Pakistan, savunma harcamalarında yüzde 16 artışa gidiyor

Hükümet 9 Haziran'da 2023-2024 mali yılı için 1.804 trilyon rupi (6.267 milyar ABD doları) -2022-2023 mali yılı için revize edilen toplam miktara göre %15.7'lik bir artış- talebini açıkladı.

IMF, 2019 yılında kabul edilen toplam 6,7 milyar dolarlık kurtarma paketinin kalan 2,2 milyar dolarlık diliminin 1,1 milyar dolarlık kısmını kesiyor.

Kuruluşa göre fonlardaki duraklama Pakistan'ın IMF tarafından belirlenen yükümlülüklerini yerine getirmemesinden kaynaklanıyor.

Pakistan Devlet Bankası'nın döviz rezervi 4 milyar doların altında olduğu için bu fon Pakistan'ın dış borçlarını ödememesine yardımcı olacak. Ancak ülkenin 23-24 mali yılında 22 milyar dolarlık dış kredi geri ödemesi yapması gerekiyor.

Maliye Bakanı Ishaq Dar ile IMF arasındaki ilişkiler vahim durumda. IMF'nin Pakistan'daki yerleşik temsilcisi Esther Perez Ruiz, 14 Haziran'da vergi affı teklifleri içeren ve vergi tabanını genişletmekte başarısız olan bütçe talebini eleştirdi.

Nükleer silahlara sahip ezeli rakibi Hindistan ile karşı karşıya olan ve Tehreek-e-Taliban Pakistan ya da TTP olarak da bilinen Pakistan Talibanı ile mücadele eden Pakistan'da savunma harcamalarında kesintiye gitmek zor olabilir.

BM Güvenlik Konseyi'nin 13 Şubat tarihli bir raporunda, üye devletlerin Taliban'ın 2021'de komşu Afganistan'ı ele geçirmesinin "TTP'yi Pakistan'a karşı saldırılarını arttırma konusunda cesaretlendirdiği" tespitine yer verildi.

Defense News tarafından Pakistan'ın Afgan Talibanı'nın tam iş birliği olmadan TTP'yi yenip yenemeyeceği sorulan Pak Barış Çalışmaları Enstitüsü düşünce kuruluşunda ortak direktör ve araştırma analisti olan Safdar Hussain, "konvansiyonel bir ordu olmadığı için TTP söz konusu olduğunda 'yenmek' veya 'tamamen ortadan kaldırmak' doğru terim olmayabilir" dedi.

Bunun yerine TTP'nin "Afgan Talibanı'nın yardımı olsun ya da olmasın büyük ölçüde zayıflatılabileceğini" belirtti.

Pakistan'ın 2022-2023 mali yılı savunma bütçesi planlanan 1,57 trilyon rupiden 1,59 trilyon rupiye yükseldi.

2023-2024 mali yılı savunma bütçesi talebi gayri safi yurtiçi hasılanın %1.7'si.

2022-2023 mali yılı fonu ise GSYİH'nın %1.87'si idi.

Para biriminin ABD doları karşısında değer kaybetmesi ve rekor seviyedeki enflasyon, dolar bazında doğrudan bir karşılaştırma yapmayı zorlaştırmaktadır.

Savunma alımları gibi bazı harcamalar yeni savunma bütçesi taslağında yer almamaktadır.

Gwadar'da yeni bir tersanenin proje yönetimi için 100 milyon rupi ve Karaçi Tersanesi ve Mühendislik İşleri'nde altyapı iyileştirmeleri için 1.9 milyar rupi olmak üzere, diğer çabaların yanı sıra ordunun kalkınma programları için ek 280 milyar rupi ayrıldı.

Son teklife göre Ordu 824.6 milyar rupi, Hava Kuvvetleri 368.5 milyar rupi ve Deniz Kuvvetleri 188.2 milyar rupi alacak.

442 milyar rupi işletme giderleri için, 461 milyar rupi ise yerli ve ithal silah ve mühimmat için harcanacak.

Hükümet nükleer caydırıcılık programı için planlanan harcamaları detaylandırmadı.

Piyasa Ekonomisi Politika Araştırma Enstitüsü'nde araştırmacı ekonomist olan Tuaha Adil, Pakistan'ın harcamayı planladığı miktarın endişe verici olduğunu söyledi.

