The Atlantic: Ukrayna'ya önerilen anlaşma uygulanabilir mi?

ABD'nin önde gelen yayın organlarından The Atlantic'de, Ukrayna'ya ABD tarafından dikte edilen ve Avrupa tarafından revize edilerek uygulaması istenen anlaşmanın detaylarının ve uygulanabilirliğinin değerlendirildiği bir analiz yayınlandı.

Ukrayna'nın, Trump yönetimi tarafından uygulanan baskı ile özellikle, ağır sanayi fabrikalarının bulunduğu Donbas gibi bölgeleri teslim ederek ortaya konulan anlaşmayı kabul etmeye zorlandığı belirtilen analizde, Ukrayna'nın önüne konulan seçeneklerin olası sonuçları değerlendirildi.

Analizde ayrıca; tarihsel olarak benzer örneklere atıfta bulunularak sürecin geleceğine dair öngörülere yer verildi.

İşte The Atlantic'de yayınlanan analiz:

Ukrayna hükümetinin şu anda karşı karşıya olduğu zor karar, Rusya'nın devam eden bombardımanına katlanmakla, kendi kültürel kimliğinin bir parçası olan egemen topraklarını Rusya'ya terk etmek arasında bir ikilem yaşıyor.

Diğer yandan yapılan uzun görüşmelerin ardından Ukrayna'nın, Rusya'nın yeniden saldırması durumunda kesin güvenlik garantileri alırsa, şu anda Rusya'nın kontrolü altında bulunan toprakları terk etmeyi düşünebileceğine dair işaretler var.

Ancak Ukrayna, kömür yataklarının üzerinde bulunan ve ağır sanayi fabrikalarının bulunduğu ve büyük emek harcayarak güçlendirdiği Donbas bölgesinin bir kısmını hala elinde tutmaya çalışıyor ya da en azından bu bölgenin Rusya'ya ait olduğunu kabul etmekten ve tamamen vazgeçmekten kaçınmaya çalışıyor.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Donbas'ın bu son bölgesini kontrol altına almayı barış görüşmelerinin bir koşulu haline getirdi ve şu ana kadar iki farklı öneri sunuldu.

Birincisi, bölgenin askerden arındırılmış bölgeye dönüştürülmesini, ikincisi ise askerden arındırılmış ve serbest ekonomik bölgeye dönüştürülmesini öngörüyor.

Her ikisi de Ukrayna kontrolündeki ve Rusya kontrolündeki topraklar arasında tampon bölge işlevi görecek.

Ancak, bu düzenlemelerin nasıl olacağı, bölgeyi kimin yöneteceği, ihlalleri kimin izleyeceği ve ekonomik olarak kimin fayda sağlayacağı konusunda detaylar yok.

Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenskiy ise haklı bir isyan yaşıyor.

Zelenskiy yaptığı son açıklamalarının birinde;

“Ukrayna askerleri beş veya on kilometre geri çekiliyorsa, neden Rus askerleri de işgal altındaki topraklardan aynı mesafe kadar geri çekilmiyor?”

ifadelerini kullandı.

Politico'ya göre, bu bölgeyi askerden arındırılmış ve serbest ekonomik bölgeye dönüştürme fikri muhtemelen Avrupa'nın tavsiyesi üzerine Ukrayna tarafından önerildi.

Bölgenin askerden arındırılmış bölgeye dönüştürülmesi, Rusya'nın daha sonra bu toprakları ilhak etmesine kapı açarken, serbest ekonomik bölgeye dönüştürme fikri, teorik olarak Ukrayna'nın bölgedeki yatırımlarını ve endüstrisini elinde tutmaya devam etmesine olanak tanıyabilir.

Tarihteki örnekler

Tarihte, Donbas'ta olası bir tampon bölge için model olabilecek çok az anlaşma var.

1953'te Kore Savaşı'nı sona erdirmek için Kore Yarımadası'nda bir askerden arındırılmış serbest ekonomik bölge oluşturuldu. Ancak bu bölge asla tam olarak istenildiği rolüne ulaşamadı.

Mısır-İsrail çatışması da, büyük ölçüde ABD'nin İsrail'e verdiği destek sayesinde, Sina Yarımadası'nda bir askerden arındırılmış serbest ekonomik bölge ve barış antlaşmasıyla sonuçlandı.

Ancak İsrail, Sina'yı ve değerli sahil kenti Şarm El-Şeyh'i işgal etme hedefinden asla vazgeçmedi.

Birleşmiş Milletler önderliğindeki barış gücü, Golan Tepeleri'nde İsrail ve Suriye güçleri arasındaki ateşkesi korumakla görevlendirildi. Bu güç, İsrail'in işgal ettiği Suriye topraklarını Suriye'nin geri kalanından ayırdı ve o zamandan beri sükunet hakim. Ancak Golan uluslararası alanda hala Suriye toprağı olmasına rağmen İsrail oradaki varlığını genişletiyor.

Ukrayna şu anda, savaşın bitmesi için Rusya'nın halihazırda kontrol ettiği topraklar üzerinde fiili Rus kontrolünü kabul edebilir ve Ukrayna'nın kontrolündeki Donbas'ta bir tampon bölge kurulmasını kabul edebilir. Ancak tarihi bu örnekler, bu adımın sonuç olarak başarısız olacağını ortaya koyuyor.

Diğer yandan Rusya bu toprakları tek taraflı olarak ele geçirmiş olsa bile, Avrupa dahil uluslararası toplumu bunu tanımaya zorlayamaz.

Askerden arındırılmış bölge veya serbest ekonomik bölge, ancak her iki taraf da çatışmayı sona erdirmek ve barışın faydalarını devam eden çatışmalardan daha değerli görmek istiyorsa işe yarayabilir.

Ancak tüm bu örnekler ışığında; Ukrayna ve Avrupalı müttefiklerinin, Ukrayna'nın daha fazla toprak vererek güvenilir bir barış elde edemeyeceğini artık kabul etmeleri ve süreci buna göre şekillendirmeleri gerekir.