Peşmergenin Kerkük'e dönmesi çatışmalara neden olabilir

Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani’nin kararıyla Kerkük Ortak Operasyonlar Komutanlığı’nın Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’ne (IKBY) bağlı peşmergelere devredilmesi gündeme geldi.

Söz konusu karar, Kerkük’ün hukuki statüsünü de bir kez daha tartışmaya açtı. Zira IKBY’nin 2017’de düzenlediği sözde bağımsızlık referandumunda da IKBY’nin hukuki statüsü net olmayan yerlerde oldubitti yaparak hakimiyet sağlamak istediği görülmüştü.

Sudani’nin kararı, Kerkük’te yaşayan Türkmenler ve Arapların tepkisini çekti. Irak Türkmen Cephesi’nden (ITC) yapılan açıklamada kararın tehlikeli olduğuna vurgu yaptı. Türkye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın geçtiğimiz hafta gerçekleştirdiği Irak ziyaretinde ITC Erbil İl Başkanlığı’nı ziyaret ettiği düşünüldüğünde, Ortak Operasyonlar Komutanlığı’nın peşmergelere devredilmesinin Ankara-Bağdat hattındaki olumlu münasebetlere de gölge düşüreceği öngörülebilir.

gdh.digital Özel Haberler Ekibi, Kerkük Ortak Operasyonlar Komutanlığı’nın peşmergelere devredilmesi meselesini Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Türkmen Çalışmaları Uzmanı Adil Zineelabdin’le konuştu.

1. IKBY niçin Kerkük Ortak Operasyonlar Komutanlığı’nı devralmak istiyor?

25 Eylül 2017’de IKBY bir bağımsızlık referandumu gerçekleştirmişti. Bu referandum Bağdat tarafından yok hükmünde sayılmıştı. IKBY’nin referandum sonuçlarında ısrar etmesi üzerinde 18 Ekim 2017’de Irak Hükümeti, peşmergenin Kerkük ve diğer demografk anlamda heterojen bölgelerden çıkarılması için bir operasyon gerçekleştirmişti.

Bu operasyonla birlikte Kürdistan Demokrat Partisi (KDP), Kerkük’ten çekilmişti. Hatta 2018 seçimlerinde KDP’nin Kerkük’te seçimlere girmediği görülmüştü. 2021 yılında yapılan erken seçimler ise KDP’nin Kerkük’e kısmen de olsa dönüşünü sağlamıştı. Kerkük Ortak Operasyonlar Komutanlığı ise KDP’nin eski ofisi. Bu yüzden de sembolik bir önemi var. KDP’nin Kerkük’e dönüşü anlamına gelecek.

Bu durum Türkmenler ve Arapların tepkisini çekiyor. KDP’nin bu karargaha dönüşüne ciddi bir itiraz var. Bunun nedeni şu: Geçmişte KDP’nin kontrol ettiği dönemde, bu ofiste Türkmenler ve Arapların işkence edilerek öldürüldüğü ortaya çıktı. Çok sayıda ceset bulundu. Bu yüdzden de Kerkük Ortak Operasyonlar Komutanlığı, Türkmenler ve Araplar açısından peşmergenin çıkarılmasını sağlayan Türkmenler ve Arapların kazanımlarının simgesi haline geldi.

Dolayısıyla Türkmenler ve Araplar, herhangi bir şekilde bu durumun değişmesini istemiyor. Çünkü KDP’nin bu karargaha dönmesi, peşmergenin Kerkük’e dönmesinin ilk aşaması olarak algılanıyor. Bu, yanlış bir algı da değil.

2. Bu karargah neden önemli?

18 Aralık’ta vilayet seçimleri olacağı düşünüldüğünde, seçimlerden önce peşmergenin karargaha dönmesi, KDP’ye psikolojik üstünlük sağlayacaktır. Bu da seçimlerde KDP’nin elini güçlendirecektir.

KDP’nin dönüşü, Türkmenler ve Araplar açısından toplumsal barış ortamını riske edecek bir durum olarak değerlendirilmekte. Şehirdeki gerilimi arttıracaktır. Dahası bu gelişme, Kerkük’ün yeniden IKBY’nin kontrolüne bırakılacağını düşündürmektedir. Bu da özellikle de Türkmenlerin haklarının gasp edilmesi demek. Bağdat-Erbil hattındaki uzlaşı, Türkmenlerin dışlanmasına neden olabilir.

3. Kerkük’ün hukuki statüsünden bahsedebilir misiniz?

Kerkük, Irak Anayasası’nın 140. maddesinde yer alan ve henüz kaderi belirlenmeyen bölgelerden. Dolayısıyla Bağdat da Erbil de bu tartışmalı bölgede hak idda ediyor. Erbil’in iddiası ise Türkmenler ve Arapları rahatsız ediyor. Türkmenler ve Araplar, mevcut statükonun korunmasını; yani Bağdat’a bağlı kalmayı istiyor.

4. Gelişmeler bir çatışmaya neden olur mu?

Bu noktada önem arz eden husus, Türkmenlerin geçmişe göre daha güçlü olduğu. Haşdi Şabi içerisinde Türmenlerin birlği var. Bu nedenle de Kerkük’te statükoyu bozacak bir adım, Peşmerge ile Türkmenlerin çatışmasına yol açabilir. Bu da oldukça riskli. Toplumsal barış ortamını bozabilecek bir süreçten bahsediyoruz.