SpaceX’e ait uzay çöpü dünyaya düştü

Gökbilimci Samantha Lawler, Mayıs 2024'te Saskatchewan, Regina'daki evinden arabayla bir saat uzaklıktaki bir çiftçinin tarlasına uzay çöpü düşmüş olabileceğine dair bir e-posta aldığında şüpheci davrandı. Ancak gerçek şuydu: SpaceX Dragon gövdesinin birkaç parçası araziye ve yakındaki çiftliklere düşmüştü. Regina Üniversitesi'nde ders veren Lawler, bu olayın uzay çöpü sorununun giderek büyüdüğünü gözler önüne serdiğini ve onda asla geçmeyen bir korku hissi bıraktığını belirtti.

Artan fırlatmalar ve uzaydaki enkaz tehdidi̇

Roket fırlatmalarının artan sıklığı, Dünya'ya en yakın uzay bölgesini, yani alçak Dünya yörüngesini dolduruyor. Bu bölge, bazıları Soğuk Savaş döneminden kalma on binlerce eski donanım parçasıyla dolu. Uzmanlar, tüm bu uzay çöplerinin oluşturduğu tehlikenin hızla arttığı konusunda uyarıyor. Lawler, Saskatchewan'daki gibi olayların "çok daha yaygın hale geleceğini" ve sonunda "bundan biri ölecek" ifadelerini kullandı.

Uluslararası Uzay İstasyonu, 2023'te bir hafta içinde iki kez ve geçen kasım ayında tekrar uzay çöplerinden kaçmak zorunda kaldı. Bilim insanları ayrıca ticari havacılık için potansiyel tehlikenin yanı sıra atmosferde yanan enkazların neden olduğu kirliliğe de dikkat çekiyor.

Kontrolsüz geri̇ gi̇ri̇şler ve hava sahası ri̇ski̇

Avrupa Uzay Ajansı'nın nisan ayında yayımladığı bir rapora göre, 2024 yılında yaklaşık 1.200 cismin Dünya atmosferine yeniden girdiği belirtildi. Uzmanlar, bu yeniden girişlerden en az 120'sinin kontrolsüz olduğunu, yani yörünge yollarının altında rastgele bir noktaya Dünya'ya çarptığını tahmin ediyor. Ajans, çapı on santimetreden (yaklaşık dört inç) büyük 50.000'den fazla cismin şu anda yörüngede olduğunu ve yaklaşık 9.300 aktif uydunun bulunduğunu belirtti.

Gökbilimci Samantha Lawler, Mayıs 2024’te bir gazeteciden, Saskatchewan’daki Regina kentinin bir saat dışında bulunan bir çiftlik arazisine uzay çöpü düşmüş olabileceğine dair bir e-posta aldığında önce şüpheyle yaklaştı. “Evet, tabii, hemen yanımdaki çiftçi uzay çöpü bulmuş, olasılık nedir ki?” diye düşündü. Ancak kısa sürede iddiaların doğru olduğu anlaşıldı. SpaceX’e ait Dragon roketinin kapsülün hemen altındaki gövde kısmına ait birkaç parça, çevredeki araziye ve yakındaki çiftliklere düşmüştü.

Regina Üniversitesi’nde ders veren Lawler, “En uzun parça muhtemelen sekiz fit uzunluğundaydı ve 36 kilo ağırlığındaydı,” diyerek çarpmanın şiddetine dikkat çekti. “Evinize çarpsa, içinden geçerdi; yavaşlamazdı bile.”Lawler, birkaç hafta sonra çiftliğe döndüğünde, iki SpaceX çalışanı küçük bir kamyonla enkazı taşımak için gelmişti . "Sessizce parçaları alıp U-Haul'a yüklediler," diyor.

Çevreye etki̇ler ve çözülmeyi̇ bekleyen düzenlemeler

Dünya atmosferi de uzay çöplerinden etkileniyor. Roketler çoğunlukla alüminyumdan oluştuğu için, yandıklarında ozon tabakasının incelmesine neden olabilen alüminyum oksit açığa çıkarırlar. Çoğu roket ayrıca fosil yakıtlar yakarak fırlatma aşamasında kirliliğe neden oluyor.

Birçok enkaz parçası gelişigüzel düşmeye devam etse de, kontrollü yeniden giriş teknolojisi mevcut. Byers, hükümetlerin ve şirketlerin bunu bir öncelik haline getirmesi gerektiğine inanıyor. Bazı uzay çöpleri ise yanmayacak kadar yüksek bir irtifada yörüngede bulunuyor; bu da bu nesnelerin yörüngede kalıp aynı irtifadaki diğer uzay araçları ve uydular için sürekli bir tehlike oluşturduğu anlamına geliyor.

Alçak Dünya yörüngesi̇ni̇ temi̇zleme ve gelecekteki̇ yaklaşımlar

Alçak Dünya yörüngesindeki uzay çöplerini temizlemek için çeşitli çözümler gündemde. Japon Astroscale şirketi, "uzay çöp kamyonu" prototipi geliştirirken, İsviçreli ClearSpace de Avrupa Uzay Ajansı’yla benzer görevler planlıyor. Kısa vadede çöplerin daha yüksek yörüngelere taşınması öneriliyor.

Uzun vadede ise yörüngede geri dönüşüm hedefleniyor. Eski uyduların parçalarının yeniden kullanılmasıyla “dairesel uzay ekonomisi” kurulması planlanıyor. Avrupa Uzay Ajansı, bunun 2050’ye kadar mümkün olabileceğini belirtiyor.

Gökbilimci Lawler ise daha az ve daha dayanıklı uydu çağrısı yapıyor.