Observer Research Foundation: Hayata geçirilmeye çalışılan BRICS Para Birimi uygulanabilir bir fikir mi?

Son zamanlarda, Batı'nın Rusya'ya yönelik yaptırımlarının neden olduğu ekonomik bozulma ve ardından Rusya'nın SWIFT gibi uluslararası dolar ticareti sistemlerinden çıkarılması nedeniyle ülkeler arasında ABD doları dışındaki para birimlerinde ticaret yapma girişimleri arttı.

Son olarak Nisan ayında, BRICS ülkeleri yeni rezerv para birimlerini uygulamaya koyma planlarını açıkladılar.

BRICS ülkelerinin her birinin bu girişimi desteklemek için nedenleri olsa da, yeni para biriminin benimsenmesi ve uygulanabilirliği ile ilgili hayati sorular ortaya çıkıyor. Bu makale, BRICS'in ABD doları gibi yeni bir küresel para birimi geliştirme kabiliyetini ve zorluklarını incelemeyi amaçlamaktadır.

Ortak bir para birimine neden ihtiyaç var?

BRICS aktif olarak öncelikle yerel para birimlerinde ticaret yapmayı planlıyor. Ancak bununla birlikte hayata gerçirlmesi planlanan ortak bir para birimi, yalnızca BRICS içi ticareti artırmakla kalmayacak, aynı zamanda uluslararası işlemlerin yüksek dolar maliyetlerini de ortadan kaldıracak.

İlk adım olarak, Hindistan ve Çin liderliğindeki üye ülkeler, ulusal para birimlerinde karşılıklı ticaret anlaşmalarını hayata geçirmeye başladılar. Tarafların ekonomi yönetimleri tarafından yapılan açıklamaya göre, ulusal para birimi ticaretine geçiş yapıldıktan sonra, BRICS aktif olarak dijital veya alternatif bir para birimii de dolaşıma sokmayı değerlendirecek.

BRICS ülkelerinin her biri bu yeni girişimi farklı nedenlerle desteklemektedir. Özellikle Rusya ve Çin, siyasi çıkarları için dolarsızlaştırma hamlesinin ön saflarında yer alıyor. Rusya, doların hakim olduğu finansal sisteme meydan okuyarak ABD yaptırımlarından kaçınmaya çalışırken, Çin alternatif olarak Renminbi'yi teşvik ediyor. Rezervlerinin yüzde 17'sinden fazlası Renminbi'de olduğu için Rusya da, Renminbi'de işlem yapmayı daha çok tercih ediyor.

Öte yandan, Hindistan, Güney Afrika ve Brezilya'nın da hareketi desteklemek için kendi pragmatik nedenleri var. Uluslararası işlemlerde azalan dolar hakimiyeti, dolar sıkıntısı yaşayan bu ülkelerin uluslararası kuruluşlara olan borçlarını ödemelerini kolaylaştıracaktır.

Global Business Review tarafından 2019 yılında yapılan bir araştırma, beş BRICS ülkesinin reel döviz kurlarının grubun oluşumundan önceki ve sonraki rejim değiştirme davranışını karşılaştırdı. Bölgede, özellikle parasal yönetimde daha güçlü bir politika etkileşiminin dahil edilmesinin, BRICS üyeleri arasında güçlü bir para birimi birliği şansını ortaya çıkardığı sonucuna vardı.

Küresel bir para birimi olarak BRICS

Yeni para birimiyle ilgili ikinci önemli soru, BRICS'in ABD'ye kıyasla küresel bir para birimi oluşturmak için gerekli kriterleri yerine getirip getirmediğidir.

Yeni birimin bunu başarması için ise şu şartları yerine getirmesi gerekiyor.

1. Daha büyük ekonomik boyut

Uluslararası verilere göre ABD Doları, küresel döviz işlemlerinin yaklaşık yüzde 90'ını oluşturan en çok işlem gören para birimidir. Doların baskın bir para birimi olmasının nedenlerinden biri, ABD'nin yaklaşık 25.46 trilyon ABD Dolar olan GSYİH ile dünyanın en büyük ekonomisi, yani dünya GSYİH'sının yüzde 24'üne sahip olmasıdır.

Bir ülkenin milli geliri ne kadar yüksekse, varlıklarına olan talep de o kadar fazladır ve bu da o ülkenin para birimini elde tutma ihtiyacının artmasına neden olur. BRICS bloğu ise 32,72 trilyon ABD dolarının üzerinde bir GSYİH'ye, yani dünya GSYİH'sının yüzde 31,59'una sahiptir. Toplu olarak BRICS, ABD'den çok daha büyük bir ekonomik ağırlık öngörüyor.

2. Büyüyen finansal erişim

ABD, karmaşık uluslararası işlemleri yürütebilen bir bankalar, yatırım firmaları ve diğer finansal kurumlar ağını içeren geniş ve sofistike bir finansal sisteme sahiptir. Dünya çapındaki yatırımcılar, güvenlikleri ve yüksek likidite nedeniyle dolar karşılığında dolar cinsinden menkul kıymetler almayı tercih ediyor.

2014 yılında BRICS, Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu (IMF) gibi uluslararası kuruluşlara alternatif olarak Yeni Kalkınma Bankası'nı (NDB) kurdu ve NDB'nin Koşullu Rezerv Düzenlemesi (CRA) likidite mekanizması, gelişmekte olan birçok ülkeyi BRICS düzenlemesine katılmaya teşvik etti.

Bu ülkeler genellikle dolar rezervlerinde bir kıtlıkla karşı karşıya kaldılar ve uluslararası borçlarını ödeyemediler. Ayrıca, IMF'nin yapısal uyum programı, bu ülkeleri hükümet harcamalarını kısmaya ve özelleştirmeyi artırmaya yöneltti. Sonuç olarak bağımsız politikalar belirleyememe, bu tür ülkeleri krediler ve kalkınma yardımı için NDB'ye dönmeye zorladı. NDB ayrıca yerel para birimleri cinsinden tahvil ihraç etti. Bu gelişmeler, BRICS'in potansiyel olarak mali erişiminin artacağına işaret ediyor.

3. Askeri güç

Güçlü askeri gücü ve küresel siyasetteki hakim konumu göz önüne alındığında, ABD uluslararası ilişkiler üzerinde hatırı sayılır bir etkiye sahiptir. Bu küresel nüfuz, ABD'nin doların iddialı ve rakipsiz bir küresel para birimi olarak konumunu güçlendirmesine yardımcı oldu.

Ancak BRICS bloğu, Küresel Askeri Güç Endeksi'ne göre ABD'den sonra en güçlü ordulara sahip olan Rusya, Çin ve Hindistan'ı içeriyor. Bu sıralamada; ikinci sırada Rusya, üçüncü sırada Çin ve dördüncü sırada Hindistan yer alıyor.

Sonuç

BRICS üyeleri arasındaki farklılıklar ve dünyadaki yerleşik ekonomik yapı göz önüne alındığında, ortak bir para biriminin faydalarının maliyetlerinden ağır basıp basmayacağı henüz belirsiz.

Alternatif bir para birimi, uluslararası ödemeler sırasında dolar dönüştürme maliyetini etkili bir şekilde ortadan kaldırsa da, BRICS üyeleri, farklı destekleme nedenleri göz önüne alındığında, eylemleri bireysel dış politika çıkarlarına aykırı olabileceğinden, yeni bir para birimi oluşturmaya yönelik bir adım atmadan önce dikkatli olmak zorunda kalabilir.