Venezuela ile Guyana savaşacak mı?

Venezuela ile Guyana, tartışmalı Essequibo bölgesi nedeniyle karşı karşıya geldi. Bölge, Uluslararası Adalet Divanı’nın kararlarına göre Guyana’ya ait. Ancak Karakas yönetimi, Essequibo bölgesinin Venezuela’ya ait olduğu tezini savunuyor. Bu tez, Venezuela’nın Guyana topraklarının üçte ikisinde hak iddia etmesi anlamına geliyor.

Guyana, Venezuela’nın iddialarına karşı çıksa da Karakas yönetimi, Essequibo bölgesinin İngiliz sömürgeciliği döneminde kendisinden koparıldığını dile getiriyor. Bu iddia nedeniyle tarihi gerekçelerle Essequibo’yu geri almak istiyor. Bu talep, 3 Aralık’ta Venezuela’da düzenlenen referandum ile yeni bir aşamaya taşındı.

Söz konusu referandum ile Venezuela hükümeti, Essequibo’nun ilhak edilmesini vatandaşlara sordu. Referandum, %95’lik “evet” oyu ile neticelendi. Bu da “Venezuela, Essequibo bölgesine askeri operasyon düzenleyecek mi?” sorusunu akıllara getiriyor.

Öncelikle böyle bir operasyonun yalnızca Venezuela ile Guyana’yı karşı karşıya getirmeyeceği açık. Zira Brezilya da bölgede yükselen tansiyondan rahatsız ve sınıra asker yığdı. Bu da krizin sıcak çatışmaya dönüşmesi halinde bölgesel bir savaşın patlak verebileceğine işaret ediyor. Üstelik mesele, bölgesel bir kriz ile sınırlı kalmayabilir. Zira Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, kriz fırsatçılığı yapmaya hazır olduğunu şu sözlerle ortaya koydu:

Macron’un açıklamaları, Venezuela ile Guyana arasında tırmanan gerilimin bölge dışı aktörlerin bölgeye olan ilgisini artıracağını da gösteriyor. Aslında bunun basit bir nedeni var. Essequibo bölgesinin zengin petrol yataklarına ev sahipliği yapıyor olması. Tahmin edileceği gibi Batılı aktörler ve enerji firmaları, bu petrol yataklarının yaptırım uygulanan Venezuela’nın kontrolüne geçmesini istemez.

Bu noktada Venezuela’nın Essequibo bölgesine askeri operasyon düzenleyip düzenleyemeyeceği sorusuna geri dönmekte yarar var. Zira bu sorunun yanıtı, krizin geleceğine dair öngörüde bulunmayı da kolaylaştıracak.

Öncelikle bölgenin Amazon ormanları nedeniyle kara harekatına elverişli olmadığını belirtmek gerekir. Bu durumda Karakas yönetiminin önünde üç seçenek var. Bunlardan ilki, bölgede milis gruplar üzerinden bir çatışma sürecini aktive etmek. Ancak Venezuela’nın bu konuda kullanabileceği grupların bulunduğu mevcut durumda çok fazla dile getirilmiyor.

İkinci ve muhtemel senaryo ise Venezuela ordusunun hava harekatına yönelmesi. Bu durumda ise Venezuela’nın saha hakimiyeti sorunu yaşaması muhtemel. Çünkü helikopterler ile ormanlık araziye asker indirmesi lazım. Buna elverişli en yakın Venezuela kasabaları bölgeye 150-300 km mesafede. Bu da ikmal sorunu nedeniyle hava operasyonunu gündemden düşürebilir. Üstelik Guyana’nın kendini savunacak kapasitesi olmasa da ABD uçaklarının meseleye müdahil olması gibi bir sınırlandırıcı ihtimal var. Fransa’nın Brezilya’ya destek açıklamasını da göz artı etmemek gerek.

Üçüncü olarak Venezuela, deniz harekatı düşünebilir. Lakin olası senaryoları tartıştığında deniz harekatının da rasyonel gözükmediği vurgulanmalı. Zira en yakın Venezuela limanı 600 km mesafede ve gemilerin Trinidad - Tobago ile aradaki çok dar bir geçitten geçmesi lazım.

Sonuç olarak Venezuela, sömürgecilik döneminin yarattığı bir tartışmayı diri tutarak Essequibo bölgesindeki iddiasını sürdürüyor. 3 Aralık’ta düzenlenen referandum, savaş tartışmalarını gündeme getirse de Venezuela’nın Guyana’ya askeri müdahalede bulunması rasyonel değil. Bu durumda da Venezuela Devlet Başkanı’nın iki hedefinin bulunduğu söylenebilir. Birincisi, 2024 seçimleri öncesinde Maduro, dış politika tartışmalarıyla iç siyaseti mobilize etmek istiyor. İkinci olarak da Maduro, düzenlenen referandum ile Uluslararası Adalet Divanı’nın kararlarını tartışmaya açmayı amaçlıyor.