Özellikle TTP tehdidine işaret ederek, kalkınma pahasına da olsa savunma harcamalarının artması gerektiğini söyledi.

Ülkenin ekonomik sıkıntılarının "altında yatan nedenin" kaynakların yanlış tahsisi, hedefsiz sübvansiyonlar, hükümetlerin mali açıdan istikrarsız kamu iktisadi teşebbüslerini özelleştirerek zararları azaltamaması ve yerel vergi sisteminin iyileştirilememesi nedeniyle "tekrar eden mali açıklar" olduğunu da sözlerine ekledi.

Savunma ekonomisi analisti Fida Muhammad Khan, ne olursa olsun ordunun JF-17 Thunder savaş uçağı programı gibi kritik projeleri finanse edeceğini söyledi. Savunma kesintilerine yönelik çağrıları ise siyasi amaçlı ve yanlış bilgilendirilmiş olarak değerlendirdi.

"Füze sistemleri ve nükleer programlar çoğu durumda her zamanki gibi devam edecek. Pakistan Kalkınma Ekonomisi Enstitüsü adlı düşünce kuruluşunda ders veren Khan'a göre bu ekonomik krizden ilk kez etkilenmiyoruz.

"Nominal değer yüksek, ancak gerçek anlamda Pakistan'ın bu tür durumlarla karşılaştığı tarihte pek çok kez oldu. Ve tüm bu kötü zamanlarda savunma bütçeleri ve kritik savunma programları bütçe kesintilerinden etkilenmedi."

Yine de Defense News'e verdiği demeçte, "ekonomik durumun olumsuz bir etkisi olacaktır. Ekipman teslimatında gecikmeler ve yeni silah sistemlerinin alımında caydırıcılık bekleyebiliriz."

Bu durum Deniz Kuvvetleri'nin Sea Sultan deniz devriye uçağı gibi projeleri ya da yabancı alım çabalarını etkileyebilir. Sonuç olarak, ordunun "yinelenen harcamalarda büyük kesintiler yapması ve bu fonları silah/teçhizat alımı ve modernizasyon kampanyalarına yönlendirmesi" gerektiğini söyledi.

Khan ayrıca özellikle Afrika'ya savunma ihracatının arttırılması gerektiğini vurguladı ve Pakistan Havacılık Kompleksi gibi kurumların Taliban da dahil olmak üzere yabancı müşterilere bakım, onarım ve revizyon hizmetleri sunmasını tavsiye etti.

Khan bunu Pakistan'ın hem gelir elde etmesi hem de Taliban'ın İslam Devleti grubuyla mücadelesine yardımcı olması için gerçekçi bir yaklaşım olarak değerlendiriyor.

Pakistan'ın harcama kesintileri yapmak zorunda kalması halinde hükümetin başka yerlere bakması gerektiğini de sözlerine ekleyen Khan, 455 milyar rupilik bütçesiyle Hava Kuvvetleri'nden daha büyük olan Benazir Gelir Destek Programı gibi sosyal güvenlik ağı programları ile ulusal havayolu ve demiryolları gibi kötü performans gösteren kamu iktisadi teşebbüslerini de eleştirdi.

Khan, TTP tehdidi ve Hindistan'ın savunma harcamaları göz önüne alındığında, "mevcut bütçe hükmü gerekenden daha az" sonucuna vardı.

Maliye Bakanı'nın önerdiği gibi Pakistan borçlarını yeniden yapılandırsa bile bunun savunma harcamalarını etkileyip etkilemeyeceğinin belirsiz olduğunu belirten Adil, Pakistan'ın kamu borcunun %63'ünün iç, %37'sinin dış borç olduğuna dikkat çekti.

Adil, "Krizi önlemek için hükümetin mali ihtiyatlı davranması ve yapısal reformları hayata geçirmesi çok önemli" dedi.

Ancak Khan, savunma bütçesinin ekonomik durum tarafından belirlenmediğinde ısrar etti.

“Asıl belirleyici olan ülkenin güvenlik durumu ve egemenliğinin korunması da dahil olmak üzere ulusal çıkarlarıdır."