Kütahya'da bulunan dünyanın ilk borsa binası
Kütahya'nın Çavdarhisar ilçesinde dünyanın ilk borsa binalarından biri olma özelliği taşıyan, bugünün ticaret borsaları niteliğindeki Aizanoi gıda pazarı, bundan tam 1750 yıl önce kuruldu. 1970 Gediz depreminde Çavdarhisar merkez camiinin yıkılmasından sonra 1971 yılındaki kazı çalışmalarında borsa yapısı açığa çıktı. Aizanoi Antik Kenti, Zeus Tapınağı, Stadyum Tiyatro Kompleksi ve Macellumu ile Roma Döneminin en önemli kentlerindendir. Şehrin önemli dinsel yapısı olarak görülen Zeus Tapınağı dünyanın en iyi korunmuş tapınaklarından biridir. Roma İmparatorluk döneminde şarap ve yün üretimi, tahıl ekimi sayesinde zenginleşmiştir. Ünü bölge sınırlarını aşmış olan Aizanoi’de kesin kentleşme bulgularına ancak M.Ö birinci yüzyıl sonlarına doğru rastlanmaktadır. İlk sikkelerin de bu dönemde basıldığı bilinmektedir. En parlak dönemini ikinci yüzyılda yaşamıştır. Bu dönemde birçok yapı inşa edilmiştir. Selçuklular Dönemi'nde Çavdar Tatarları burayı üs olarak kullandığı için Çavdarhisar adı verilmiştir.
Yapının orijinali Roma dönemindeki ismiyle Macellum, taze et ve balığın satıldığı pazar yeridir. 301 yılına kadar pazar olarak kullanılmış ancak 301 yılında Roma İmparatoru Dioclatianus enflasyonla mücadeleye başlamıştır.
İmparator Dioclatianus pazarda satılan bütün ürünlere maksimum fiyatlar belirler ve belirlediği fiyatlardan daha pahalıya ürün satılmasını yasaklar. Bir kararname hazırlar ve Roma İmparatorluğuna bağlı şehir devletlerine gönderir.
Aizanoi'ye fiyat kararnamesi geldiğinde, Macellum duvarlarına yazılarak ilan edilmiş ve 301 yılı itibariyle yapı borsa olarak adlandırılmıştır.
Macellum’un duvarlarında İmparator Diocletian’ın M.S. 301 yılında enflasyonla mücadele ederken tespit ettiği, imparatorluk pazarlarında satılan malların fiyatlarının yer aldığı ve günümüze kadar oldukça iyi durumda korunmuş olan Latince yazıtlar bulunmaktadır. Bu yazılarla pazarlarda satılan tüm malların satış fiyatları ilan edildi. Sürekli artan enflasyona karşı, halkın aynı ürünü her yerde aynı fiyata alabilmesi için fiyatlar saptanmıştı. Cam bardaklar, seramikler, ayakkabılar, çiviler, öğretmen maaşları gibi her türlü hizmetin ve ürünün fiyatı burada yer alıyor.
Ancak bu kanun işe yaramamış. Tüccarlar mallarını satmak yerine stokçuluk yapmaya başlamış ve piyasayı çökertmişler. Fiyatlar istedikleri gibi olana kadar da buna devam etmişler. Kanun M.S 300'lerde yürürlükten kaldırıldı.
Romalıların kapitalizmin acımasız kuralsızlığına karşı çıkarttıkları tek devletçi kanun olarak tarihe geçti.