Herson nasıl kurtuldu?

Geçtiğimiz haftanın en önemli olayı Rusya’nın 9 aydır işgal altında tuttuğu ve Eylül’de kendi toprağı ilan ettiği Herson vilayetinin merkezi de dahil olmak üzere büyük bir kısmından çekilmesi oldu. Böylece Herson vilayeti, Dinyeper nehri boyunca sadece coğrafi açıdan değil, savaş mevzileri açısından da ikiye bölünmüş oldu. Putin’in Kırım köprüsünün patlatılmasının ardından Ukrayna’daki işgal kuvvetlerinin komutanlığına atadığı "Armageddon" lakaplı General Surovikin, atandığı sırada propaganda kanallarının Rus toplumuna vaat ettiği cephedeki büyük değişime imza attı. Ancak bu değişiklik Rus ordusunun lehine olmadı, tam tersi, savaşın başından itibaren yaşadığı en önemli yenilgiler hanesine yazıldı. Surovikin askerlerini 9 Kasım’da Herson’un merkezinin bulunduğu Dinyeper’in batı sahilinden doğu sahiline çekmeye ve paralel olarak Kırım’da mevziler kazmaya başladı. 

Rusya için Kırım kadar “kutsal” olmasa da Herson’un işgali ve 9 aydır işgal altında tutulması Rusya için stratejik önem arz ediyordu. Zira Herson,  Rusya’nın 24 Şubat’tan sonra işgal edebildiği tek vilayet merkeziydi. Öte yandan, Kırım üzerinden taşınan silah-mühimmat ve askeri araçlar Dinyeper’in üzerindeki üç köprü aracılığıyla sağ sahile taşınıyor ve Herson, Mikolayiv ve Zaporijya yönündeki saldırılar için lojistik merkez rolünü oynuyordu. Rus ordusu, savaşın ilk aylarında buradaki mevzilerden özellikle Mikolayiv ve Kriviy Rih’i kolayca topçu ateşi menzilinde tutabiliyordu. 

Ancak Temmuz itibarıyla itibaren Ukrayna ordusunun HİMARS sistemlerini elde etmesi cephede durumu değiştirdi. Ukrayna’ya ilk HİMARS’lar Haziran ayında geldi, Temmuz ortalarında ise artık Ukrayna ordusu Rusya’nın tüm cephe boyu topçu atışları hakimiyetine son veren bu sistemleri aktif şekilde kullanmaya başladı. Daha o zaman Herson’un kurtuluşu operasyonunun yakında başlayacağı düşünülüyordu, ancak Ukrayna bu cephede lojistiği kesme taktiği uygulamayı sürdürdü. Dinyeper’in üzerindeki stratejik Antonov, İngulets ve Nova Kahovka köprüleri sürekli HİMARS’larla vuruldu ve birkaç hafta sonra bu köprülerden Rusya artık mühimmat taşıyamaz duruma geldi. Kremlin, bu darbelerin akabinde Ukrayna’nın Herson’a kara operasyonu başlatacağını beklerken enformasyon alanında tam bir sessizlik uygulayan Ukrayna, sağ gösterip sol vurmayı tercih etti. Herson’un kurtuluş operasyonu ertelendi, Moskova, Harkiv vilayetinin İzyum’dan başlayan temizleme operasyonu ile sarsıldı. İzyum’dan “operasyonel çekilme”ye Rusya, işgal ettiği bölgelerdeki söde referandumlar ve Herson da dahil 4 vilayetin ilhak kararı ile tepki verdi. Fakat, ilhak kararının ertesi gün Rusya cephede bir darbe daha yedi – Donbas’da stratejik Liman kenti dahil olmak üzere işgal edilmiş bölgelerin bir kısmından daha Rus ordusu kovuldu. 

Rusya, Ağustos sonu – Eylül başında Rus ordusu Herson’un batı sahilinde işgal ettiği mevzileri koruma umuduyla Harkiv’den kaçmak zorunda kalan “Vostok” birliğini ve Hava İndirme Birliklerinin elit gruplarını buraya yönlendirdi. Ancak, daha o haftalarda Rusya’nın nehrin sağ yakasında barınmasının imkansız olduğu, Rus ordusunun burada uzun süre dayanamayacağı belliydi. Batı yakasındaki Rus birlikleri ciddi lojistik sorunları yaşıyordu, Ukrayna ordusunun ise HİMARS üstünlüğünün yanı sıra Mikolayiv yönünden kolayca mühimmat sağlama avantajı vardı. Öte yandan, Herson’un genellikle düz tarlalardan oluşan coğrafyası da Ukrayna ordusunun çok kolaylıkla Rus askerlerini ve mühimmatını “avlamasına” izin veriyordu.  Bu nedenle Eylül sonu itibarıyla Herson’da Rusya ordusu hem asker, hem de silah-mühimmat açısından ciddi zorluklarla karşı karşıya idi. İddialara göre, Savunma Bakanlığı yetkilileri o dönemde Putin’i Herson’dan çekilmeye ve sözde referandumu engellemeye çalıştı. Hatta birkaç kez referandum tarihi ilan edilse de ertelendi. Ancak, Putin, kendi generallerini değil, Prigojin-Kadırov hattını dinlemeyi tercih etti. Herson’dan çekilmesi sadece zaman meselesi olan ordusunu korumak yerine Surovikin’in acımasızlığına güvendi.

