Şanlıurfa’da bulunan en eski mozaiğe dair

Edessa/Urfa mozaikleri içinde en eski tarihli mozaik olmasının yanı sıra, mozaikte sanatçı Bar Saged adının olması nedeniyle de oldukça önemli.

Mozaik panoda Frig başlıklı ozan Orpheus sağa dönük oturarak lir çalıyor. Solunda etçil hayvanlardan aslan, ayı, leopar ve domuz; sağında otçul hayvanlardan dağ keçisi ve at; sol üst köşede ise kuşlar, onun çaldığı liri dinliyorlar.

Dikdörtgen panoda Süryanice yazının yer aldığı mozaik, bir zamanlar bir kaya mezarının tabanını süslüyordu. 1980’li yıllarda Yakubiye bölgesinde yapılan kaçak kazıda gün yüzüne çıkarılan eser, önce Avrupa’ya sonra ABD’ye götürülmüştü.

Ünlü Orpheus Mozaiği daha sonra ABD’de Dallas Sanat Müzesi’nde tespit edilmişti. Uzmanların mozaiği incelemesiyle Urfa bölgesinin tipik Süryani mozaikleriyle birebir benzeştiği anlaşıldı ve yapılan çalışmalarla ABD’den iadesi sağlandı.

Orpheus Mozaiği Türkiye’ye getirildikten sonra bir yıl İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde sergilendi. Daha sonra Şanlıurfa Müze Kompleksi’nin açılmasıyla beraber 1821 yıl önce doğduğu topraklara geri döndü.

Yunan mitolojisinde lir çalan bir yarı tanrı olarak betimlenen Orpheus’un, Yunan halkına tarımı, hekimliği ve yazı yazmayı öğrettiğine inanılırdı. Yukarıda mozaiğe işlenmiş yüzündeki ifadeden anlaşılacağı gibi oldukça acıklı bir hikayesi var.

Eurydike ile evlenerek Trakya’ya yerleşen Orpheus, eşini bir yılan sokması sonucunda kaybeder. Eşinin acısına dayanamayarak süreki lir çalıp tanrılara yalvaran Orpheus, eşinin geri verilmesini ister.

Gösterdiği büyük çabaların sonunda onun yakarışlarına dayanamayan yeraltı tanrısı Hades, Eurydike’yi ona vermeyi bir şartla kabul eder. O şart ise Orpheus’un yeraltı aleminin karanlığından ışığa çıkana kadar sevgilisinin yüzüne bakmamasıdır.

Yeryüzüne doğru yürürken Orpheus en sonunda dayanamaz ve tam ışığa çıkacakken sevgilisini görmek için bakar. Hades, sözünde durmayan Orpheus’un elinden Eurydike’yi sonsuza kadar alır.