Rusya'nın Prigojin çıkmazı

Rusya’nın yaklaşık bir yıla yakındır ele geçirmeye çalıştığı Bahmut’ta durum tersine dönüyor.

İki hafta öncesine kadar Bahmut’un işgalinin tamamlanacağına, Rusya’nın bunu 9 Mayıs öncesi ve 9 Mayıs’ta propaganda kozu olarak kullanacağına neredeyse kesin gözüyle bakılıyordu. Bahmut’ta işgal operasyonunun başını çeken Wagner paralı militan grubunun yöneticisi Yevgeni Prigojin’in defalarca açıkladığı yüksek yüzdeli rakamlara, Rusya yanlısı Telegram kanallarında yer alan “zafer” pozlarına rağmen, bu ihtimal gerçekleşmedi. Tam tersi, 9 Mayıs’a birkaç gün kala Prigojin Rusya Savunma Bakanı başta olmakla üstü düzey ordu yetkililerine küfürler yağdırarak mühimmat eksikliği nedeniyle Bahmut’tan çekileceklerini söyledi.

Wagner kurucusu, bu eleştirilerini 9 Mayıs’daki “fakir” geçit töreni biter bitmez yayınladığı 27 dakikalık video klip ile de sürdürdü. Söz konusu klip gündeme bomba gibi düştü, zira Wagner kurucusu orada, Rusya’nın geleceğinin bir “mutlu dede”ye bağlı olduğunu ve kendini çok iyi sanan o dedenin sonunda “tam bir pislik” olacağının ortaya çıkacağını ifade etti…

İşin aslı ise son günlerde cephede yaşananlarla somut biçimde ortaya çıkmaya başladı. Gelen haberlere bakılırsa, Ukrayna ordusu Bahmut’ta savunmadan saldırıya geçti. Bunu Ukrayna’nın beklenen karşı operasyonunun bir parçası olarak değerlendirenler de var, ancak bölgeden gelen haberler bunu pek doğrulamıyor. Bahmut’taki karşı operasyon daha lokal nitelik arzediyor ve bölgeye yeni güç kaydırılması da söz konusu değil. Belli ki, kentteki Ukrayna ordusu mevcudu, yeni parti silah-mühimmat desteği ile güçlendirilerek Wagner ile Rus ordusu arasındaki çatışmayı ve cepheye durmaksızın sürülen paralı asker sayısındaki ciddi azalmayı fırsata çevirmeyi hedefliyor.

Prigojin ise Bahmut’ta Putin’e vadettiği zaferi gerçekleştiremediği için günah keçisi arayışını sürdürüyor. Wagner’in kurucusu, 11 Mayıs’ta Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu’ya mektup yazarak onu Bahmut’a davet etti. “Kremlin aşçısı” mektubunda şu sözlere yer verdi:

“Operasyonel durumun zorluğunu ve sizin uzun yıllara dayalı savaş tecrübenizi göz önünde bulundurarak, yüzde 95’i Rusya Federasyonunun paramiliter birimlerinin kontrolü altında bulunan Bahmut’a gelmenizi, durumu yerinde değerlendirmenizi rica ediyorum”.

Prigojin’in bu mektubunu Wagner kurucusunun Şoygu ile alay etmesi olarak değerlendirenler de var. Zira Şoygu’nun hiçbir askeri eğitimi yok, hiçbir zaman orduda hizmet etmedi ve askeri operasyonlara da katılmadı.

Dolayısıyla, Prigojin’in bir hafta önce ağır hakaret ettiği Şoygu ile şimdi de dalga geçtiği, Bahmut fiyaskosunun sorumluluğunu Savunma Bakanına yüklemeye çalıştığı bildiriliyor.

Geçtiğimiz Eylül ayına kadar gölgede kalmayı tercih eden, Wagner kurucusu olduğunu yalanlayan ve bu iddiada bulunan gazetecilere davalar açarak yargılanmalarını sağlayan Prigojin’in son haftalarda bu kadar açık oynaması, orduya meydan okuması ve Kremlin’in buna sessiz kalması oldukça ilgi çekiyor.

