Türkiye Afganistan'ın uluslararası entegrasyonuna liderlik ediyor

Taliban geçen Ağustos ayında Kabil'i ele geçirdiğinden bu yana, Afganistan'da kurduğu İslam Emirliği için uluslararası tanınırlık kazanma yolları arıyor. Taliban güçleri ülkeyi 1996'dan 2001'e kadar kontrol ettiği dönemde, yalnızca Pakistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri onların yönetimini tanımıştı. Bugün ise hiçbir ülke henüz resmi olarak Taliban yönetimini tanımadı.

Ancak 13 Mart'ta Türk Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu Antalya Diplomasi Forumu'nda, insani yardımın tek başına Afganistan'ın sorunlarına çözüm getiremeyeceğini ve artık ülkelerin Afganistan İslam Emirliği'ni diplomatik olarak tanımaları gerektiğini söyledi.

Bu açıklama; Türkiye ve Katar'ın, Kabil ve diğer şehirlerdeki uluslararası havaalanlarını işletmek için Taliban ile anlaşmaya yaklaştığını da ortaya koydu. Antalya Diplomasi Forumu ayrıca, Taliban'a karşı uluslararası izolasyonunun kalktığını, ilk elden gösterme fırsatı verdi.

Dışişleri Bakanı Amir Khan Muttaki, Antalya'daki etkinlik sırasında Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile bir araya geldi. Ayrıca Taliban yetkilileri Antalya'da; Bahreyn, Finlandiya, Kırgızistan, Lübnan, Katar, Somali, Türkiye, Özbekistan ve Venezuela Dışişleri bakanlarının yanı sıra ABD'nin Afganistan Özel Temsilcisi Thomas West ile de "yan görüşmeler" gerçekleştirdi.

Antalya'daki gelişmeler, aylarca süren yoğun Taliban diplomasisinin doruk noktasıydı. 17 Mart itibariyle Taliban, Afganistan'da yönetimi devraldığından bu yana, birçoğu çok taraflı ortamlarda gerçekleşen 135 diplomatik toplantıya katıldı. Türkiye, bu toplantıların 22'sine tek başına ya da başka ülkelerle birlikte dahil oldu.

Ankara'nın Afganistan İslam Emirliği ile İlişkileri

Taliban ile yakın ilişkileri olan Türkiye, Afganistan'daki yeni yönetimle en çok ilgilenen ülke oldu. Bu yakın ilişki; 2021 Ekim ayında Mevlüt Çavuşoğlu'nun ikili ilişkiler, ticaret, insani yardım, mülteciler ve havacılık konularında görüşmek üzere bir Taliban heyetini Ankara'ya davet etmesiyle başladı.

Bu ilişkileri derinleştirmenin en önemli çıkışlarından biri de Ocak ayında “Herkes Afganistan'dan çıkıp diplomatik misyonlarını kapattığında, biz Afganlara yardım etmek için Afganistan'da kaldık” diyen Türkiye Büyükelçisi Cihad Erginay'ın sözleri oldu. Bu açıklamadan iki ay sonra Türkiye, Mezar-ı Şerif'te konsolosluk açarak ülke içindeki diplomatik teşkilatını da genişletti.

Türkiye ayrıca ülkenin otuz dört vilayetinden en az on üçüne ulaşarak Afganistan'a en fazla insani yardımı ulaştıran ülke oldu. Kızılay, İnsani Yardım Vakfı (İHH), Heyder Yardım ve Dayanışma Derneği, Beşir Derneği, Hayrat Yardım, Uluslararası Mavi Hilal ve Türkiye Maarif Vakfı gibi birkaç kilit Türk STK'sı da yardım Afganistan halkına yardım sağladı.

İHH, Afganistan'ın Gazne ilinde tarımsal iş birliğini güçlendirme ve bir yetimhane inşa etme gibi projelere imza attı. Benzer şekilde Maarif Vakfı da birkaç Afgan-Türk okulu açtı ve yakında daha fazlasını açmayı hedefliyor.

Türk hükümeti de aynı şekilde eğitim sektörünü canlandırmak istiyor. Bu ayın başlarında Türk Büyükelçi Erginay, Taliban'ın yüksek öğrenim bakanı Abdul Baqi Haqqani ile bir araya geldi. Bu görüşmeye Türk Eğitim Vakfı başkanı da katıldı. Vakıf üyeleri ve Kabil Üniversitesi rektörü ile yaptığı müteakip görüşmede Hakkani, Türkiye'yi İslam milletinin lideri olarak dini ve modern bilimler müfredatını standartlaştırmaya yardım etmeye çağırdı. Ankara ayrıca Aliabad Eğitim Hastanesi'nde bir doğumevi ve Afgan Uluslararası Üniversitesi'nde çevrimiçi bir öğretim programı kurulması için yardım sözü verdi.

Ticari cephede Taliban, Türkiye Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) ve Afgan-Türk İşadamları Birliği'nden heyetlerle görüştü. Her iki kuruluş da Afganistan'a yatırım yapma arzusunu dile getirdi.

Tanınma

Afganistan İslam Emirliği'nin, El Kaide'ye ve terör unsurlarına ev sahipliği yapması gibi düşmanca sicili göz önüne alındığında Batılı ülkeler, kuşkusuz yakın zamanda resmi tanıma yapmak konusunda çekingen olacaklardır.

ABD için en büyük soru, Taliban'ın Afganistan içindeki herhangi bir aktörün yurtdışında terörist saldırılar düzenlemesini önleme sözünü yerine getirip getiremeyeceğidir.

ABD Ulusal İstihbarat Direktörlüğü tarafından yayınlanan 2022 Yıllık Tehdit Değerlendirmesine göre, üst düzey El Kaide liderleri şu anda “Afganistan'da operasyonel bir varlıktan yoksun”. Yine de Washington, şu anda yönetilebilir görünse bile bu konuyu yakından takip etmeye devam etmelidir.

Ayrıca ABD'li yetkililer, Türkiye'nin Taliban'ın imajını iyileştirmedeki ve grubun uluslararası sisteme entegre edilmesindeki lider rolünü yakından takip etmeli ve Ankara ile bu cephede kaydettiği ilerleme hakkında sürekli diyalog halinde olmalıdır.

The Washington Institute'de yayımlanan analiz gdh.digital tarafından çevrilmiştir.