bugün toplam 191 ülke taraf. Bunlardan sadece 5 ülke, antlaşma kapsamında “Nükleer Silaha Sahip Devlet” (NWS) olarak tanınıyor:

• ABD
• Rusya
• Çin
• Birleşik Krallık
• Fransa

Bu 5 ülke dışındaki 186 devlet, nükleer silah edinmemeyi taahhüt ediyor. Türkiye, Almanya, Japonya, Brezilya, Endonezya, Mısır, Suudi Arabistan ve Güney Kore gibi ülkeler bu gruba dahil.

Taraf olmayan 4 ülke

NPT’ye taraf olmayan sadece 4 ülke var:

• İsrail
• Hindistan
• Pakistan
• Kuzey Kore (taraf olup 2003’te çekildi)

Bu dört ülkenin tamamı nükleer silaha sahip. Ancak içlerinden yalnızca İran gibi NPT’ye taraf olan bir ülkenin nükleer faaliyetleri, uluslararası baskıya ve saldırıya konu oluyor.

Çifte standart eleştirisi

Ortaya çıkan bu tablo, uluslararası sistemin normlara eşit davranmadığını ve mevcut nükleer düzenin ciddi yapısal çelişkiler taşıdığını gözler önüne seriyor. İran örneği, NPT’ye taraf olmanın bir güvence değil, tersine bir müdahale gerekçesine dönüştüğü çelişkili bir düzeni ortaya koyuyor.