Gelinen süreçte bu durumun bir nevi Putin usulü propaganda yöntemi olduğu yorumları da yapılıyor. Bu yorumlara göre,  Rus ordusunun Herson’da kalamayacağı gerçeği Ekim başında Kremlin açısından da belliydi, ancak Kırım köprüsünün patlatılmasının üzerine bir de Herson yenilgisi propaganda açısından fazla yıkıcı olacağından Surovikin’in atanması ve Herson’dan çekilme kararının ertelenmesiyle durum kurtarılmaya çalışıldı. “Acımasız general” Surovikin’in kararlı davranacağı, doğru durum değerlendirmesi yapacağı ve “zor kararlar” alarak cephede Rusya lehine büyük dönüşü gerçekleştireceği yönünde bir propaganda furyasına start verildi. O “zor kararlar”dan biri de Herson’dan çekilme idi. Surovikin, atanmasını takip eden günlerde aslında Herson’dan çekilmenin işaretlerini verdi. Bu, Kremlin’in propaganda toplumunu “zor kararlara” alıştırma girişimiydi. Zira Herson’da Rus ordusunun zaten zorlaşan durumuna bir de Kırım köprüsünün patlatılması eklenmişti. Her ne kadar patlamanın ertesi gün Rus propagandası köprünün açık olduğu görüntüsünü oluşturmaya çalışsa da, sonrasında yapılan açıklamalar artık bu yolla Rusya’nın mühimmat taşımasının imkansız olduğunu ortaya koydu. Rusya Başbakan Yardımcısı, geçtiğimiz günlerde köprü üzerindeki demiryolu hattının en az bir sene tek hat halinde çalışacağını açıkladı ki, bu bile Rusya’nın Kırım köprüsünden demiryolu aracılığıyla mühimmat taşımasının ne kadar zorlaştığını gösteriyor.

Dolayısıyla, Herson’dan çekilmenin ne “iyi niyet”le, ne de “taktik yeniden gruplanma” ile açıklanacak bir tarafı yoktu. Rusya, Herson’un merkezinden ve Dinyeper’in batı sahilinden çekilmedi, kovuldu.

Bundan sonraki aşamada, Rusya Herson vilayetinin güneydoğusunda savunma hattını güçlendirmeye çalışacak.  Daha çekilmeden önce Herson’dan gelen haberler, Rusya’nın Dinyeper’in doğu sahili boyunca siperler kazdığını ve askeri araçlar için tahkimatlar inşa ettiğini gösteriyordu. Son günlerde basına yansıyan uygu fotoğrafları da bu haberleri doğruluyor. 

Planet.com servisinin 10 Kasım tarihli uydu fotoğraflarına göre, Rusya, Nova Kahovka Hes’in kuzeyinde nehir boyunca 2 kilometre uzunluğunda yeni siper hattı oluşturdu. Nova Kahovka nehir limanının çevresinde de yeni siperler görülüyor. Nova Kahovka’nın içinde ise Rus ordusunun daha önce kıyıdan kıyıya askeri güç aktarmak için kullanılan iskelede yeni siperler kazıldı. Rus ordusunun, Nova Kahovka barajına giden ve Dinyeper’in iki kıyısını bir birine bağlayan köprünün birkaç ayağını da patlattığı bildiriliyor. Uydu görüntüleri, Rus ordusunun hatta çekilirken patlattığı Antonov köprüsünün doğu kıyısındaki ayağında bile siper kazdıklarını gösteriyor. 

Bazı uzmanlara göre, Ukrayna’nın Herson’un temizlenmesi operasyonunu yakın zamanda Dinyeper’in doğu sahilinde sürdüreceği inandırıcı görünmüyor. Zira Antonov köprüsünün yok edilmesi, şimdiye kadar Rusların yaşadığı lojistik sorununu şimdi doğu sahiline operasyon başlatması durumunda Ukrayna’nın karşısına çıkaracak. İndirme birlikleri ile bir operasyon planı ise ciddi kayıp riskleri barındırıyor.  Ancak bununla birlikte, Ukrayna ordusunun Dinyeper’in batı sahilinde güçlenmesi, doğu kıyısında, Donbas’ın güneyinde ve Kırım’da daha önce HİMARS menziline girmeyen Rusya silah depolarını ve mevzilerini kolaylıkla hedefe alma fırsatı doğuruyor. Bu ise Rusya’nın söz konusu bölgelerdeki lojistik imkanlarını daha fazla zorlayacak. Ukrayna’nın yakın haftalardaki hedefinin Dinyeper’in batı kıyısından Rusya’nın mevzilerini roket ateşi altına alarak Zaporijya üzerinden Melitopol yönünde kara harekatı başlatması daha inandırıcı görünüyor. Melitopol yönünde elde edilen başarı ise Rusya’nın Dinyeper’in sol sahilinden de Kırım’a doğru gerilemek zorunda kalacağı anlamına geliyor. Yani artık hem kış, hem Ukrayna Kırım kapısına dayanmak üzere…