Daha önceki yazılarımızda da ifade ettiğimiz gibi, Prigojin’in bu kadar ileri gitmesinin en önemli sebebi, Putin’in Ukrayna’da ne olursa olsun kazanma hırsı ve bu hırsı besleyen çizgiyi Prigojin-Kadırov hattının destekliyor olmasıdır. Prigojin’in emirleri Savunma Bakanlığından değil, direkt Kremlin’den aldığı su götürmez bir gerçek. Dolayısıyla bunun verdiği özgüvenle davranıyor ve ordu yönetimine küfretmekte, Savunma Bakanıyla dalga geçmekte beis görmüyor.

Peki, “mutlu dede” iması? Bu da Kremlin onaylı mı, yoksa şımarıklıkta doz aşımı mı?

Rus muhalif “Verstka” sitesine konuşan Kremlin’deki kaynaklara göre, Prigojin’in son açıklamalarındaki tonlama ve ona hiçbir tepki verilmemesi beklenen Ukrayna karşı saldırısı arifesindeki genel hayal kırıklığını yansıtıyor.

Söz konusu kaynaklar, Ukrayna’nın karşı saldırı hazırlığının belirtilerinin Rusya elitinde moral bozukluğuna neden olduğunu bildiriyor.

Savunma Bakanlığındaki Kremlin’e yakın bir kaynak ise Prigojin’in özellikle 9 Mayıs konuşmasının bu moral bozukluğunu daha da artırdığını söylüyor:

“9 Mayıs kutlamaları zaten plan doğrultusunda gerçekleşmedi."

Kutlamaya gelen liderlerin bir kısmı, (Serdar Berdimuhammedov, Şevket Mirziyoyev, Kasım Jomert Tokayev ve hatta Kremlin’in sadık müttefiki Aleksandr Lukaşenko) Aziz George kurdelesini takmayı reddetti. Belarus Cumhurbaşkanı geçit töreninin hemen ardından Rusya’dan ayrıldı, hatta yemeği bile beklemedi. Kremlin bunu olumsuz karşıladı. Üstüne de Prigojin’in bu açıklamaları yayılınca herkes “bir bu eksikti” noktasına geldi”.

9 Mayıs törenlerine ve milletvekilleri için düzenlenen gayri resmi görüşmeye katılan bir hükümet temsilcisi ise kutlamaların hiçbir sevinç işareti olmadan geçtiğini aktarıyor:

“Törenin sıkıcılığı, Putin’in diğer ülkelerin liderleri ile iletişim beceriksizliği herkeste karmaşık duygular uyandırdı. Zafer günü olması gerekiyordu, ama zafer hissedilmiyordu. Daha önceki yıllarda senin kafanın üstünde uçaklar tören provası yapıyordu, sen gurur duyuyordun. Şimdi ise “acaba düşman İHA’sı mı” diye titriyorsun”.

Hükümetteki kaynak, son günlerde iktidarın üst düzey mensuplarının güvenlik duygusunun yok olduğunu söylüyor:

“Kim fırlatırsa fırlatsın, Kremlin’e düşen dron üst düzey yetkililere hatta Moskova’da bile tehdit altında oldukları duygusunu oluşturdu. Ardından Zahar Prilepin’e saldırı da bardağı taşıran son damla oldu. Bu nedenle herkes Zafer günü kutlaması yapmak yerine biran önce evine, ailesinin yanına gitmek istiyordu. Zira artık Rusya elitinde kimse zafer beklemiyor. Çünkü yakında zafer olacağına dair hiçbir emare, umut yok. Bu nedenle iktidar temsilcileri de, onların yakınları da kendi işleri , kendi aileleri ile uğraşmak dışında bir şey yapmamayı tercih ediyorlar. Ülkede hiçbir zaman dışarıya söylediğinle gerçek arasında bu kadar büyük uçurum olmamıştı”.

