Eurasia Review: Tayvan Asya'nın Ukrayna'sı mı oluyor?

Tayvan ve Ukrayna birbirinden çok uzak, coğrafi olarak farklı ve zıt jeopolitik değerlere sahip. Biri Asya'da, bir ada ve dünyanın en büyük mikroçip üreticisi. Diğeri ise deniz cephesi olan, savaş öncesi hareketli bir sanayi üssü olan ve dünyanın tahıl merkezlerinden biri olan bir Avrupa ülkesi.

Ancak Ukrayna'da yıkıcı bir savaş yedinci ayına girdiğinde, Tayvan Boğazı'nda artan gerilimler kıyasıya bir karşılaştırmaya neden oluyor.

ABD için Küba ne ise Rusya için Ukrayna odur

Ukrayna'da savaşa yol açan ve Tayvan Boğazı'nda gerilimi artıran faktörler hakkında paralellikler ortaya konuyor. Rusya, NATO'nun Soğuk Savaş sonrası eski Varşova Paktı ülkelerini ve ittifak birliklerini ve askeri altyapıyı hemen eşiğine getiren eski Sovyetler Birliği cumhuriyetlerini bünyesine katmak için doğuya doğru genişlemesine karşı çıktı. Eski SSCB'nin dağılması ve halefi Rusya'nın ekonomik gerilemesi ve güvenlik sorunları göz önüne alındığında, art arda gelen genişleme dalgaları sadece düşmanlığı körükledi.

Moskova Ukrayna'da kırmızı çizgiyi çizdiğinde NATO'nun amansız doğuya doğru hamlesi kritik bir noktaya ulaştı. Tarihsel, kültürel, güvenlik ve jeopolitik kaygılar nedeniyle Rusya, Ukrayna'nın NATO'nun yörüngesine düşmesine izin veremezdi.

Amerika Birleşik Devletleri, Florida'nın sadece birkaç mil açığındaki komünist Küba'nın, güvenliği için varoluşsal bir tehlike oluşturacak potansiyel olarak nükleer uçlu füzelere ev sahipliği yapmasını önlemek için büyük çaba sarf etti. Washington, Castro hükümetini devirme girişimlerine bile sponsor oldu ve adaya karşı dünyanın en kalıcı ekonomik ambargolarından birini dayattı.

Kiev'in NATO'ya girişi Rusya'nın güvenliğini baltalayacak ve Moldova ile Gürcistan'ı da NATO üyeliğini aynı şekilde düşünmeye teşvik edecek. Bu, Belarus'u doğu Avrupa'daki tek eski Sovyet cumhuriyeti olarak Moskova'dan ayrılmaya teşvik edecek. Eğer Minsk de dönerse, Avrupa tarafından Rusya'nın kuşatılması tamamlanacak. İşte bu nedenle Kremlin, akıntıyı durdurmak için sert ve güçlü bir tepki verdi.

Vekalet savaşı ve büyük güç rekabeti prizmasından bakıldığında, Ukrayna'daki savaş Washington'a rakibini aşağılama fırsatı sunuyor ve bu, ABD için tekrar ele geçemeyecek kadar iyi bir şans. ABD Vietnam, Irak ve Afganistan'da kan kaybetti. Ukrayna'daki yenilgi ABD için daha büyük bir kayıp olabilir.

Tek Çin Politikası'nın içini boşaltmanın riskleri

Uzak Doğu'da, Tayvan Boğazı ve Güney Çin Denizi gibi bölgesel parlama noktalarında ABD'nin artan deniz ve hava varlığı hakkında benzer bir benzetme yapılabilir. NATO üsleri Rusya'nın batı sınırlarını çevrelerken, Japonya, Güney Kore ve Filipinler'den Avustralya'ya kadar olan noktalar da Çin'i çevrelemeye devam ediyor.

Son yıllarda ABD, silah satışlarını ve Tayvan'a üst düzey ziyaretlerini artırdı ve ABD hükümetinin hiyerarşisinde ikinci en yüksek rütbeli kişi olan Meclis Başkanı Nancy Pelosi'nin geçen ay ziyaretiyle sonuçlandı. 25 yıl sonra ikinci ziyaret, dünyanın en önemli ikili ilişkilerini on yılların en düşük noktalarından biri haline getirdi.

Pekin uzun zamandır Tayvan'ı Çin'in bir parçası ve yeniden birleşmeyi ülkenin ulusal gençleşmesinin ayrılmaz bir parçası olarak görüyor. Pelosi'yi bir ABD senatörü, iki vali ve iki kongre heyeti izledi ve konuk listesi uzayabilir. ABD ayrıca Taipei'nin gözetleme radarları ile gemisavar ve taktik hava füzeleri için lojistik desteği içeren 1,1 milyar dolarlık devasa bir silah anlaşmasını da onayladı. Bu hamleler; Washington-Taipei bağlarını önemli ölçüde geliştiriyor. Bu durum, Tek Çin politikasının içini boşaltarak ABD-Çin ilişkilerini daha da aşındırabilir.

ABD, bölgesel müttefikleri aracılığı ile Çin çevresinde daha fazla asker ve silah konuşlandırmaya çalışırken, Çin ise sürekli büyüyen güç projeksiyonu ile bu gelişmeleri oturarak beklemiyor.

ABD, müttefiklerin ve ortakların daha fazla stratejik erişime izin vermelerini ve hatta olası bir politika değişikliğini desteklemelerini sağlamak için güvenlik baskısı uygulayabilir. Çin de komşularını, eğer ABD taleplerine boyun eğerlerse ekonomik başlıklarla tehdit edebilir. Bu nedenle, Tayvan Boğazı'ndaki sorun, bölge ülkelerini zor durumda bırakabilir.

Rusya Ukrayna'yı kendi topraklarının bir parçası olarak görmezken, Çin Tayvan'ı “temel çıkar” olarak görüyor ve iç işlerine dış müdahale olarak gördüğü şeye karşı çıkıyor. Bu açıdan bakıldığında, Pekin aslında daha fazla itidal gösteriyor. Ama ne kadar dayanabilir, kimse bilmiyor.

Çin'in askeri gücü, 1995-96'daki son Tayvan Boğazı Krizinden bu yana çok değişti. Artan iç baskı ve insanların daha sıkı bir pozisyon alma beklentileri de Çinli liderleri ikilemde bırakabilir. Önemli deniz güçlerinin kritik su yollarında artan baskınları arasında, çekişmeli alanlarda aşırı güven ve iddialılık, yanlış hesaplama hayaletini artırabilir.

ABD ve NATO, Ukrayna'ya her zamankinden daha gelişmiş silahlar gönderirken, ABD savunma şirketleri de Çin'in tekrarlanan itirazlarına karşı Tayvan'a silah satarak bir rövanş alıyor.

İsviçre ve İskandinav ülkeleri gibi geleneksel Avrupalı 'tarafsızlık ilkesini” belirlemiş ülkeler, Rusya-Ukrayna Savaşı'nı etkisiz hale getirmede etkin rol oynayamazken, Asya ülkeleri de Tayvan konusunda “kan davası taraflarına” çok fazla bulaşmamaya devam ediyor.

Tayvan'ın Asya'nın bir sonraki Ukrayna'sı olması gerekmiyor. Ancak paralellikler ve Ukrayna'dan alınan dersler göz ardı edilemez. Ukrayna'daki savaş diplomasinin başarısızlığı ve Tayvan konusunda bölgedeki ülkeler, özellikle de ASEAN ülkeler bir tekrarı önlemek için daha fazla çaba sarf etmek zorunda kalabilir.