Suudi Arabistan, 6. nesil savaş uçağı programı GCAP'e katılmak için baskı yapıyor

Londra, Tokyo ve Roma'daki beş üst düzey yetkili tarafından doğrulanan bu talep, üç uluslu ittifak içinde şimdiden gerginlik yaratmış durumda.

İngiltere ve İtalya Suudi üyeliği fikrine sıcak bakarken, Japonya buna kesinlikle karşı çıkıyor ve diğer iki ülkeye de tavrını net bir şekilde ortaya koydu.

2035'e kadar son derece gelişmiş ve ihraç edilebilir bir savaş uçağı sunmayı amaçlayan Küresel Muharebe Hava Programı (GCAP), üç imzacı ülke için de, özellikle de geçmişte savunma ihracatını kısıtlamış olan ve bu ölçekte ve karmaşıklıkta bir programda hiçbir zaman iş birliği yapmamış olan Japonya için önemli bir ilerlemeydi.

Londra ve Tokyo'daki yetkililere göre Suudi Arabistan'ın GCAP'a katılma ve programı dört uluslu bir projeye dönüştürme çabaları son haftalarda önemli ölçüde yoğunlaştı.

Bu çabalar arasında Temmuz ayında Başbakan Fumio Kishida'nın Cidde'de Veliaht Prens Muhammed bin Salman ile bir araya geldiği sırada Japonya hükümetine yapılan doğrudan bir talep de yer alıyor.

Konuyla ilgili bilgi sahibi kişiler, Suudilerin katılımının, maliyeti on milyarlarca dolar olarak tahmin edilen bir projeye potansiyel olarak önemli bir mali katkı da içereceğini söyledi.

Görüşmeler henüz erken bir aşamada olsa da, Suudi teklifinin projenin çeşitli aşamalarında mühendislik uzmanlığına katkıda bulunma teklifini de içerebileceğini söylediler.

Üst düzey bir İngiliz savunma kaynağı şunları söyledi: "Suudi Arabistan Krallığı Birleşik Krallık'ın stratejik ortaklıklarından biridir ve Birleşik Krallık Savunma Bakanlığı GCAP üzerindeki çalışmalarını derinleştirmek istemektedir. Suudi Arabistan'ı savaş uçağı programında kilit bir ortak olarak görüyoruz ve mümkün olan en kısa sürede güçlü bir ilerleme sağlamak için çalışıyoruz."

Japonya on yıllardır uyguladığı silah ihracatı yasağını 2014 yılında kaldırdı ve GCAP ile daha fazla dış pazara ulaşabilmek için kısıtlamaları gevşetmeyi tartışıyor. Ancak Japon yetkililer Suudi Arabistan'ın da katılmasının Tokyo'nun hangi ülkelere silah satabileceğine ilişkin tartışmaları daha da karmaşık hale getireceğini söylüyor.

Dördüncü bir üye de zaten sıkışık bir son tarihle karşı karşıya olan proje müzakerelerini zorlaştıracaktır.

Görüşmeler hakkında bilgi sahibi bir kişi, Japonya'nın 2035 yılına kadar bir uçağın teslim edilmesine odaklandığını ve Suudileri şimdi dahil etmenin gecikmelere neden olacağından endişe duyduğunu söyledi.

İtalya ve İngiltere'nin Suudi üyeliğine geçici desteğine rağmen, konu hakkında bilgi sahibi kişiler bunun önemli uyarılarla birlikte geldiğini söyledi.

Bunlar arasında yeni ortağın teknolojik açıdan sunabileceği önemli bir şey olup olmayacağına dair şüpheler de yer alıyor.

Projenin hassas teknoloji ve bilgi paylaşımına dayanması nedeniyle mevcut üç uluslu ittifak içinde zaten bir sürtüşme kaynağı olan güvenlik konusunda daha büyük endişeler var.

GCAP öncesinde İngiltere'nin Japonya'yı siber güvenliğini geliştirmeye ve projede yer alacak kişilerin güvenlik incelemesi için daha sıkı bir çerçeve oluşturmaya zorladığı belirtiliyor.

Suudi Arabistan'ın GCAP'a olan ilgisi, İngiltere'den Eurofighter Typhoon uçaklarının ikinci partisinin alınmasında yaşanan gecikmelerin ardından geldi.

Petrol zengini Suudi Arabistan, çoğu ABD'den olmak üzere dünyanın en büyük silah harcamacılarından biri.

Ancak Riyad aynı zamanda yerli silah sanayisini geliştirmek için milyarlarca dolar harcıyor ve üretici olmak için savunma üreticileriyle ortaklık arayışında.

Eurofighter konsorsiyumundaki dört ortak ülkeden biri olan Almanya, gazeteci Cemal Kaşıkçı'nın Suudi ajanlar tarafından öldürülmesi ve ülkenin Yemen savaşına dahil olmasının ardından 2018 yılında Suudi Arabistan’a silah ambargosu uyguladı.

Berlin geçen ay yaptığı açıklamada Typhoon uçaklarının yakın zamanda Suudi Arabistan'a teslim edilmesine destek vermeyeceğini açıkladı.

Almanya'nın bu tutumu, İngiltere ile Suudi Arabistan arasında 2018'de imzalanan bir niyet anlaşması çerçevesinde söz verilen daha fazla Typhoon siparişini engelleme tehdidi yaratıyor.

Eurofighter bileşenlerinin büyük bir kısmı Birleşik Krallık'ta üretiliyor, ancak bir kısmı da diğer ortak ülkeler olan Almanya, İtalya ve İspanya'dan geliyor ve bu ülkeler uçakların diğer ülkelere ihracatını veto edebiliyor.

Suudi Arabistan ile uzun yıllara dayanan tarihi bağları olan Birleşik Krallık, bu yılın başlarında savaş hava yetenekleri konusunda gelecekteki iş birliğini araştırmak üzere Krallık ile bir fizibilite çalışması başlattı.

Ancak o dönemde İngiltere bu anlaşmanın GCAP'tan farklı olduğunu söylemişti.

Japonya ve İtalya savunma bakanlıkları yorum taleplerine hemen yanıt vermedi.