Kremlin’deki kaynağa göre, tedirginlik ve hayal kırıklığı atmosferinde gerçekleşen 9 Mayıs töreni daha dağılmadan Prigojin’in yayınladığı video “9 Mayıs pastasının üzerine krema” oldu:

“İktidar temsilcileri “Kremlin aşçısı”nın ya tamamen aklını kaybettiğini ve onu kamu önünde ceza beklediğini, ya da Savunma Bakanlığına saldırmak için “açık çek” aldığını ve büyük olasılıkla bakanlıkta bir değişim olabileceğini düşündüler”.

Rusya televizyonları ve Kremlin yanlısı propaganda kanalları Prigojin’in “yaşlı dede”den bahsettiği ve Putin’i kastettiği düşünülen söz konusu klipini görmezden geldiler. Verstka’ya konuşan bir Kremlin yanlısı TV çalışanına göre, bir senedir Prigojin ile ilgili verilen talimatta değişiklik yok. Bu talimata göre, Wagner’in sadece başarı haberleri yayınlanabilir.

Rusya Savunma Bakanlığı'na yakın bir kaynak ise hakaret, tehdit ve imalarından dolayı Prigojin’i bir tehdit beklemediğini öne sürüyor:

“Kremlin birkaç sebepten onu cezalandırmayı düşünmüyor. Birincisi, “Kremlin aşçısı” halen savaşma gücünü koruyor ve Rus ordusundan daha iyi sonuçlar çıkartıyor. (Gerçi bu durum artık değişiyor gibi. (Prigojin, Putin’e vadetmesine rağmen Bahmut’u alamadı). İkincisi, Prigojin, Çeçenistan lideri Ramzan Kadırov, Putin’in eski koruması, Tula valisi Aleksey Dyumin gibi üst düzey isimlerin desteğini alıyor; iktidarın “şahin” kanadını temsil ediyor. Üçüncüsü, Prigojin, diğer iktidar temsilcilerine göre, daha popüler ve dronlara karşı kartallarla veya esirlerden örülü ağlarla savunma öneren diğer “şahinler”in fonunda daha iyi görünüyor. Kremlin’e göre, görev alıyor ve iş yapıyor, boş boş konuşmuyor. Savunma Bakanlığını da eleştiriyorsa, işten dolayı eleştiriyor. Bu nedenle de onun “Wagner’e mühimmat ver” kampanyası sosyal medyada ciddi destek aldı”.

Öte yandan, Verstka’nın kaynağına göre, Prigojin ile Savunma Bakanlığı arasındaki çatışma Putin’in işine yarıyor:

“Putin, özellikle taraflar ikisi de onun dikkatini çekmek için yarışıyorsa, iktidarın farklı temsilcilerini çatıştırmayı seviyor”.

Ancak yine de iktidar kaynakları, Prigojin’in 9 Mayıs klipindeki “mutlu dede” imasının Kremlin’de hoş karşılanmadığını bildiriyorlar.

Her ne kadar Prigojin bu “dede”nin Putin değil, eski Savunma Bakan Yardımcısı Mizintsev, Genelkurmay Başkanı Gerasimov ve iktidar yanlısı aktivist Natali Him olduğunu iddia etse de, Kremlin’i buna ikna edebilmiş değil. Bu nedenle de Prigojin Bahmut’un işgalini tamamlayamazsa, Kremlin’deki bütün limitlerini tüketmiş olacak.

Verstka’ya konuşan kaynaklardan biri de Kremlin’de Aleksey Gromov başkanlığında “Kremlin aşçısı”na karşı kampanya hazırlayan isimlerin belirlendiğini söylüyor:

“Karar verildiği anda bu kampanya her yerden başlayacak. Her halükarda Prigojin artık “sert uyarı” aldı. Kremlin onun artık ismi belirsiz muğlak imalarda bulunma yanlışını tekrarlamayacağını umuyor”.